28 Сентябр, 2024, 25 Рабиъул аввал, 1446
28 Сентябр, 2024, 25 Рабиъул аввал, 1446
Инсонлар, замон ва маконларнинг баъзиларининг баъзиларидан фазилатли бўлиши Аллоҳ таолониниг ҳикматидир. Тақводор бетақводан, олим жоҳилдан, доно нодондан, сабрли бесабрдан, қувватли мўмин заиф мўминдан афзалдир. Шунингдек, Каъба ва Масжиди набавийдаги намоз бошқа масжиддаги намоздан фазилатлидир. Жумаладан, Рамазон барча ойлар ичида фазилатда тенгсиздир.
Рамазон қамарий йилнинг тўққизинчи ойидир. Рамазон арабча “рамзо” сўзидан олинган бўлиб, ёмғир маъносини англатади. Ёмғир ер юзи ғуборини ювганидек, Рамазон бандалар гуноҳларини ювиб, қалбларини поклайди. Бу ойда солиҳ амаллар гуноҳларга каффорат бўлгани учун ҳам шундай номланган.
Имом Мужоҳид (раҳматуллоҳи алайҳи) айтади: “Рамазон Аллоҳ таолонинг исмидир. Рамазон ойи Аллоҳ ойи деган маънони англатади”. Бу борада Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Рамазон деманглар. Чунки Рамазон Аллоҳ таолонинг исмларидан биридир. Рамазон ойи денглар”, дедилар (Байҳақий ривояти).
Рўза биздан олдинги умматларга ҳам фарз бўлган қадимий ибодатдир. Аллоҳ таоло рўзани фарз қилиш билан Рамазон ойини шарафлади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Аллоҳ таоло Рамазон рўзасини фарз қилди. Мен унинг кечаларида ибодат қилишни суннат қилдим. Рамазон рўзасини тутиб, тунида қоим бўлган одам онадан туғилган кундаги каби гуноҳдан фориғ бўлади”, дедилар.
Шунингдек, бу ойда пайғамбар (алайҳимуссалом)ларга илоҳий китоблар туширилган. Восила (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Иброҳим (алайҳис салом)нинг саҳифалари Рамазоннниг биринчи, Таврот олтинчи, Инжил ўн учинчи тунида нозил қилинди. Аллоҳ таоло Қуръони каримни Рамазоннинг йигирма тўртинчи тунида нозил қилди”, дедилар. Саҳифалар, Таврот, Инжил ва Забур каби илоҳий китоблар пайғамбар (алайҳимуссалом)ларга тўлиқ бир тўплам ҳолида туширилди. Қуръони карим Рамазон ойи Қадр кечасида дунё осмонидаги Байтул иззага тўлиқ-мукаммал қилиб туширилди. Сўнгра Муҳаммад (соллалоҳу алайҳи васаллам)га бўлак-бўлак қилиб нозил қилинди. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
“Албатта, Биз уни (Қуръонни «Лавҳул-маҳфуз»дан биринчи осмонга) Қадр кечасида нозил қилдик” (Қадр, 1).
“…албатта, Биз уни муборак кечада нозил қилдик” (Духон, 3).
Рамазон ойларнинг яхшисидир. Унинг биринчи туни Рамазон тунларининг энг афзали бўлиб, унда барча мусулмонларга рўза фарз бўлади, жаннат эшиклари очилади, дўзах эшиклари ёпилади, шайтонлар ва исёнкор жинлар кишанланади, Аллоҳ таоло бандаларига тоат-ибодатни осон қилиб, раҳматини ёғдиради. Бу ҳақида Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Пайғамбаримиз (соллалоҳу алайҳи ва саллам): “Рамазоннинг биринчи туни бўлса, шайтон ва жинлар кишанланади, дўзах эшиклари ёпилиб, қайта очилмас, жаннат эшиклари очилади ва қайта ёпилмас. Ҳар тунда бир жарчи “Эй яхшиликни истовчи унга интилгин, эй ёмонлик хоҳловчи ундан тўхтагин, ҳар кимса Аллоҳ изни билан дўзахдан озод бўлур”, деб нидо қилади”, дедилар” (Имом Аҳмад, Байҳақий).
Рамазон ойи ва унинг рўзаси кейинги йилгача бўлган кичик гуноҳларга каффорат бўлади. Кичик гуноҳлар мағфират қилинади, фақат гуноҳи кабиралар кечирилмайди. Бу борада Абу Ҳурайра (розиялоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда шундай дейилган: “Набий (соллалоҳу алайҳи ва саллам): “Банда катта гуноҳлардан сақланса, беш вақт ва жума намози кейинги жума намозигача, Рамазон кейинги Рамазонгача бўлган кичик гуноҳларга каффоратдир”, дедилар (Имом Муслим).
Рамазон ойида умра қилинса, ойнинг шарафи ва баракаси билан унинг савоби ҳажнинг савобига тенглаштирилади. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Рамазондаги умра ҳажга тенгдир”, дедилар (Имом Муслим). Бу ҳадис шарҳида Имом Мунавий “Умра ҳажга савобда тенглашади, фарзни соқит қилиш маъносида эмас”, дедилар.
Муҳтарам Президентимиз бошчиликларида халқимиз кўплаб ютуқларга эришди, тинчлик-осойишталик ва фаравонликка етишди. Шулар жумласига Рамазон ойида умра зиёратини ҳам қўшиш мумкин.
Рамазон ойининг яна бир фазилати минг ойдан афзал қадр кечасининг борлигидир. Қадр кечаси фазлининиг улуғворлиги ундаги фазилатларниг кўплигига боғлиқдир. Бу кечада минг ойда мисли бўлмаган кўп яхшиликлар тақсимланади. Бу тундаги бир солиҳ амал қадр кечаси бўлмаган минг ойдаги амалдан яхшидир. Ким бу кеча яхшилигидан маҳрум бўлса, комил савоблар ва гуноҳларнинг мағфур бўлишидан бебаҳра қолади.
Таровеҳ намози Рамазон ойининг гултожидир. Уламолар Рамазон тунларида қиём туриш суннат деб ижмо қилганлар. Имом Нававий “Рамазонда қиём туришдан таровеҳ намози ирода қилинган, яъни, қиёмдан қасд қилинган нарса таровеҳ намози билан ҳосил бўлади”, дейди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Ким Рамазон ойида имон ва савоб умидида тунларда қоим бўлса, унинг аввалги гуноҳлари кечирилади”, дедилар” (Имом Бухорий, Муслим).
Эътикоф Набий (алайҳиссалом) доим амал қилган суннат амалдир. Эътикоф Рамазондан бошқа бирор ойда йўқ. Шунинг учун ҳам у Рамазоннинг фазилатидир. Олимлар бир овоздан эътикофнинг суннат эканига ижмо қилганлар. Ойша (розиялллоҳу анҳо)дан ривоят қилинди: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафот этгунларича Рамазоннинг охирги ўн кунида эътикоф ўтирар эдилар. У зот вафот этгач, аёллари эътикоф ўтиришди” (Имом Бухорий).
Рамазон раҳмат ойи, Рамазон мағфират ойи, Рамазон инсон дўзахдан озод бўладиган ой, Рамазон тақво ойи, Рамазон саховат ойи, Рамазон руҳан покланиш ойи, Рамазон сабр-бардош ойи, Рамазон саломатлик ойидир. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) замонларидан ҳозирги кунгача бу ойнинг баракаси, фазилати ҳақида китоблар ёзилди, илмий мажлисларда суҳбатлар қилинди, газета-журналларда мақолалар чоп этилди, бу қиёмат кунигача давом этади. Билганимизга амал қилиб, ушбу ойдан руҳан пок, жисмонан бақувват, гуноҳлар мағфират қилинган ҳолда чиқиб, Аллоҳ таолонинг раҳматига эришиш барчамизга насиб қилсин!
Баҳриддин Парпиев
Маълумки, дунёдаги мусулмонларнинг аксарияти, жумладан, Ўрта Осиё мусулмонлари ва бизнинг юртдошлар ҳам Қуръон ва ҳадисдаги ақидавий масалаларни тушунишда Аҳли сунна вал жамоанинг Мотуридий ақидасига амал қилиб келмоқда.
Имом Мотуридий Аҳли сунна вал жамоа ақидасини шарҳлаш ва ёритиб беришда муҳим роль ўйнаган атоқли исломий шахсиятлардан бири ҳисобланади.
Имом Мотуридий номи билан машҳур бўлган бу улуғ алломанинг тўлиқ исмлари Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорийдир.
Имом Мотуридий Ислом оламида турли ўзгаришлар авж олиб турган, хусусан, ҳар хил ақийдавий фирқалар ўзаро тортишиб турган бир пайтда яшаб, илм-маърифатли бўлдилар.
Имом Мотуридий тафсир, ақида ва фиқҳ фанларига оид бир қанча китоблар ёзиб, улкан илмий мерос қолдирган.
Ислом тарихидан маълумки, 3-4 ҳижрий асрлардан турли эътиқодий тоифалар ривожланиб, ботил ақидавий фирқалар мусулмон умматини тафриқага сола бошлади. “Сен кофирсан”, “сен мунофиқсан” қабилидаги даъволар кўпайган ўша даврда Имом Мотуридий бизнинг диёрларда етишиб чиқиб саҳобалар, тобеъинлар ва замондошлари: таба тобеъинларнинг соғлом ақидаларини жамлаб, шарҳладилар ва Аҳли сунна ақидасини ҳимоя қилиб, керакли ўринларда раддиялар бердилар, адашганларни тўғри йўлга қайтардилар.
Кейинчалик у кишига эргашганлар Мотуридия ақидавий йўналиши деб атала бошлади. Баъзи жоҳил тоифалар даъво қилгани каби Имом Мотуридий янги дин ёки янги ақида олиб келмаганлар. Балки турли фирқалар томонидан Аҳли сунна вал жамоа ақидасини бузиб талқин қилиш бошланганда Пайғамбаримиз ва саҳобаи киромлар тутган йўл қайси экани шарҳлаб билдирилган. Шу тариқа Мотуридий ҳанафий мазҳаби асосчиси Абу Ҳанифанинг таълимотига суянган ҳолда, ўзига хос калом мактабини яратди.
Аҳамиятли жиҳати, Мотуридия ақидаси Қуръон, ҳадис ва ақл-идрок, мантиқ ва ҳақиқатга яқин экани билан бошқа таълимотлардан ажралиб туради. Имом Мотуридий ўз таълимотида Исломда ўта муҳим бўлган бағрикенглик, мўътадиллик ва инсонийликни тарғиб қилади.
Шуни таъкидлаш жоизки, Мотуридия ақидаси асослари Аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган.
Ислом оламидаги юксак хизматлари учун Имом Мотуридийга мусулмонлар томонидан олий унвонлар берилган. Жумладан, ўрта асрларда турли фирқа ва тоифалар ўзларининг бузғунчилик ҳаракатлари билан аҳли сунна вал жамоа мазҳабига таҳдид солганида унинг ҳимоясига тургани учун “Мусаҳҳиҳу ақийдата аҳлис-сунна”, яъни “Аҳли сунна ақидасини тўғриловчи” унвон берилган.
Бундан ташқари, Мотуридийни улуғлаб “Имом ал-ҳуда” (Ҳидоят йўли имоми) ва “Имом ал-мутакаллимин” (Мутакаллимлар имоми) каби номлар билан ҳам атаганлар.
Дарҳақиқат, Имом Мотуридий нафақат Марказий Осиёда, балки бутун Ислом оламида ўзининг муносиб ўрнига эга бўлган диний арбоблардан ҳисобланади.
Имом Мотуридийнинг ислом умматига қилган энг катта хизмати, Ислом умматини яна қайтадан жамлаш, Аҳли сунна вал жамоа эътиқоди атрофида бирлаштириш бўлди. Бугунги кунимизда ҳам ўтмишдаги каби ислом умматида бўлиниш, фирқаланиш, ўзгани куфр ва нифоқда айблаш борган сари кўпайиб бормоқда.
Баъзи бир адашган оқимлар томонидан қўштирноқ ичидаги “фатволар” инсонларни ислом маърифатидан узоқлаштиришга сабаб бўлмоқда. Айниқса, уларнинг “жиҳод”, “байъат”, “такфир”, “бемазҳаблик”, “ҳижрат” каби масалалардаги асоссиз “фатволари” ноҳақ қон тўкилишига олиб бормоқда ва инсонларнинг кафолатланган ҳуқуқларига раҳна солинишига сабаб бўлмоқда.
Бугун биз ҳам ўтмиш мужтаҳид зотларнинг илмий меросини чуқур ўрганишимиз ҳамда унинг инсонпарварлик ғояларини кенг мусулмонлар оммасига тарғиб этишимиз, униб, ўсиб келаётган ёшларимиз тафаккурини ақоид масаласида Имом Мотуридий каби улуғ алломаларимиз маънавий мероси негизида тўғри шакллантириш лозим.
Бинобарин, Имом Мотуридий илмий мероси бугунги кун учун ҳам катта амалий аҳамият касб этиб, ақидавий адашган баъзи бузғунчи гуруҳларни фош этишда муносиб ҳиссасини қўшиши, шубҳасиз.
Ўткирбек СОБИРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Бош мутахассиси
“Шарҳу ақоиди Насафия” асарини ўзбек тилига илмий-изоҳли таржимаси ҳамда
унинг андроид ва мультимедиа дастурларини тайёрлаш бўйича лойиҳа аъзоси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 