۞لَّيۡسَ ٱلۡبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ قِبَلَ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ وَلَٰكِنَّ ٱلۡبِرَّ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ وَٱلۡكِتَٰبِ وَٱلنَّبِيِّۧنَ وَءَاتَى ٱلۡمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ ذَوِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينَ وَٱبۡنَ ٱلسَّبِيلِ وَٱلسَّآئِلِينَ وَفِي ٱلرِّقَابِ وَأَقَامَ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَى ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلۡمُوفُونَ بِعَهۡدِهِمۡ إِذَا عَٰهَدُواْۖ وَٱلصَّٰبِرِينَ فِي ٱلۡبَأۡسَآءِ وَٱلضَّرَّآءِ وَحِينَ ٱلۡبَأۡسِۗ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ صَدَقُواْۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُتَّقُونَ١٧٧
177. Юзингизни машриқ ёки мағрибга буришингизгина яхшилик эмас, Аллоҳга, қиёмат кунига, фаришталарга, китобларга, пайғамбарларга имон келтирган, ўзи яхши кўрган молини қариндошларга, етимларга, мискинларга, мусофирларга, сўровчиларга, қулларни озод қилишга берадиган, намозни адо қиладиган, закотни берадиган, аҳдлашганда вафо қиладиган, қийинчилик ва муҳтожликда, мусибат етганида сабр қиладиганлар яхшилардир. Ана шулар сиддиқдирлар, ана шулар тақволилардир.
Юзни машриқ ёки мағриб томонга (қиблага) йўналтириб, ибодат қилишларнинг ўзигина яхшилик саналмайди. Ушбу ояти каримада Аллоҳ таоло яхши инсонларнинг (аброрларнинг) бир неча сифатларини зикр этмоқда. Уларнинг энг биринчи фазилати албатта имонли бўлишларидир. Аллоҳга, қиёмат кунининг келишига, Аллоҳнинг фаришталарига, нозил қилган китобларига, юборган пайғамбарларига имон келтирган мўминларгина яхши саналади. Инсоният бахту саодати йўлида ҳар қанча улкан яхшиликлар қилмасин, буюк кашфиётлар ва ихтироларни ўйлаб топмасин, кишида имон бўлмаса, унинг яхшиликлари сариқ чақа каби қадр топмайди, савоб берилмайди. Мўминларнинг кейинги фазилатларига саховатпешалик, инсонпарварлик киради: улар энг яхши кўрган молларидан қавми-қариндошларига, етимларга, камбағал-бечораҳол кишиларга, сафарда қийналиб қолган мусофирларга, тиланчи-сўровчиларга, қулларни озод қилиш учун эҳсон қилишса, улкан ажр-савобларга сазовор бўлишади. Яна чин мўминлар намозларини ўз вақтида, барча арконларини ўрнига қўйиб адо этишади, закотларини Аллоҳ буюрган эгаларига беришади, аҳдлашишса, албатта вафо қилишади, бошларига ҳар қандай қийинчилик ва машаққат келса, чиройли сабр қилишади. Ана шундай инсонларгина содиқ мўмин ва чин тақволи саналишади, улар мўминликлари учун ҳам Аллоҳдан қўрқишади, гуноҳлардан тийилишади, Парвардигорнинг амр-фармонларида қоим туришади.
Илоҳий маълумотларга чин дилдан ишониб, ҳеч иккиланмай тасдиқ этувчи ва амал қилувчи, тили билан дили бир зотлар «сиддиқ» деб аталади. Уларнинг охиратдаги даражаси расуллар ва шаҳидлар қаторида туради. Ислом тарихида бу шарафга биринчи бўлиб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг пайғамбарликларини, меърожга чиққанларини ҳеч тараддудланмай тасдиқ этган улуғ саҳобий, Ислом давлатининг илк халифаси Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу эришганлар. Тақводорлар эса Аллоҳ таолодан қўрқувчи, У Зот тақиқлаган ишлардан четда бўлувчи, қабоҳат ва кароҳиятли нарсалардан ҳазар қилувчи кишилардир. Аллоҳнинг уқубати ва азобларидан сақланиш учун Унинг буйруқларини бажариш, қайтариқларидан четланиш «тақво» дейилади. Тақво Аллоҳ таолодан қўрқиш, ҳаром ва шубҳали нарсалардан тийилишдир. Бундай хислат соҳиби тақводор (муттақий) саналади. Тақводор киши ишончли саналади, ундан ҳеч ким зиён кўрмайди. Исломда барча инсонлар бири-бири билан тенгдир, улар фақат тақволари билан ажралиб туришади. Қуръони каримда: «Аллоҳ наздида сизларнинг энг ҳурматлироғингиз тақводорроғингиздир», дейилган.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бу фазилатли кунни Аллоҳ таоло мусулмонларга насиб айлади. Парвардигор ҳар жума куни олти юз минг кишини дўзахдан озод қилади.
Жума куни вафот этган бандага шаҳидлик ажри берилиши, Аллоҳ таоло уни қабр азобидан сақлаши ҳақида ҳадислар келтирилган.
Жума куни айтилган салавотнинг савоби беҳаддир.
Жума намози Исро кечасида фарз бўлган, лекин мусулмонларнинг сони кам бўлгани сабабли ҳижратга қадар ўқилмаган.
Жума намози Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Қубода бўлган пайтларида фарз бўлди.
У зот алайҳиссалом Қубода бир ҳафта турдилар, сўнг Мадина томон отландилар.
Илк жума намозини Мадинаи Мунавварадан бир мил узоқликдаги Нақийъул Хазимот деган жойда Бану Солим ибн Авфнинг маҳалласида ўқидилар. Ҳозир ўша ерда «Жума» масжиди қурилган.
Исломдан олдин жума кунини «аруба» деб аташган. Унинг яна бир номи – «явмул мазийд», яъни хайру баракот зиёда қилиб бериладиган кун.
Шунингдек, жума кечаси ҳафтанинг бошқа кечаларидан афзал ҳисобланади.
Аллоҳ таоло барчамизга жума айёмини муборак этсин! Бу муқаддас кунлардаги ибодат ва дуоларимизни даргоҳида холис қабул айласин!
"Жума ҳақидаги оят ва ҳадислар" китобидан