Alloh taolo bandalariga ilm o’rganishni farz qildi. Binobarin Payg’ambarimiz (sallohu alayhi vasallam)ga Alloh taolo tomonidan nozil qilingan dastlabki oyat “O’qing!” deb boshlangan edi. Shundan ko’rinib turibdiki, Alloh taolo ilm olishni dunyodagi barcha mashg’ulotlardan afzalligini bayon qilib bermoqda.
Ilm bu – nurdir. U bilan inson jannat tomon eltuvchi yo’lini yoritadi. Ilm qanchalik kuchli bo’lsa u shunchalik kengroq yerni yoritadi. Dunyodagi barcha narsa vaqt o’tib, ishlatilib, kamayishi aniq, lekin, ilm qancha ishlatilmasin ortsa ortadiki hech qachon kamaymaydi.
Ilm olish inson uchun naqadar bebaho ne’mat hisoblanadi. Nafaqat ilm olish balki uni tarqatish ham saodatli amallardan biridir. Shu bois, Alloh taolo Payg’ambarimiz ( sallohu alayhi vasallam ) ning ba’zi sahobalariga ilm olib, uni tarqatishni Islom dini yo’lida jihodga chiqishdan ham afzal ko’rib quyidagi oyati karimani nozil qildi: «Axir ulardan har bir guruhdan bir toifa odamlar (jang uchun) chiqmaydilarmi?! (Qolganlari esa Madinada) dinni o‘rganib, (jangga ketgan) qavmlari ularning oldilariga qaytgan vaqtlarida, u qavmlar Allohning azobidan saqlanishlari uchun ularni ogohlantirgani (qolmaydilarmi)?!» (Tavba surasi, 122oyat).
Boshqa bir oyatda aytiladi: «Agar bilmasangiz, ahli ilmlardan so‘rangiz» (Nahl surasi, 43-oyat).
Albatta, ahli ilmlar, shariat ahkomlarini puxta egallagan ulamolarimiz biz bilmagan savollarga javob topib, bizdagi johillik zulmatini ilm nuri ila yoritib beradilar.
Barchamizga hadislardan ma’lumki, ilm olish har bir musulmon erkak ayolga birdek farzdir.
Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) ilm olish fazilatini shunday bayon qiladilar:
«Alloh taolo insonlarga bergan ilmini ulardan qaytarib olmaydi. Lekin ilm olimlarning ketishi bilan yo‘qoladi. Har bir olim qaytsa (vafot qilsa), u bilan birga undagi ilm ham ketadi. Hattoki diniy maqomlar nodon, johil rahbarlar qo‘lida qoladi. Ulardan fatvo so‘ralsa, johilona fatvo beradilar, o‘zlari ham adashadilar, boshqalarni ham adashtiradilar».
Yuqoridagi hadisdan biz, ilm o’z sohibini tark etmasligini va shu bilan bir qatorda agar Alloh taolo bandalaridan ilmni ko’tarib qo’yishni iroda etsa, avvalo, ilm sohiblarini ya’ni olimlarni ketkazish bilan o’sha qavmdan ilmni ko’tarib qo’yishligini tushunib olishimiz mumkin bo’ladi. Bu ham yetmagandek johil insonlar diniy maqomlarni egallab, o’zlari xoxlagancha fatvo va buyruqlar berib, o’zlarini ham boshqalarni ham yo’ldan ozdirishlarima’lum qilinmoqda.
Banda uchun afzal ilm bu hol ilmidir. Ayni paytda bajarilishi lozim bo’lgan amalning ilmini bilmog’i insonga lozim bo’ladi. Shunda qiladigan ishi nuqson va kamchiliklardan holi va ilm bilan bo’lgani sababidan mukammal bo’ladi.
Payg’ambarimiz (sallohu alayhi vasallam) ning madrasalarida ta’lim olgan buyuk sahobalar ham ilmning yuksak cho’qqilariga ko’tarilganlar. Ulardan eng mashxurlari Ali roziyallohu anhu bo’lib, Payg’ambarimiz (sallohu alayhi vasallam) u zot haqida shunday ta’rif aytganlar: “ Men ilm shahri bo’lsam Ali uning darvozasidir”.
Yana bir ulug’ sahoba ibn Abbos ilm olish jarayonida qanday qiyinchilik ko’rganlari va uning natijasida yuksak darajaga erishganlari haqida shunday deganlar:
«Ilm olishda (qiynaldim), bir oz xorlandim, tilagim hosil bo‘lgach, azizu mukarram bo‘ldim».
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, ilm olishni aslo to’xtatmaslik zarur. Zero, Payg’ambarimiz ( sallohu alayhi vasallam)“ Beshikdan to qabrgacha ilm izlanglar!” deb aytib turibdilar. Ilm o’z sohibiga qiyomatda yo uning zarariga yoki foydasiga hujjat bo’lishi mumkin. Qolgani esa bandaning o’ziga ta’luqlidir. Foydali ilm olib va unga amal qilib dunyo-yu oxiratda saodatmand bo’ladi. Yoki buning aksi ham bo’lishi hech gap emas.
Odilxon Abduraxmanov,
Namangan shahri “Abdulqodir qori” jome
masjidi imom-noibi
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
"Аллоҳ сиздан енгиллатмоқни ирода қиладир. Ва инсон заиф яратилгандир".
Инсонни Аллоҳ таолонинг Ўзи яратган. У Зот Ўз бандасининг хусусиятларини яхши билади. Шунинг учун ҳам инсонга фақат Аллоҳ таолонинг кўрсатмаларигина тўғри келиши мумкин. Ушбу оятда Аллоҳ таоло инсоннинг заиф ҳолда яратилганини таъкидламоқда. Яратувчининг Ўзи «заиф яратилган», деб турганидан кейин, шу заиф инсонга йўл кўрсатишда У Зот оғирликни хоҳлармиди? Йўқ, У Зот енгилликни хоҳлайди.
Ислом шариати, умуман, енгиллик устига бино қилингандир. Бу ҳақда кўплаб оят ва ҳадислар бор. Ҳаммаси ўз ўрнида баён қилинади. «Нисо» сурасининг бошидан муолажа қилиб келинаётган масалалар, хусусан, эркак ва аёл, оила, никоҳ масаласига келсак, ушбу оятда бу масалаларда ҳам Аллоҳ Ўз бандаларига енгилликни исташи таъкидланмоқда. Зоҳирий қаралганда, диний кўрсатмаларни бажариш қийин, шаҳватга эргашганларнинг йўлларида юриш осонга ўхшайди. Исломда ҳамма нарса ман қилинган-у, фақат биргина йўлга рухсат берилганга ўхшайди. «Номаҳрамга қарама», «У билан ёлғиз қолма», «Уйланмоқчи бўлсанг, олдин аҳлининг розилигини ол», «Маҳр бер», «Гувоҳ келтир» ва ҳоказо. Ҳаммаси қайдлаш ва қийинчиликдан иборат бўлиб туюлади. Шаҳватга эргашганлар эса «Ёшлигингда ўйнаб қол, гуноҳ нима қилади», дейишади. Бу эса содда ва осон кўринади. Ҳақиқатда эса ундай эмас. Натижага қараганимизда бу нарса яққол кўзга ташланади. Дунё тарихини кузатадиган бўлсак, оила масаласига енгил қараган, жинсий шаҳватга берилган халқлар, давлатлар ва маданиятлар инқирозга учраган. Қадимий буюк империяларнинг шармандаларча қулашининг асосий омилларидан бири ҳам шу бўлган.
Бизнинг асримизга келиб, Ғарбда, ўзларининг таъбири билан айтганда, жинсий инқилоб бўлди. Жинс борасида олимлар етишиб чиқдилар. Улар «Жинсий ҳуррият бўлмагунча, инсон тўлиқ ҳур бўла олмайди. Агар жинсий майллар жиловланса, инсонда руҳий тугун пайдо бўлиб, унда қўрқоқлик ва бошқа салбий сифатлар келиб чиқишига сабаб бўлади», каби ғояларни тарқатишди. Оқибатда жинсий инқилоб авжига чиқди.
Натижасини – ҳар хил бало-офатлар буҳронини ҳозир ўзлари кўриб-татиб туришибди. Ахлоқий бузуқлик, оиланинг ва жамиятнинг парчаланиши, ҳаётга қизиқишнинг йўқолишидан ташқари, сон-саноғига етиб бўлмайдиган муаммолар пайдо бўлди. Жинсий инқилоб оқибатида тараққий этган ғарб давлатларининг туб аҳолиси даҳшатли суръатда камайиб бормоқда. Кўз кўриб, қулоқ эшитмаган таносил касалликлари келиб чиқди, ҳар йили сон-саноқсиз одамлар шу касалликлардан ўлмоқда. Насл бузилиб, одамлари заифҳол ва касалманд бўлиб бормоқда. Турли ақлий ва руҳий касалликлар урчиди. Охири келиб, касалликларга қарши инсондаги табиий монеликнинг йўқолиши (ОИТС) касаллиги пайдо бўлди. Бу касаллик ҳақли равишда, XX аср вабоси деб номланди. Унинг давоси йўқ. Бу дардга чалинишнинг сабаби зинодир. У билан касалланган одам тез муддатда ўлади. Ҳамма даҳшатда. Бу дардга чалинмасликнинг йўллари ахтарилмоқда, бу йўлда беҳисоб маблағлар сарфланмоқда, мазкур вабога чалинмасликнинг турли чоралари таклиф этилмоқда. Қонунлар чиқарилмоқда, идоралар очилмоқда.
Лекин шаҳватга эргашганлари сабабли улар энг осон, энг ишончли битта йўл – Аллоҳнинг йўлига қайтишни хаёлларига ҳам келтиришмаяпти. Ақалли ушбу дарднинг бевосита сабабчиси бўлмиш зинони ман этувчи қонун чиқаришни ҳеч ким ўйлаб ҳам кўрмаяпти. Чунки шаҳватга эргашганлар шаҳватга қарши чиқа олмайдилар. Уларнинг ўзлари шаҳватга банда бўлганлари учун унга эргашганлар. Ўзларини зоҳирий енгил кўринган ишга уриб, энди оғирликдан бошлари чиқмай юрибди. Зоҳирий оғир кўринган бўлса ҳам, Аллоҳ кўрсатган йўлга юрган бандалар бошида мазкур оғирлик ва машаққатларнинг бирортаси ҳам йўқ. Улар мутлақ енгилликда, фаровон турмуш кечирмоқдалар.
"Тафсири Ҳилол" китобидан