12 Январ, 2025, 12 Ражаб, 1446
12 Январ, 2025, 12 Ражаб, 1446
Хорижийлик – исломда дастлаб пайдо бўлган йўналиш хорижийликдир. Хорижийлар – ажралиб чиққанлар яъни “исёнчилар” деган маънони англатади. Ҳалифа Али ибн Абу Толиб ва Муовия тарафдорлари билан ҳалифаликда хукмронлик учун кураш кетаётган бир даврда вужудга келди. Улар ҳалифа диний жамоа томонидан сайланади ва унга бўйсунади. Ҳар қандай тақводор мусулмон (ҳатто қул ёки хабаш бўлса ҳам) ҳалифа қилиб сайланиши мумкин; агар ҳалифа жамоа манфаатларини химоя қилмаса вазифасидан бўшатилади ва ҳатто, қатл қилинади; эътиқод амалий фаолият билан мустаҳкамланиши лозим, деб ҳисоблаганлар. Эътиқодсиз ва гуноҳкор кишиларни жазолашда Муржиъилар жазо муддатини кечиктиришни истовчилар тарафдорларига қарши турганлар. VIII-аср иккинчи ярмига келиб, йўналиш ўз раҳбарлари номи билан аталувчи азрақий ибодий, суфрий каби гуруҳларга бўлиниб кетди. Олимларнинг фикрича ичидан бўлиниш ҳамда уммавий ва Аббоссий ҳалифаларнинг VII-XI - асрларда хорижийларга қарши кескин кураш олиб бориши натижасида уларнинг катта қисми қириб ташланди, қолганлари Шимолий Африкада ўз давлатини вужудга келтирди. Ҳозирги хорижийларнинг ибодий сектаси мағриб мамлакатларида (Жазоир, тунис ва бошқалар), Уммон ва танзанияда учрайди.
Муҳаддис уламоларимиз ўз китобларида “Хаворижлар диндан отилиб чиқувчилар ҳақида” деган сарлоҳа остида юқорида зикри келган ҳадисдан бошқа бир қанча ривоятларни келтирадилар. Бу ҳадисларни Муҳаммад (с.а.в) умматлари ичидан келажакда чиқадиган баъзи бир ноқулай шаҳс ва жамоалар ҳақида сўз юритадилар ва огоҳлантириш учун уларнинг сифатларини ҳам эслатадилар. Бу ўзининг билган мўъмин-мусулмонлар эҳтиёт бўлишлари учун чақириқлар ва ўша сифатлардан ўзини олиб қолишга даъват ҳамдир.
Шу ерда ривоятларда баъзи сифатлар такрорланиши мумкинлигини, бу эса, услубдаги хато эмас, балки ҳадисларни турли вазият, замон ва моконда айтилганидан эканини эслатиб қўймоқчимиз. Биз уларни жамлаб ўрганётганимиз туфайли аввал эсланмаган бир сифат зикр қилингани учун бошқа сифатлар такрор келса ҳам, ривоятни бутунлигича келтиришга мажбурмиз.
Иккинчидан, далил ҳужжат суриштириш чоғида уларнинг кучлик эканини исботлаш учун бир ҳадисни ровийлари ёки уни келтираётган муҳаддис бошқа бўлса ҳам такрор келтирилади. Мисол учун, имом Буҳорий ёлғўз ўзлари ривоят қилган ҳадисдан кўра, у киши билан бирга, яна бир муҳаддис ҳам ривоят қилган ҳадис кучли бўлади ва ҳоказо.
Расулуллоҳ (с.а.в) ривоят қилган ҳадисларидан бирида: “Охирзамонда бир қавм чиқади. Уларнинг ёшлари кичик, ақллари паст, қуръонни қироат қилурлар. У аларнинг бўғзидан нарига ўтмас. Улар одамларнинг энг яхши сўзларини сўзлайдилар. Диндан ҳудди камондан ўқ чиққандек чиқарлар. ”, дедилар.
Батахқиқ, Набий (с.а.в)дан бу ҳадисдан бошқада ривоят қилинишича: “Қуръонни қироат қиладиган ва у аларнинг бўғзидан нарига ўтмайдиган, диндан ҳудди камондан ўқ чиққанидек чиқадиган қавм васфи харурий хаворижлар ва улардан бошқа хаворижлар”, экани айтилган.
Ушбу ривоятдан хаворижлар фақат Хазрати Али (к.в)нинг вақтларида Ҳаруро қишлоғида йиғилган кишилирдан кишилардан иборат эмаслиги балки, улардан бошқалари ҳам чиқиб туриши англанади. Айни шу эътибордан хозирги баъзи бир тоифаларда юқорида зикр қилинган сифатлардан борлигини эътиборга олиб, уламоларимиз уларни “Замонамиз хаворижлари”, деб айтадилар.
Муҳаддис уламоларимиз юқорида келтирилган ривоятларни фитналар бобида келтирадилар. Қадимдан мусулмонлар ушбу ривоятларда васфи келган шаҳсларга ўхшаб қолмаслик ҳақида чин дилдан қайғурганлар. Мабодо мазкур сифатлардан бирортаси ўзида борлигини билиб қолсалар уни дарҳол ўзгартиришга ҳаракат қилганлар.
Кезикелганда эслаб ўтилган ривоятларда зикр қилинган салбий сифатлардан баъзиларининг рўйҳатига кўз ташлаб чиқайлик.
Уларнинг дини диёнат ва унга фидокорлик ҳақидаги гапларини бошқалар гапира олмайдилар. Аммо фитначиларда гап бор-у, амал йўқ. Улар гапларига амал қилмасликлари билан ажралиб турадилар.
Улар Қуръонни яхши билмайдилар, ўзларини кўрсатиш учун Қуръони каримга амал қилиш ҳақида даъват қилганлари қилган. Аммо ўзлари унга амал қилишни ўйламайдилар.
“Ҳукм фақат Аллоҳгадир!” дедилар.
Шунда Али (р.а):
“Хақ калима ила ботил ирода қирода қилинди. Улар хақни Тиллари билан айтурлар аммо халқумларидан нарига ўтмас”, дедилар.
Шу билан кўпчиликнинг эътиборини ўзларига тортадилар.
Яъни, кейинги пайтда чиқиб мусулмонлар оммасини ташвишга солиб соладиган жамоаларнинг кўпчилик аъзолари ёшлардан иборат бўладилар.
Илмлари ва тажрибалари оз бўлгани учун оқиллик даражасига етмаган бўладилар.
Юқоридаги сифатлардан диндан отилиб чиқувчи шахснинг сиймосини қисмон бўлса ҳам тасаввур қилиш имконига эга бўламиз. Агар эътибор ила назар соладиган бўлмак, дархақиқат, кейинги пайтда чиқаётган хизб, жамоа, ташкилот ва бошқа тўпларда юқорида зикр қилинган сифатлардан у ёки, буниси топилиб турганини кўрамиз.
Аждодларимиз мазкур салбий сифатларни яхши билиб олиб, улардан йироқ бўлиш учун имконлари етган барча омилларни ишга солганлар ва ўша сифатларга ёки уларнинг баъзиларига соҳиб бўлган кишилардан ўзоқда бўлишга ҳаракат этганлар.
Муҳаммадали КАТТАБАЕВ
Билим юрти АРМ мудири
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Оиша онамиз розияллоҳу анҳонинг барча сифатлари ҳам камолот сифатларига дахлдор эканига шубҳа бўлиши мумкин эмас. У кишининг буюк ҳаётларини диққат билан ўрганган уламолар Оиша онамиз розияллоҳу анҳода бошқаларда бўлмаган қирқта комилалик сифатлари бор эканини таъкидлайдилар. Ана шунинг учун ҳам бу ҳақда бир-икки оғиз сўз айтмоқни раво кўрдик.
Оиша онамиз розияллоҳу анҳонинг камолот сифатлари ҳақида сўз юритар эканмиз, бу сифатлар рўйхатининг бошида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ворид бўлган ҳадиси шарифлар туришини айтиб ўтмоғимиз лозим. У зот Оиша онамиз розияллоҳу анҳо ҳақларида ажойиб мадҳларни айтганлар.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Оиша! Мана бу Жаброил, у сенга салом айтмоқда», дедилар.
«Ва алайҳиссалому ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳу! Эй Аллоҳнинг Расули, сиз мен кўрмаган нарсани кўрасиз», дедим».
Жаброил алайҳиссалом бу дунёда пайғамбарлардан бошқа кимга салом айтганлар?
Жаброил алайҳиссалом бу дунёда пайғамбарлардан бошқа биргина инсонга – Оиша онамиз розияллоҳу анҳога салом айтганлар.
Мана шу улуғ мақомнинг ўзи бир оламга татийди.
Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Эркаклардан кўпчилик баркамол бўлдилар. Аёллардан Марям Имрон қизи ва Фиръавннинг аёли Осиёдан бошқаси баркамол бўлмади.
Оишанинг бошқа аёллардан устунлиги сарийднинг бошқа таомлардан устунлигига ўхшайдир», дедилар».
Иккисини Бухорий, Муслим ва Термизий ривоят қилганлар.
Ушбу ҳадиси шарифда аслида аёлларнинг, хусусан, Марям онамиз, Осиё онамиз ва Оиша онамизнинг бошқа аёллардан устун бўлган фазллари ҳақида сўз боради.
«Эркаклардан кўпчилик баркамол бўлдилар».
Эркаклардан баркамол бўлганлар рўйхатининг аввалида Пайғамбар алайҳиссаломлар турадилар. Улардан бошқа баркамол эркаклар ҳам бор. Бу ҳақиқат ҳаммага маълум.
«Аёллардан Марям Имрон қизи ва Фиръавннинг аёли Осиёдан бошқаси баркамол бўлмади».
Бу икки улуғ зотнинг баркамол бўлганликлари Қуръони каримда уларнинг биргаликда, хос зикр қилинишларидан ҳам билиб олинади.
Аллоҳ таоло «Таҳрим» сурасида:
«Аллоҳ иймон келтирганларга Фиръавннинг хотинини мисол қилиб келтирди. Ўшанда у: «Роббим! Менга Ўз ҳузурингда, жаннатда бир уй бино қилгин. Менга Фиръавндан ва унинг ишидан нажот бергин ва менга золим қавмдан нажот бергин», деб айтди», деган (11-оят).
Фиръавннинг хотини ўша пайтдаги энг катта подшоҳнинг аёли эди. Емак-киймакда тўкин эди. Нимани хоҳласа, шуни қилиши мумкин эди. Қасрларда, турли неъматлар ичида фароғатда яшашига қарамасдан, у кофир ва золим эрига ҳамда қавмига қарши чиқди. Аллоҳга иймон келтирди. Аллоҳдан жаннатда уй қуриб беришини сўради. Бу ҳол эса дунё ҳою ҳавасидан устун келишнинг олий мисолидир.
Мўминларнинг иккинчи мисоли Марям бинти Имрондир.
«Ва фаржини пок сақлаган Имрон қизи Марямни (мисол келтирди). Бас, унга Ўз руҳимиздан пуфладик ва У Роббининг сўзларини ҳамда китобларини тасдиқ қилди ва итоаткорлардан бўлди» (12-оят).
Имроннинг қизи Марям Аллоҳга соф эътиқодда бўлганлар ва ўзларини ҳам соф тутганлар. Яҳудийлар туҳмат қилганларидек, нопок бўлмаганлар. Аллоҳ таоло Жаброил фаришта орқали ана шу пок жасадга ўз руҳидан «пуф» дейиши билан Ийсо алайҳиссаломни ато қилган.
«Оишанинг бошқа аёллардан устунлиги сарийднинг бошқа таомлардан устунлигига ўхшайдир».
Энди Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаи мутоҳҳаралари – Оиша онамизнинг фазллари ҳақида сўз кетмоқда. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишининг бошқа аёллардан фазлларини сарийд деб номланадиган таомнинг ўша вақтдаги бошқа таомлардан устунлигига ўхшатмоқдалар.
Ўша пайтда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ва саҳобаи киромлар яшаб турган жамиятнинг шароити ва таомилига кўра, сарийд бошқа таомлардан афзал таом ҳисобланар эди.
Худди шунга ўхшаб, Оиша онамиз ҳам бошқа аёллардан афзал эдилар.
Бу дунёда ким ушбу мақомга сазовор бўлибди?!
Ушбу мақомга бу дунёда фақат Оиша онамиз розияллоҳу анҳо сазовор бўлдилар.
Термизий ва Бухорий Амр ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мени Зотус-Салосил аскарига бошлиқ қилдилар. Қайтиб келганда:
«Эй Аллоҳнинг Расули, одамларнинг қайсиниси сиз учун энг маҳбубдир?» дедим.
«Оиша», дедилар.
«Эркаклардан-чи?» дедим.
«Унинг отаси», дедилар.
«Сўнгра ким?» дедим.
«Сўнгра Умар», дедилар ва бир неча одамларни санадилар. Бас, мени охирларида қилиб қўймасинлар, деб, сукут сақладим».
Аллоҳнинг Расули учун одамларнинг қайсиниси энг маҳбуб экан?
Аллоҳнинг Расули учун одамлар ичида Оиша онамиз розияллоҳу анҳо энг маҳбуб эканлар.
Бу дунёда ким ушбу мақомга сазовор бўлибди?
Ушбу мақомга бу дунёда Оиша онамиз розияллоҳу анҳо сазовор бўлибдилар.
Имом Абу Яъло «Муснад»ларида Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қиладилар:
«Менга ҳеч бир аёлга берилмаган тўққиз нарса берилган:
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга уйланишга амр қилинганларида Жаброил алайҳиссалом суратимни олиб тушиб, у зотга кўрсатган.
– У зот менга бокира ҳолимда уйланганлар. Мендан бошқага бокира ҳолида уйланмаганлар.
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлари менинг қучоғимда турган ҳолда вафот этдилар.
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менинг уйимда дафн қилиндилар.
– Фаришталар менинг уйимни ўраб олган эдилар. У зотга мен у кишининг кўрпаларида турганимда ваҳий нозил бўлар эди. У зот мени ўзларидан узоқлаштирмас эдилар.
– Мен у зотнинг халифалари ва сиддиқларининг қизиман.
– Менинг оқловим осмондан нозил бўлган.
– Мен покнинг ҳузурида пок яратилганман.
– Менга мағфират ва карамли ризқ ваъда қилинган».
Имом Қуртубий ўз тафсирларида Оиша онамиз розияллоҳу анҳонинг камолот сифатлари ҳақида сўз юритар эканлар, жумладан, қуйидагиларни айтганлар:
«Баъзи аҳли таҳқиқлар айтурлар:
«Юсуф алайҳиссалом фаҳш ишда туҳмат қилинганида Аллоҳ у кишини бешикдаги гўдакнинг тили билан оқлади.
Марям фоҳишаликда туҳмат қилинганида Аллоҳ у кишини ўғиллари Ийсо алайҳиссаломнинг тили билан оқлади.
Оиша фаҳш ишда туҳмат қилинганида Аллоҳ у кишини Қуръон билан оқлади. Аллоҳ у киши учун гўдакнинг оқлашини ёки набийнинг оқлашини раво кўрмади. Аллоҳ у кишини туҳматдан Ўз каломи ила оқлади».
Аллоҳ таоло бу дунёда кимни туҳматдан Ўз каломи ила оқлабди?
Аллоҳ таоло бу дунёда фақат Оиша онамиз розияллоҳу анҳони туҳматдан Ўз каломи ила оқлаган.
"Нубувват хонадони хонимлари" китобидан.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 