05 Ноябр, 2024, 04 Жумадул аввал, 1446
05 Ноябр, 2024, 04 Жумадул аввал, 1446
“Табаррук” арабча сўз бўлиб, луғатда “баракани талаб қилиш”; шаръий истилоҳда эса, “Аллоҳ таолодан бир нарса сабабли яхшиликни исташ”ни билдиради.
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламдан қолган муборак нарсалар (кийим, таом, шароб, идиш, соч-соқол, намоз ўқиган жойлари ва ҳоказо)ни табаррук қилишга уламоларимиз иттифоқ қилганлар. Саҳобаи киромлар шундай қилганликлари ҳақида бир қанча ҳадиси шариф ва сийрат китобларида кўплаб маълумотлар баён қилинган. Қуйида улардан баъзиларини келтирамиз.
Таҳорат сувларининг табаррук қилиниши. Расулуллоҳнинг муборак баданларига теккан нарсани табаррук қилишга ўта ҳарис бўлган саҳобаи киромлар У Зот саллаллоҳу алайҳи васалламнинг таҳорат сувларини талашишарди. Етмай қолганлар сувдан насибадор бўлган саҳобалар қўлидаги намликни табаррук қилишган. Тарихдан маълумки, Макка мушриклари элчиси Урва ибн Масъуд ас-Сақафий Ҳудайбия сулҳи куни саҳобаларнинг Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламга бўлган муносабатларини, У Зотни қандай ҳурмат-эҳтиром қилишларини диққат билан кузатгач ва қавмига қайтиб боргач шундай деди:“(Эй қавмим), қасамки, мен кўп подшоҳлар, жумладан, Қайсар, Кисро ва Нажоший ҳузурида бўлганман. Аллоҳга қасамки, бирон бир подшоҳнинг аёнлари Муҳаммаднинг асҳоби Уни улуғлаганидек улуғлаганини кўрмаганман. Қасамки, агар бир ишга буюрса, уни адо этишга шошилишади. Таҳорат қилса, таҳоратига сув беришга (ёки таҳоратидан ортган сувни) талашиб, уришиб кетгудек бўладилар. У гапирса, овозларини чиқармай, жим қулоқ солишади. Уни ҳурмат қилганларидан юзига тик боқишмайди” (Шу мазмундаги ҳадисни Имом Бухорий ривоят қилган).
“Авнул маъбуд” номли китобда бундай дейилади: “Бузоа қудуғи атрофида яшайдиганлардан бирортаси хасталанса, қудуқ суви билан ювингин, унга Расулуллоҳнинг таҳорат сувлари тушган, дейиларди. Бемор ювингандан сўнг гўё кишандан халос бўлгандек ўзини енгил ҳис қиларди”.
Мўйи муборакларининг табаррук қилиниши. Саҳобаи киромлар суюкли Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак мўйларидан бир тола бўлса ҳам олиш ғамида эдилар. Анас ибн Молик разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам сочларини сартарош олаётганини кўрганман. Асҳоблари атрофларида айланиб туришарди. Бирор сочлари ергача етмас, албатта, бир саҳобий қўлига тушарди” (Имом Муслим ривоятлари).
“Саҳиҳи Бухорий” китобида қуйидаги ривоят келган: “Умму Салама разияллоҳу анҳо онамиз Пайғамбаримизнинг муборак сочларидан бир нечтасини идишда сақлар эдилар. Саҳобаи киромлардан қайсилари бемор бўлсалар, бир идишга сув тўлдириб онамизнинг ҳузурига келарди. Шунда онамиз Пайғамбаримизнинг муборак сочларини сувга ботириб берар эдилар. Бу табаррук сувни ичган саҳобий Аллоҳнинг қудрати билан шифо топарди”.
Холид ибн Валид разияллоҳу анҳу Ярмук урушида бош кийимларини йўқотиб қўйдилар. Топилгандан кейин: “Буни яхши кўришим сабаби шуки, Расулуллоҳ умра қилиб бўлиб сочларини олдирдилар. Саҳобалар мўйи муборакдан насибадор бўлиш учун шошишди. Мен ҳаммадан ўзиб, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг пешона сочларига эришдим ва уни шу бош кийимим ичига қўйдим. У билан қайси жангга кирган бўлсам, мўйи муборак баракотидан Аллоҳ таоло менга ғалабани насиб қилган”, деб айтди.
Таомларининг табаррук қилиниши. Саҳобаи киромлар Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламдан қолган таомни ейишда бир-бирлари билан мусобақалашарди. Бунга қуйидаги ривоят мисол: “Саҳл ибн Саъд разияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳга ичимлик олиб келинди. Ундан ичдилар. Ўнг тарафларида ёш йигит Ибн Аббос, чап тарафларида эса катта ёшли саҳобалар ўтиришганди. Расулуллоҳ Ибн Аббосдан чап тарафдаги катта ёшли саҳобаларга ўзларидан қолган сувни биринчи узатишни сўрадилар. Ибн Аббос эса: “Ё Расулуллоҳ, сиздан менга келадиган насибани ҳеч кимга бера олмайман”, деб узр айтди. Шундан кейин Пайғамбаримиз сувни Ибн Аббосга узатдилар”.
Мазкур мавзуда сўз кетар экан, Пайғамбаримиз Мадинага янги борганларида Абу Айюб Ансорий разияллоҳу анҳу уйида меҳмон бўлганлари ёдга тушади. У Зотни йўқлаб ҳар тарафдан Абу Айюбникига таом келар, хонадон соҳиблари ҳам овқат тайёрлашарди. Пайғамбаримиз ҳузурларидан қайтиб чиққан егуликнинг муборак бармоқлари теккан жойидан Абу Айюб ва хотини табаррукона ейишарди. Уламоларимиз шу ривоятни далил келтириб, улуғ устозлардан қолган таомни табаррук қилиб ейиш жоиз эканлигини айтадилар.
Муборак либосларининг табаррук қилиниши. Саҳобаи киромлар Пайғамбаримиз либосларига эришиш ва уни уйда сақлашга ўта ҳарис эдилар. Муборак либосни табаррукона кийишар, у ювилган сув эса беморларга Худонинг қудрати ила шифо бўлганини кўп кўришганди. Ҳазрати Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг Асмо исмли қизлари уйидан яшил чопон чиқариб: “Бу муборак либосни Расулуллоҳ киярдилар. Биз уни ювиб, сувини беморларга берамиз. Муборак чопон баракотидан Аллоҳ таоло уларга шифо ато этади”, дегани ривоят қилинган.
Муовия разияллоҳу анҳу айтадилар: “Менда Расулуллоҳнинг муборак кўйлаклари бор. Агар вафот этсам, уни менга кийгизиб қўйинг. Шояд Аллоҳ таоло унинг баракотидан менга раҳм қилса”.
Қўллари теккан муборак нарсаларни табаррук қилиниши. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига ҳар хил касалликка чалинган беморлар келса, муборак қўллари билан оғриқ бор ёки шишган жойни силардилар. Хасталар Аллоҳ таоло қудрати ила бироздан кейин ҳеч нарса кўрмагандек бўлиб қайтишарди.
Собит разияллоҳу анҳу ҳазрати Анас ибн Молик ҳузурига келиб, қўл, кўзларини ўпиб: “Бу қўллар Расулуллоҳни ушлаган, бу кўзлар эса У Зотни кўрган”, дер эди.
Саҳобаи киромлар Пайғамбаримиз намоз ўқиган жойда намоз ўқишга ҳам ўта ҳарис эди. Ҳатто уйларига таклиф қилиб, бирор жойида намоз ўқиб берсангиз, биз шу жойни намозгоҳ қилиб оламиз, дейишарди.
Утбон ибн Молик разияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз ҳузурларига бориб: “Ё Расулуллоҳ, кўзим хиралашиб қолди. Масжидга борадиган йўлимга ёмғир ёққан пайтда сел келади. Шу сабабли баъзида жамоатга кела олмаяпман. Қани эди, уйимга бориб бирор жойида намоз ўқиб берсангиз, мен ўша ерни зарурат бўлган пайтда ўзимга намозгоҳ қилиб олардим”, деди. Пайғамбаримиз рози бўлдилар. Эртасига эрталаб ҳазрат Абу Бакр билан бирга бордилар. Утбон ибн Моликдан: “Уйингизни қаерида намоз ўқишни яхши кўрасиз?” деб сўрадилар. Уй эгаси ўзига ёқадиган жойни кўрсатди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам кўрсатилган ерда намоз ўқидилар ва ҳазрат Утбон бу табаррук жойни намозгоҳ қилиб олдилар.
Дарҳақиқат, саҳобалар Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Мен сизларга фарзандингиз, аҳли-аёлингиз, молларингиз ва барча одамлардан севимли бўлмагунимча комил мўмин бўлолмайсиз”, деган маънодаги ҳадисларига оғишмай амал қилишган. Биз ҳам улардан ўрнак олиб, У Зотга бўлган муҳаббатларимизни янада ошириб, суннатларини бажаришга ҳаракат қилишимиз ва унутилаётган суннатларини эса тирилтирайлик. Шояд Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг шафоатларига эришсак.
Шунингдек, бу улуғ ойни ғанимат билиб, ота-оналар фарзандлари билан Пайғамбаримиз тарихларига оид бўлган китобхонликларни ташкил қилсалар айни муддао ва муҳаббатнинг бир нишонаси бўлади. Беадад шукрлар бўлсинки, ҳозирги кунда китоб дўконларида Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг тарихларига доир, ўзбек тилида етарлича адабиётлар мавжуд. Фақат ундан фойдаланишимиз керак, холос.
Ғуломиддин ХОЛБОЕВ
ЎМИ Фатво бўлими ходими,
Тошкент ислом институти ўқитувчиси
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
«Никоҳ» сўзи луғатда «қўшилиш», «жамланиш», «яқинлашиш» маъноларини англатади.
Шариатда эса: «Никоҳ баҳраланиш эгалигини ҳосил қилувчи боғланишдир».
Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Ораларингиздаги никоҳсизларни ва қулу чўриларингиздан солиҳларини никоҳлаб қўйинг. Агар фақир бўлсалар, Аллоҳ уларни Ўз фазлидан бой қилур. Аллоҳ Восиъ ва Алиймдир» («Нур» сураси, 32‑оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларида никоҳга тарғиб жуда кучли тарзда келган. Ушбу ҳақиқатни англаб етишимиз учун қуйидаги икки ҳадисни ўрганиб чиқамиз.
Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг:
«Эй ёшлар жамоаси, сиздан ким никоҳга қодир бўлса, уйлансин. Албатта, у кўзни тўсувчи ва фаржни сақловчидир. Ким қодир бўлмаса, рўзани лозим тутсин, бу унинг учун бичилишдир», деганларини эшитдим».
Бешовлари ривоят қилганлар.
Ушбу ҳадиси шарифдаги «никоҳга қодир бўлса», деб таржима қилинган ибора арабчада «боъа» дейилиб, моддий, маънавий ва жисмоний жиҳатдан никоҳга қодирлик маъносини англатади.
Демак, шу маънодаги қудратга эга бўлган ҳар бир мусулмон уйли-жойли, оилали бўлишга ҳаракат қилмоғи лозим. Агар никоҳга моддий ёки маънавий жиҳатдан қудрати етмаган, сарф-харажатни кўтара олмайдиган ёки уйланса, умр йўлдошига зулм қилишдан ўзини тўхтата олмайдиган ёшлар бўлса, рўза тутишлари керак. Шу йўл билан улар шаҳватларини босадилар. Чунки рўза туфайли кишининг шаҳвати пасайиб, бошқа жинсдагиларга шаҳват билан қарамайдиган, фаржини зинога ишлатмайдиган ҳолга келади.
Оддий ҳолатларда эса бу икки хавфнинг олдини никоҳ олади. Никоҳдаги киши ўз шаҳватини ҳалол йўл билан қондирганлиги учун, кўзи номаҳрамларга қарашдан тийилган, фаржи ҳаромга юришдан сақланган бўлади.
Бу ҳадиси шариф мўмин‑мусмонларни ёшлик чоғларидан, никоҳга қодир бўлишлари биланоқ, оила қуришга чорламоқда.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Уч кишилик гуруҳ Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаларининг уйларига Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ибодатлари ҳақида сўраб келди. Бас, уларга (бу ҳақда) хабар берилганида худди у(ибодат)ни оз санагандай бўлдилар. Шунда улар:
«Биз қаёқда-ю, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қаёқдалар, у зотнинг ўтгану қолган гуноҳлари мағфират қилинган», дедилар.
Улардан бири:
«Мен абадул абад тунларни намоз ўқиш билан ўтказаман», деди. Бошқаси эса:
«Мен умрбод рўза тутаман, оғзим очиқ юрмайман», деди. Яна бошқа бири:
«Мен аёллардан четда бўламан, абадул абад уйланмайман», деди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг олдиларига келиб:
«Шундай, шундай, деганлар сизларми?! Аммо Аллоҳга қасамки, мен Аллоҳдан энг қўрқувчироғингизман ва Унга энг тақводорингизман. Лекин рўза ҳам тутаман, оғзим очиқ ҳам бўлади. Намоз ҳам ўқийман, ухлайман ҳам, аёлларга уйланаман ҳам. Бас, ким менинг суннатимдан юз ўгирса, мендан эмас», дедилар».
Икки шайх ва Насаий ривоят қилганлар.
Бу ҳадиси шарифда уйланиш, оилали бўлиш «ибодат», «тақводорлик» ва «Аллоҳдан қўрқиш» маъноларига зид эмаслиги баён этилмоқда. Уйланиш Аллоҳ таолодан энг қўрқувчи банда бўлган Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидир.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким менинг суннатимдан юз ўгирса, мендан эмас» деганлари имкони бўла туриб никоҳда бўлмаслик, оила қурмаслик мўмин‑мусмон учун мутлақо тўғри келмаслигини аён этади. Уйланмай, оила қурмай юриш мусулмонларга хос иш эмас. Чунки Аллоҳ таоло инсон зотини яратган чоғида эркакни ҳам, аёлни ҳам жинсий рағбат билан яратган. Бу рағбат инсон учун, унинг бахт-саодати учун, инсоният келажаги учун керакли нарсадир. Бўлмаса, Аллоҳ таоло инсонни бундай қилиб яратмас эди.
Ана шу жинсий майлни пок йўл билан қондириш зарур. Бу эса, шаръий никоҳ орқали амалга оширилади. Аксинча бўлса, турли ноқулайликлар, зарарлар келиб чиқади.
Уйланмай, оила қурмай, жинсий майлни қондирмай юриш инсон табиатига зид ва зарарлидир. Ўзини жинсий алоқадан олиб қочган кишилар ўз соғлиқларига зарар етказибгина қолмай, инсон наслининг қирқилишига, дунёнинг хароб бўлишига сабаб бўладилар.
Шунингдек, жинсий майлини пок йўл билан эмас, ҳаром йўл билан қондириб юрганлар ҳам ўзлари ва ўзгалар бошига, бутун инсоният бошига турли бало-офатлар келишига сабаб бўладилар. Шунинг учун ҳам Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига амал қилиб, никоҳда бўлишга, ҳалол-пок йўл билан оила қуришга ҳаракат қилиш керак. Акс ҳолда, у зотнинг йўлларидан бошқа йўлда юрилган ҳисобланади.
Абу Айюб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Тўрт нарса Расулларнинг суннатларидан: ҳаё, хушбўй сепиш, мисвок ва никоҳ», дедилар».
Аҳмад ва Термизий ҳасан санад ила ривоят қилганлар.
Аллоҳ таолонинг Расуллари У Зот яратган бандаларнинг энг сарасидирлар. Улар турли замонларда турли халқлар ичидан танлаб олинган етук инсонлар ҳисобланадилар. Пайғамбарлар Аллоҳнинг инояти ила илоҳий кўрсатмаларни бандаларга етказиб, уларни ҳаётга татбиқ қилишни кўрсатиб берган зотлардир. Уларни турли хато ва гуноҳлардан Аллоҳ таолонинг Ўзи сақлаб турган ва у зотларнинг ҳаётлари умматларига ўрнак бўлган.
Шунинг учун уларнинг суннатларига, хусусан, барчаларига хос бўлган суннатларга амал қилиш ҳар биримиз учун ўта муҳимдир.
Ушбу ҳадиси шарифда Одам алайҳиссаломдан тортиб, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламгача – барча Пайғамбар алайҳиссаломларнинг суннатлари бўлган тўрт нарса ҳақида сўз кетмоқда:
1. Ҳаё.
Ҳаё инсонни бошқа жонзотлардан ажратиб турадиган улуғ сифатлардан биридир. Ҳаё инсонга зийнат ҳисобланиб, у пайғамбарларнинг ҳаммаларига хос муштарак сифат бўлган.
Шунинг учун ҳар бир мўмин ҳаёли бўлишга ҳаракат қилмоғи лозим. Бу ўта муҳим сифат ҳақида, Аллоҳ хоҳласа, ахлоқ китобида алоҳида сўз юритамиз.
2. Хушбўй сепиш.
Хушбўйлик кишига завқ беради, очиқ табиатлилик, қувонч келтиради. Хушбўйлик инсон табиатига ижобий таъсир этадиган нарсадир.
Исломда ҳар бир нарсанинг хушбўй бўлишига катта эътибор берилади, қўланса ҳидни йўқотишга ҳаракат қилинади. Чунки бу барча Пайғамбар алайҳиссаломларнинг, жумладан, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидир.
3. Сивок.
Сивок, яъни оғизни, тишни тозалаб юриш барча Пайғамбар алайҳиссаломларнинг суннатлари эканини билмоғимиз лозим. Бу иш ҳам ҳар бир соф табиатли инсон учун керакли бўлган ишлардан. Шунинг учун ҳам уни Аллоҳ таолонинг Ўзи Набийларига раво кўрган.
4. Никоҳ.
Аллоҳ таолонинг барча Анбиё алайҳимуссаломларини бирлаштириб турувчи суннатлардан яна бири никоҳдир. Бу иш энг муҳим суннатлардан ҳисобланмаганида Аллоҳ таоло уни ҳамма Пайғамбарларига раво кўрмас эди. Бу эса, ўз навбатида никоҳга алоҳида аҳамият бериш лозимлигини билдиради.
Ҳанафий мазҳабининг энг йирик уламоларидан бўлган Ибн Обидин раҳимаҳуллоҳ айтадилар: «Одам алайҳиссаломдан то қиёматгача ибодат қилиб белгиланган ҳамда охиратда жаннатда ҳам давом этадиган амал иккитадир: иймон ва никоҳ».
Исломда никоҳга тарғиб қилиш билан бирга, ундан бош тортиш қаттиқ қораланади.
Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Усмон ибн Мазъун бутунлай таркидунё қилмоқчи бўлган эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни наҳий қилдилар. Агар унга бу ишда рухсат берганларида, ўзимизни албатта бичиб ташлар эдик».
Бешовларидан фақат Абу Довуд ривоят қилмаган.
Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг эмикдош биродарларидир. Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳуда ибодатга ажраб чиқиш майли жуда ҳам кучли бўлган. Аввал Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаи мутоҳҳараларидан у зотнинг ибодатлари ҳақида сўраб, уни оз санаб, кейин таркидунёчиликни ихтиёр қилган уч кишидан бири ҳам Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳу эдилар. Ушбу ҳадисдаги «бутунлай таркидунё қилиш» маъноси уйланишни ҳам тарк қилиш маъносини ўз ичига олган. Шунинг учун ҳам ровий Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу:
«Агар унга бу ишда рухсат берганларида, ўзимизни албатта бичиб ташлар эдик», – демоқдалар.
Исломда бу иш жоиз бўлмаганлиги учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳуга рухсат бермаганлар. Уйланмай юриш мусулмон киши учун яхши эмас. Баъзи динларда ибодатга берилганлар уйланишдан воз кечишлари керак. Ундай ишни қилувчилар «роҳиблар», қилаётган ишлари «роҳиблик» дейилади. Исломда эса роҳиблик йўқ, бизнинг динимизда уйланиш ҳам ибодат саналанади.
Исломда никоҳ кечиктириб бўлмайдиган уч ишдан бири ҳисобланади.
Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига:
«Эй Али, уч нарсани ортга сурмагин. Намозни вақти кирганда, жаноза ҳозир бўлганда ва эрсиз аёл тенгини топганда», дедилар».
Аҳмад, Ибн Можа, Термизий ва Ҳоким ривоят қилганлар.
Намоз қанчалик аҳамиятли ибодат эканини, бу улкан ибодатни ортга суриш қанчалик ёмон иш эканини ҳам ҳамма яхши билади. Шунингдек, жанозани кечиктирмасликка қанчалар аҳамият берилиши ҳам ҳеч кимга сир эмас. Никоҳни кечиктирмаслик лозимлигини ўша муҳим ва аҳамиятли икки иш билан бир ҳадисда айтилиши ушбу ишнинг аҳамияти ҳам аввалги иккисидан қолишмаслигини билдиради.
Мусулмонлар қадимдан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг никоҳни кечиктирмаслик даркорлиги ҳақидаги ушбу кўрсатмаларига амал қилиб келганлар. Афсуски, кейинги пайтларда баъзи ҳолатларда турли тушунмовчилик ва сабаблар туфайли бу ишга эътибор йўқолди. Бунинг натижаси ўлароқ, турли муаммолар ҳам келиб чиқа бошлади. Ўзининг Исломга амал қилиши билан фахрланиб юрадиган ўлкалардан бирининг ахборот воситаларида берилаётган маълумотларга қараганда, ўн саккиз миллионлик аҳолининг бир ярим миллионини ўттиз ёшдан ўтган қари қизлар ташкил қилар экан. Ўттиз ёшдан ўтмагани қанча эканини Аллоҳ таолонинг Ўзи билади. Ўша жамиятнинг зиёлилари билан бўлган суҳбатдан маълум бўлишича, иш қизларнинг ўзларининг бахтига тўғаноқ бўлаётган оталари устидан қозихоналарга арз қилишга ҳам мажбур бўлишган экан. Чунки оталар қизлари олаётган ойлик маошдан айрилиб қолмаслик учунгина совчиларга рад жавобини беришар экан.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг биргина ҳадиси шарифларига амал қилмасликнинг оқибатини кўриб қўйинг. Аслида, вояга етган фарзандларни никоҳлаб, оилали қилиб қўйиш ота‑онанинг ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларнинг бурчидир.
"Бахтиёр оила" китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 