16 Июн, 2025, 20 Зулҳижжа, 1446
16 Июн, 2025, 20 Зулҳижжа, 1446
Рамазон ойи ойларнинг ичидаги энг улуғидир. Биз мўмин-мусулмонлар бу ойни бошқа ойлардан кўра кўпроқ яхши кўрамиз. Хўш, нега шундай? Бунга қуйидаги матнларда жавоб бериб ўтамиз.
Рамазон Қуръон ойи!
Аллоҳ таоло Ўзининг сўнгги Расули соллаллоҳу алайҳи васалламга Ўзининг охирги Каломини шу ойда нозил қила бошлаган.
Аллоҳ таоло Қуръон каримнинг Бақара сурасининг 185-оятида “Рамазон ойидирки, бу ойда одамлар учун ҳидоят бўлиб ва ҳидоят ва фурқон (ҳақ билан ботилни ажратгувчи)нинг очиқ оятлари бўлиб Қуръон нозил қилинган” деган.
Қуръон инсониятга икки дунё саодат йўлини кўрсатиб берувчи Китобдир. Биз бахт-саодатимиз гарови бўлган бу Китобнинг нозил этилган мавсумини яхши кўрмасак, бошқа қайси ойни, қайси мавсумни яхши кўрамиз?!
Рамазон раҳмат ойи!
Бу ойда Аллоҳнинг раҳмати бошқа ойлардагидан кўра кўпроқ ёғилади. Масжидлар, уйлар, кўчаларни раҳмат чулғаб олади. Атроф бошқа ойлардагидан кўра ўзгача файзли кўринади.
Рамазон савоблар кўпайтириб бериладиган ой!
Бу ойда қилинган солиҳ амалларнинг савоби бошқа ойлардагидан кўра кўпайтириб берилади. Ривоятларда келишича, бу ойда қилинган бир нафл амалга бошқа ойлардаги фарз амалнинг савоби, бу ойда қилинган бир фарз амалга эса бошқа ойлардаги етмишта фарз амалнинг савоби берилади. Шунинг учун барча мусулмонлар бу ойда солиҳ амал қилишга ўзларини урадилар. Кўплаб савоб олишнинг ҳаракатида бўладилар.
Рамазон мағфират ойи!
Аллоҳ таоло бу ойда кўплаб бандаларини мағфират қилади. У Зотнинг мағфирати кенгдир.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Рамазон рўзасини иймон билан, савоб умидида тутса, унинг олдинги (ўтган) гуноҳлари мағфират қилинади” дедилар . Имом Бухорий ривоят қилганлар.
Рамазон дўзахдан қутулиш ойи!
Аллоҳ таоло бу ойда кўплаб бандаларини дўзахдан озод қилиши хабарларда айтилади. Шунинг учун бу ойда дўзахдан қутулишга сабаб бўладиган амалларни кўпроқ қилишимиз керак.
Рамазон меҳр-мурувват, саховат ойи!
Бу ойда барчамиз ён-атрофимиздаги инсонларга, етимлар, бевалар, камбағаллар, қариндошлар, қўшниларга тилимиз билан ҳам, қўлимиз билан ҳам яхшилик қилишга уринамиз. Эҳсон-садақларимиз кўпаяди. Закот берамиз. Диндошларимизнинг кўнглини кўтаришга, Рамазонни хушкайфиятда ўтказишлари учун шароит қилиб беришга ҳаракат қиламиз.
Рамазон солиҳ амаллар кўпаядиган ой!
Бу ойда Қуръони Каримни кўп тиловат қиламиз, Аллоҳ таолони зикр қиламиз, нафл ибодатларни кўпайтирамиз, таровеҳларда иштирок этамиз, хатми Қуръонга қулоқ тутамиз, олимлар, фозилларни зиёрат қилиб, дуосини оламиз, мискинларга садақа берамиз, ифторликлар ташкил этамиз ва ҳоказо. Савоблар кўпайтириб бериладиган ойда солиҳ амаллар ҳам кўпаяди.
Рамазон тақво ойидир!
Аллоҳ таоло бизга рўзани фарз қилишининг ҳикматларидан бири – бизда тақвони шакллантиришдир. Рўза айнан тақвони ўргатадиган, сабрни шакллантирадиган, қалбда меҳрни уйғотадиган ибодатдир. Шунинг учун ҳам бу ойда кўп диндошларимиз ўзларини солиҳ амалларга урадилар, бошқа ойлардагидан кўра тақволироқ бўладилар. Буларнинг барчаси Аллоҳнинг фазли ва рўзанинг самарасидир.
Рамазон фаришталар нозил бўладиган ойдир!
Бу ойда раҳмат фаришталари Аллоҳнинг изни билан Ерга тушадилар. Масжидларга, Қуръон тиловат бўлаётган, зикр мажлислари ўтаётган жойларга келадилар. Мусулмонлар билан бир сафда туриб ибодат қиладилар. Масжидларда хатми Қуръон пайтида кўзларга ёш келиши ўша фаришталарнинг ўша мусулмоннинг қалбини силаши сабабидандир.
Рамазон қадр кечаси ўрин олган ойдир!
Бу ойда бир кеча борки, у минг ойдан яхшироқ кечадир. Бу – қадр кечасидир. Бу кечада қилинган бир ибодатга бошқа минг ойда қилинган ибодатга бериладиган савобдан ҳам кўпроқ савоб берилади. Қуръони Карим шу кечада нозил бўла бошлаган. Уламоларимиз бу кечани Рамазоннинг охирги ўн кунлигининг тоқ кунларидан излаш кераклигини айтишган.
Рамазон шайтонлар кишанланадиган ойдир!
Бу ойда шайтонлар кишанланади. Инсоннинг солиҳ амал қилиши осон бўлади. Биз мўмин-мусулмонлар Рамазонда тақво малакасини кучайтириб, кейин бутун йил давомида шу малакани зиёда қилиб боришга, амалларга ғайратли бўлишга интилишимиз лозим. Душманимизнинг кишанлаб қўйилиши биз учун катта имкониятдир. Тавба қилишга, ибодатни кўпайтиришга, Аллоҳга яқин банда бўлиб олишга имкониятдир.
Рамазон тавба ойидир!
Бу ойда гуноҳларимизга кўпроқ тавба қилишимиз лозим. Зеро, Аллоҳ таоло мағфирати кенгдир. Рўзани ихлос билан тутиб, ўтган гуноҳларимиз кечирилишига эришишимиз билан бирга, ўзимиз ҳам кўпроқ тавба ва истиғфорда бардавом бўлишимиз даркор. “Астағфируллоҳ ал-Азийм” деб айтишни ўзимиз учун ҳар кунлик вазифа қилиб олишимиз керак. Айниқса, саҳарликка турган пайтларимизда истиғфорга берилишимиз лозим. Чунки, Аллоҳ таоло Қуръони Каримда саҳар пайтида истиғфор айтувчиларни мақтаган.
Рамазон гўзал хулқлар билан безаниш ойидир!
Ҳадислардан бирида рўза тутган одам ёлғон гапиришдан ва гуноҳ иш қилишдан тимйилмаса, тутган рўзасидан унга фақат очлик ва чанқоқлик қолиши айтилган. Шунинг учун қорнимизни таом ва ичимликдан, фаржимизни шаҳватдан тийиш билан бир қаторда бутун тана аъзоларимизни гуноҳ, ҳаром ишлардан сақлаб боримшимиз шарт. Бошқача айтганда, ҳамма аъзоларимиз ҳам рўза тутиши керак. Шунда рўзадан кўзланган улкан фойда ва самараларга, беҳисоб савобларга эришамиз.
Рамазон дуолар ижобат бўладиган ой!
Бу ойда кўпроқ дуо қилишимиз керак. Айниқса, Қуръони Каримни хатм қилганимиздан сўнг дуога ҳарис бўлишимиз керак. Саҳарликка турган чоғимизда, ифторлик асносида кўпроқ дуо қилишга интилишимиз айни муддаодир.
Юқоридаги ва бошқа кўплаб ишлар сабабидан биз Рамазон ойини яхши кўрамиз, соғинамиз, кутамиз, бу ойдан чиқсак, маҳзун бўламиз.
Аллоҳ таоло барчамизга кириб келаётган Рамазон ойини муборак қилиб, бу ойда кўп ибодат қилишимизни, гуноҳлари кечирилган, дуолари ижобат этилган, мартабаси кўтарилган, Аллоҳга қурбат ҳосил қилган бандалардан бўлиб чиқишимизни насиб этсин, омин!
ЎМИ Матбуот хизмати
Ҳозирги кунда ислом жамиятида, дунё мусулмонлари, айниқса юртимиз мусулмонлари орасида фатво бериш, фатво чиқариш, фатво сўраш каби атамалар кўп ишлатилмоқда.
Фатво сўзи араб тилида “саволга жавоб бериш” маъносини англатади. Истилоҳда эса, шаръий масала ҳақида савол сўраган одамга далилга асосланган ҳолда жавоб беришдир.
Биринчи фатво берувчи шахс Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам бўлган. У зотдан кейин саҳоба, тобеин ва кейинги давр мужтаҳид уламолар фатво бериш билан шуғулланиб, бугунги кунимизгача давом этиб келмоқда. Шариатда мусулмонлар ҳаётида пайдо бўладиган саволлар бўйича фатво берилиши бу фарзи кифоя амал ҳисобланади.
Қуръон ва ҳадисдан ҳукм чиқаришнинг ўзига хос талаблари мавжуд. Қуръон ва ҳадисга асосланган ҳолда мусулмонларнинг манфаатларидан келиб чиқиб, инсон камолоти, жамият фаровонлиги ҳамда унинг ижтимоий тараққиётини кўзлаб ҳукм чиқариш алоҳида билим ва малака талаб этади. Мўътабар манбаларда қайд этилишича, араб тили, Қуръон ва ҳадис илмлари, фиқҳ ва ислом тарихини жуда чуқур ва мукаммал биладиган ва яна бошқа зарур сифатларга эга бўлган шахсларгина фатво бериш ҳуқуқига эга.
Шундай бўлса-да, бирор-бир масалада ҳукм чиқариш зарур бўлиб қолса, аввало, мазҳаблар таълимотига таянилади, агар уларнинг бирортасида масаланинг ечими топилмаса, мусулмонларга осонлик ва қулай шароит яратиш нуқтаи назаридан муфтийлар томонидангина фатволар чиқарилиши мумкин.
Фатво бериш масъулияти. Исломда фатвонинг ўрни ва таъсири муҳим бўлиши билан бирга ўта масъулиятли вазифа ҳам ҳисобланади. Чунки фатвода Аллоҳнинг ҳукмларини баён қилиш мақсад қилиниб, унда ҳалол-ҳаром, савоб-гуноҳ, жаннат-дўзах орасидаги амаллар кўрсатиб берилади. Имом Шотибий раҳматуллоҳи алайҳ фатво бериш масъулияти ҳақида тўхталиб қуйидагиларни таъкидлайди: “Муфтий – ҳукмларни етказишда Расулуллоҳ саллалллоҳу алайҳи васалламга ўринбосар ва У зотнинг меросхўри ҳисобланади. Шу боис у Расулуллоҳ соллалллоҳу алайҳи васаллам номларидан гапиради”.
Ҳақиқатан, Абдуллоҳ ибн Жаъфардан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам бу борада огоҳ ва эътиборли бўлишга чақириб: “Фатвога журъатли бўлганларингиз дўзахга журъатли бўлганингиздир”, – деганлар. Яъни воқеъликни тўлиқ ўрганмай, етарли билим ва тажриба орттирмай туриб, қўрқмасдан журъат билан фатво беришдан қайтарганлар.
Буни чуқур англаб етган мусулмонларнинг дастлабки авлодлари ўзларидан илмли шахс бўлган жойда сукут сақлашган.
Имом Молик раҳматуллоҳи алайҳдан гоҳо элликта масала сўралганда биттасига ҳам жавоб бермаган пайтлари бўлган экан. Бунинг сабаби сўралганда, у зот: “Жавоб берувчи ўзини аввал дўзахга солиб кўрсин, халос бўлишига кўзи етса, жавоб берсин”, – деган эканлар.
Абу Алий аз-Зарирдан ривоят қилинади: “Мен Аҳмад ибн Ҳанбалга: “Кишига фатво бериши учун қанча ҳадис етарли, юз минг ҳадис етадими?” – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Икки юз мингчи?” – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Уч юз мингчи?”, – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Тўрт юз мингчи?” – дедим. У яна: “Йўқ”, деди. Шунда мен: “Беш юз минг бўлсачи?”, – деган эдим, у: “Умид қиламан”, – деб айтди”.
Юқорида келтириб ўтилган далиллардан келиб чиқиб шуни таъкидлаш лозимки, фатво бериш ўта масъулиятли бўлганлиги жиҳатидан унга ҳамма ҳам журъат қилавермайди. Бунинг ортида жамият ва унда яшовчи шахслар учун ғоят хатарли зарарлар келиб чиқиш мумкин. Шайх Рамазон Бутий айтади: “Ҳукм чиқариш илми тиббиёт илми кабидир. Мабодо бировнинг фарзанди оғир касалга чалиниб қолса, у тегишли ташхис қўйиш ва фарзандини даволаш учун тиббиётга оид китобларни титадими ёки малакали шифокорнинг олдига борадими? Тўғрисини айтганда, унинг эси жойида бўлса, кейинги йўлни танлайди. Динда ҳам худди шундай. Аслида бу тиббиётдан ҳам муҳимроқ, шунингдек қамрови жиҳатидан хавфлироқдир”.
Ҳеч кимга сир эмаски, ҳозирги кунда баъзилар ўзича оят ва ҳадислардан ҳукм чиқариб, нотўғри фатволар бериб, ўзини ва ўзгаларни адаштирмоқда.
Баъзи бир эътироф этилмаган шахслар ёки маълум мақсадларга йўналтирилган тузилмалар томонидан қўштирноқ ичидаги “фатволар” инсонларни ислом маърифатидан узоқлаштиришга сабаб бўлмоқда. Айниқса, уларнинг “жиҳод”, “байъат”, “такфир”, “бемазҳаблик”, “ҳижрат” каби масалалардаги асоссиз “фатволари” ноҳақ қон тўкилишига олиб бормоқда ва инсонларнинг кафолатланган ҳуқуқларига раҳна солинишига сабаб бўлмоқда. Имом Молик раҳматуллоҳи алайҳнинг устозлари бўлган Робиа ибн Абдураҳмонни йиғлаган ҳолда кўриб, ундан бунинг сабабини сўрашганда, у зот кишилар диний-ҳуқуқий саволларни билими бўлмаган шахслардан сўрашаётганини кўрганлиги, бу ҳолат исломда катта хатар пайдо бўлганлигидан дарак беришини таъкидлаган эканлар.
Демак, чуқур илм, тажриба ва холислик каби фазилат бўлмай туриб, фатво беришнинг оқибати хайрли эмас. Шундай экан, баъзи доира ёки гуруҳлар томонидан исломда улкан масала сифатида қаралган ҳукмларга эътиборсиз ва масъулиятсизлик билан фатво беришлари ўзлари ва ўзгаларни ҳам адаштиришдир. Қандай қилиб шахсларни ва бутун бошли жамиятларни кофирга чиқариб, жамоат олдида уларга эргашишни ҳаром демоқдалар?!
Хулоса қилиб айтганда, фатвонинг мусулмонлар ҳаётида ўрни муҳимлигини ҳисобга олган ҳолда илм ва салоҳиятсиз фатво бериш ёки учраган кишидан фатво сўраш ва унга эргашиб кетавериш адашувга олиб боради. Бу каби салбий оқибатларни келтириб чиқарувчи ихтилофларнинг олдини олиш биринчи навбатда ислом марказлари ва уламоларнинг муҳим вазифаларидан ҳисобланади.
Аллоҳ таоло барчамизни турли ихтилоф ва фитналардан асраб, барчамизни мамлакатимизда минг йиллардан бери амал қилиб келинаётган ҳанафий мазҳабимизга мувофиқ ибодатларини адо этиб, завқли ҳаёт кечириш бахтига насиб этсин!
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 