31 Октябр, 2024, 28 Рабиъус сони, 1446
31 Октябр, 2024, 28 Рабиъус сони, 1446
Малумотхона
Рамазон – Рамазон арабча «ар-рамад» деган сўздан олинган бўлиб, қуёш ҳароратининг жуда исиб, қайнаб кетишини англатади. «Рамазон» дейилишига сабаб, бу ойда гуноҳлар куйдирилади. Уларни ёндириб, кул қиладиган нарса солиҳ амаллардир.
Рўза – ўзбек тилига «рўза» деб таржима қилинадиган «савм», «сиям» сўзи луғатда нафс истакларидан ўзини тийишни билдиради. Истилоҳий маъноси эса ният қилиб, тонг отганидан кун ботгунича нафснинг энг катта истаклари қаторига кирувчи ейиш-ичиш ва жинсий алоқа каби зарурий эҳтиёжлардан тийилишдир.
Таровеҳ – луғатда дам олиш, истироҳат қилиш маъноларини англатади. Истилоҳда эса рамазон ойи кечаларида хуфтон намозидан кейин, витр намоздан олдин ўқиладиган таъкидланган суннат намоздир.
Хатм – тугатиш, якунлаш. Таровеҳ намозларида Қуръони каримни бир ойда энг камида бир марта ўқиш.
Тасбеҳ – Аллоҳ таолони турли ношойиста сифатлардан поклаб ёд этиш.
Таровеҳ тасбеҳи – таровеҳ намозларида ҳар тўрт ракатда дам олиш учун ўтирган айтиладиган тасбеҳ.
Эътикоф – луғатда бирор нарсани ушлаб туриш, туриб қолиш деган маъноларни билдиради. Шариатда эса масжиднинг ичидан чиқмай, Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилиш ниятида бир неча кун ибодатни лозим тутиш маъносини англатади.
Қадр кечаси – Аллоҳ таоло Қуръони каримда “минг ойдан яхшироқ кеча” дея таърифлаган, унинг фазилати ҳақида алоҳида “Қадр сурасини нозил қилган тун. Кўпгина уламолар қадр кечасини рамазон ойи охирги ўн кунлигининг тоқ кечаларидан излаш кераклигини таъкидлашган.
Фитр садақаси – инсон ўзини поклаши, рўзада йўл қўйилган баъзи камчиликлар ўрнини тўлдириши, камбағал ва муҳтожларга ёрдам бўлиши учун жорий қилинган молиявий ибодатдир. Бирламчи эҳтиёжидан ортиқча маблағга эга бўлганларнинг фитр садақасини беришлари вожиб.
Шайхи фоний – Рамазондан бошқа пайтда ҳам, умрининг охиригача рўза тута олмайдиган кишилар. Масалан ўта қари ва сурункали касалга чалинганлар.
Фидя – луғатда бадал, эваз дегани. Бирор узрли сабаб билан рўза тутишга мадори етмайдиганлар ҳар рамазоннинг ҳар бир уни учун бир мискинни бир кунлик таом билан тўйдиради.
Каффорат – узрсиз, қасддан рўзасини бузган одам жазо сифатида икки ой узлуксиз рўза тутади. Бунга мадори етмаса, 60 нафар мискини эрталаб ва кечқурун овқатлантиради.
Зумрад ФОЗИЛЖОН қизи тайёрлади.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Илк ваҳий келган вақтда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қўрқиб кетганлари боис онамиз Хадича разияллоҳу анҳо амакиси Варақа ибн Навфал олдига бориб, вазиятни тушунтирадилар. Анча ёшга кириб қолган Варақа: “Сенга қавминг душманлик қилиб, юртингдан чиқарган вақтда, қанийди мен ҳам бўлсам эди, сенга ёрдам берган бўлардим!”, дейди – Имом Бухорий ривояти.
Ибн Ҳажар раҳматуллоҳи алайҳ айтади: “Агар унда яхшилик бўлса, имконсиз нарсани хоҳлаш, орзу қилиш мумкинлигига бу ҳадис далилдир. Варақа яна ёш йигит бўлишни хоҳлади, лекин бу имконсиз нарса, яъни инсон умри давомида бир марта ёшлик даврида яшайди” – “Фатҳул Борий”, 1/26.
Маълумки, инсонда истаклар мавжуд. Баъзан вақт, умр каби ортга қайтмайдиган жиҳатларни орзу қилади. Болаликка қайтгиси ёки бошқа ҳудудларга кетгиси келади. Мана шундай вазиятларда ният қилаётган нарсаси яхшилик, хайрли бўлса, уни орзу ва ният қилса бўлади. Кўпгина одамлар пайғамбарлар, саҳобалар даврида бўлиб қолсам, фалон-фалон хайрли ишларни қилар эдим, деб ўй суради. Воқеликда уларнинг даврига қайтишнинг иложи йўқ, лекин шундай бўлса-да, Варақа ибн Навфал каби хайрли ният қилса, бунинг ёмон томони йўқ.
Варақа ибн Навфал Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга саҳоба ҳисобланмайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Варақани ёмонламанглар! Зеро, тушимда унинг учун тайёрлаб қўйилган бир ёки икки жаннатни кўрдим”, деганлар – Имом Баззор ва Ҳоким ривоятлари. Ҳоким бу ҳадисни имом Бухорий ва Муслимлар шартига кўра саҳиҳ, деган. Манбалардан маълумки, пайғамбарларнинг тушлари ҳам ваҳий ўрнидадир.
Юқоридаги фикрларга шуни қўшимча қилиш мумкинки, инсон яхши нияти эвазига Аллоҳдан савоб, мукофот олади.
Абу Кабша розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “… Бир бандага Аллоҳ бойлик ва илм беради. У Раббига тақво қилади, силаи раҳм қилади ва унда Аллоҳнинг ҳаққини билади. Бу энг афзал даражадир. Яна бир бандага Аллоҳ илм беради, аммо бойлик бермайди. Шунга қарамай унинг нияти тўғри, агар Аллоҳ менга ҳам бойлик берганида фалончининг амалини қилган бўлардим, дейди. У ниятига яраша ажр олади ва у иккисининг савоби бир хил” – Имом Термизий, Имом Ибн Можа ва Имом Аҳмад ривояти.
Ҳадисдан кўриниб турибдики, банда моддий-жисмоний имкони бўлмай туриб, бирор хайрли ишни қилишни истаб ният қилса, эвазига ўша ишни қилгандек савоб олади.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси катта ўқитувчиси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 