27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
Бандаларига Рамазон рўзасини фарз қилган Аллоҳ Таолога ҳамду санолар бўлсин. Умматларига рўза тутишни ўргатиб, таълим берган пайғамбаримиз Муҳаммад мустафога саловоту саломлар бўлсин.
Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло Қуръони каримни набиййимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга муборак рамазон ойида нозил қилди.Унда қалблар шифоси, иймон озуқаси, Аллоҳ ва бандани боғлаб турувчи ришта бордир. Аллоҳ таоло айтади:
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآَنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
“Рамазон ойики - одамлар учун ҳидоят ва тўғри йўл хамда ажрим этувчи хужжатлардан иборат Қуръон туширилгандир. Сиздан ким ўша ойда ҳозир бўлса , бас, рўзасини тутсин”[1]1.
Рамазон ойи “Қуръон ойи” деб аталади. Унда Қуръонга бўлган аҳамият: тиловат қилиш, ёд олиш, маъноларини тушуниб етиш тобора ортади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алауҳи васаллам ҳар йили Рамазон ойида Қуръони каримни Жаброил алайҳиссалом ҳузурларида ўқиб ўтказар эдилар. Саҳобалар ҳам Рамазонда Қуръонни хатмқилишга қаттиқ киришардилар, баъзилари уч кечада хатм қилса, баъзилари етти кечада хатм қилар яна бошқалари ўн кечада Қуръонни хатм қилишарди. Улар Қуръонни кечаси-ю кундузи, ҳоҳ намозда, ҳоҳ намоздан ташқари бўлсин тиловат қилишар эди.
Имом Молик роҳимаҳуллоҳ Рамазон ойи кириши билан барча илм китобларини ёпиб фақат Қуръонга шўнғиб кетар эдилар, Имом Зуҳрий роҳимаҳуллоҳ эса: бу фақат Қуръон ўқиш ва таом улашиш ойи деб бир ой давомида фақат шу икки ибодат билан машғул бўлардилар. Имом Заҳабийдан ривоят қилинишича Имом Шофеъий Рамазон ойида Қуръонни олтмиш марта хатм қилар эканлар. Қандай қилиб дейсизми? Чунки улар Қуръондан бошқа барча нарсани тарк қилишарди.
Рамазон ойида фарз ибодатларнинг савоби бир неча баробар кўпайтирилади, нафл ибодатларнинг савоби эса фарз ибодати савобига тенглаштирилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинади: «Ким Аллоҳнинг китобидан бир ҳарф ўқиса унга битта савоб бўлади, битта савоб эса ўн баробар кўпайтириб берилади, мен: Алиф, Лом, Мим битта ҳарф демайман, лекин Алиф ҳарф, Лом ҳарф ва Мим алоҳида ҳарфдир”. Энди ушбу муборак ойда қилинган Қуръон тиловатидан ҳосил бўлувчи савобни бир ҳисоблаб кўрайликчи? Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинишича: Рўза ва Қуръон қиёмат кунида бандага шафоатчи бўлар экан. Демак, Рамазон ойида иложи борича беҳуда ишларни тарк қилиш ва Қуръон ўқишга катта аҳамият бериш лозим экан.
Рамазонда карамли бўлиш. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яхшилик қилишда одамларнинг энг сахийси эдилар. У зотнингэнг сахий пайтлари эса, Рамазонда Жаброил мулоқотларига келганда бўлар эди. Жаброил алайҳиссалом Рамазон тамом бўлгунича ҳар кеча У зотнинг ҳузурларига келар эди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам унга Қуръонни арз қилиб (ўқиб берар) эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонлар орасида энг карамлиси эдилар: ҳоҳ илм бериш бўлсин, ҳоҳ Аллоҳ йўлида нафсни фидо қилиш бўлсин, ҳоҳ мол сарфлаш билан бўлсин, ҳоҳ очни тўйдириш билан бўлсин, ҳоҳ ҳожатини чиқариш билан бўлсин, барча соҳада инсонларнинг энг сахийси эдилар. Айниқса Рамазон ойида яна ҳам сахийроқ бўлиб кетар эдилар. Яна баъзи ривоятларда: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазонда саховат борасида эсган шамолдан ҳам ўзиб кетишлари зикр қилинган.
Имом Термизийнинг ҳадис тўпламларида Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда: «Садақанинг энг афзали Рамазонда қилинган садақадир» дейилган. Юқорида зикр қилганимиздек, Рамазонда қилинган ҳайрли ишларнинг савоби икки баробар кўпайтириб берилади. Демак, Рамазон ойида иложи борича сахийлик кўрсатиб, бева–бечора, етим-есир, мискин ва муҳтожларга ҳайр эҳсон қилишимиз лозим экан.
Хадичаи Кубро аёл-қизлар ўрта махсус
ислом билим юрти мударрисаси
Мухлиса Қодирова
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Миянинг фикрлаш қобилиятини яхшилашга эришиш йўлларидан бири мияни етишмаётган витаминлар ва минераллар билан тўйинтиришдир. Маълумки, Е витамини мия фаолиятини яхшилайди. Имтиҳондан олдин кўпчиликка кўпроқ ёнғоқ ейиш ва сув ичишни маслаҳат беришади, чунки ёнғоқ таркибида Е витамин бор, бу хотирани яхшилайди. Е витамин тухум, жигарранг гуруч, яшил баргли сабзавотлар ва дон-уруғларда ҳам мавжуд. Қовоқ уруғлари айниқса асаб тизимининг ҳолатини яхшилаш учун фойдалидир, чунки уларнинг таркибида цинк мавжуд бўлиб, у ҳам Е витамини каби хотира ва фикрлашни яхшилайди. Кунига бир ҳовуч шунга ўхшаш уруғларни истеъмол қилиш цинкнинг кунлик эҳтиёжини қоплайди. Хотирани яхшилайдиган маҳсулотлардан бири Маврак, яъни Салвиадир.
Кейинги егулик ёғли балиқдир. У ёнғоқ ёғи каби ҳаётий муҳим омега-3 кислоталарини ўз ичига олади, уларнинг етишмаслиги хотира сусайиши ва альцгеймер касаллигига олиб келади. Ёғли балиқдаги ёд миқдори ақлий равшанликни яхшилайди ва бутун танани қўллаб-қувватлайди.
Донлар. Хонага кирганингизда нима учун келганингизни эслай олмасангиз, танишларингизнинг исмларини эслай олмасангиз, бу сигналдир – таомланиш тартибини ўзгартириш вақти келди. Донлар, кепак ва буғдойда Б6 ва Б12 витаминлари, шунингдек, фолий кислоталар мавжуд. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бу витаминлар аёллар учун, айниқса ҳомиладорлик даврида жуда муҳим, чунки улар нафақат ҳомиладор онанинг соғлиғини мустаҳкамлайди, балки унинг қорнидаги чақалоқнинг асаб тизимининг яхши ривожланишига ҳам ҳисса қўшади. Нонуштада витаминлар билан бойитилган донларни тез-тез истеъмол қилинг. Б12 витамини ва фолий кислотаси паст бўлган одамларда альцгеймер, хотира билан боғлиқ касаллик икки бараварга кўпаяди. Б12 витамини ва фолий кислотаси организмда ҳомосистеин тўпланишини олдини олади, ҳомосистеиннинг даражаси Альтсгеймер касаллиги билан оғриганларда бир неча баравар юқори. Нонушта донлари нафақат витаминлар, балки мураккаб углеводларнинг ҳам бой манбаи бўлиб, улар бутун кун давомида энергияни оширади ва иш вақтида диққатни жамлашга имкон беради. Бироқ, бугунги кунда кўпчилик дўконларда сотиладиган замонавий нонушта донлари жуда кўп туз ва шакарни ўз ичига олади, шунинг учун қадоқдаги маълумотларни диққат билан ўқиб чиқинг.
Бута меваси. “Черника”нинг хусусиятлари узоқ вақтдан бери маълум бўлиб, масалан, неврология журналларидан бирида Тафтса университети томонидан ўтказилган тадқиқот нашр этилган, натижада Бута меваси – “Черника” экстракти хотираси паст бўлган беморларда баъзи воқеаларни эслаб қолиш қобилиятини тиклаши аниқланган.
Қора смородина ҳам шамоллаш пайтида фойдалидир, чунки унинг таркибида С витамини кўп, бу витамин ақлий ҳушёрликни яхшилайди.
Гулкарамга ўхшаш брокколи ва помидор каби сабзавотларда кучли антиоксидант бўлган ликопен мавжуд. Бизнинг танамиздаги ҳужайралар зарарланиши, саратон ва мия ҳужайралари ўлимини олдини оладиган элементдир. Брокколи когнитив функция, идрок, англаш, фикрлашни рағбатлантирадиган ва умуман мия фаолиятини яхшилайдиган К витамини ўз ичига олади.
Олимлар хотирани сусайтирадиган сабаблар қаторига гуноҳларни ҳам қўшадилар. Имом Шофеъий нафақат тақвоси ва илми билан, балки мукаммал хотираси билан ҳам машҳур эди. Унинг хотираси шу қадар яхши эдики, бозорлардан ўтса, ўзгаларнинг суҳбатини эшитмаслик, хотирасини кераксиз нарсалар билан тўлдирмаслик учун қулоқларини ёпишга мажбур бўларди. Бирор нарсани ёдида сақлаш учун уни фақат бир марта ўқиши кифоя эди. Аммо бир куни у биринчи марта ўқиганини эслай олмади. Имом Шофеъий устозига шу борада савол билан мурожаат қилди. Устози хотиранинг ёмонлашишига қилинган бирор гуноҳ сабаб бўлишини таъкидлади. Шундан сўнг Имом Шофеъий қандай гуноҳ қилган бўлишим мумкин деб ўйлаб кўрди ва тезда тавба қилди. Шундан сўнг, унинг хотираси аввалги ҳолига қайтди.
Мусулмон учун илм олиш истаги жуда ҳам муҳим бўлиб, илм олиш учун саломатликнинг ўрни беқиёс. Аллоҳ таоло танамизни бизга фойдаланиш учун берган ва уларга қандай муносабатда бўлганимиз учун жавобгар, масъулмиз. Фойдали билим олиш ва кўпроқ савобли амаллар қилиш йўлидаги тўсиқлар камайиб бориши учун танамизнинг соғлом ишлашига ёрдам берайлик.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва Ислом тарихи фанлари кафедраси
катта ўқитувчиси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа