30 Октябр, 2024, 27 Рабиъус сони, 1446
30 Октябр, 2024, 27 Рабиъус сони, 1446
Рамазон ойи фазилатларга бойдир. Унинг фазилатларидан бири ой давомида хуфтон намозидан кейин таровеҳ намози ўқилишидир. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) таровеҳ намози хусусида бундай деганлар:
“Ким рамазон кечаларида туриб, ибодат қилиш суннатлигига ишониб, савоб умид этиб ибодат қилса, олдинги гуноҳлари кечирилади” (Абу Ҳурайрадан ривоят қилинган).
“Таровеҳ” луғатда “ором олдириш, дам бериш” маъноларида келган “тарвеҳа” сўзининг кўплик шаклидир. Истилоҳда Рамазон ойида хуфтоннинг суннати ва витр намози ўртасида ўқиладиган намозга нисбатан ишлатилади. Намознинг ҳар тўрт ракатидан сўнг тўхтаб, дам олингани учун “таровеҳ” деб ном берилган.
Таровеҳ намози йигирма ракат бўлиб, эркак ва аёллар учун суннати муаккададир. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким Аллоҳдан савоб умид этиб, Рамазон намозини (таровеҳни) ўқиса, олдинги гуноҳлари кечирилади”, дея марҳамат қилганлар (Бухорий, “Салотут-таровеҳ”, 1; Муслим, “Мусофирин”, 174).
Қуръони каримни тўла ёд билмаган кишиларга Фотиҳа сурасидан сўнг Фил сурасидан бошлаб кичик сураларни қўшиб ўқиш тавсия қилинган (“Зоҳидий ”).
Ҳазрат Умар халифа бўлгач, одамлар тарқоқ ҳолда таровеҳ намозини адо этаётганларини кўриб, бу намозни жамоат билан ўқишни яна жорий қилдилар. Ҳазрат Али ҳам: “Умар масжидларимизни таровеҳнинг файзи ила нурлантирганидек, Аллоҳ ҳам Умарнинг қабрини шундай нурлантирсин”, дея дуо қилиб, бу ишдан мамнун бўлганларини билдирганлар.
Ҳазрати Умар, Ҳазрати Усмон ва Ҳазрати Али даврларидан бошлаб, ҳозирги кунгача таровеҳ намози йигирма ракат ўқилади. Саҳобалардан ҳеч ким бунга эътироз билдирмаган, уламолар тарафидан ҳам шу шаклда ўқиш қабул қилинган.
Рамазон ойида таровеҳ намозини ўқиш эркак ва аёлларга суннати муаккададир. Таровеҳ намозини жамоат билан ўқиш суннати кифоядир.
Таровеҳ намози хуфтон намозининг суннатидан сўнг витр намозидан олдин ўқилади.
“Таровеҳ намозини (ё шу вақтнинг суннатини) юзимни Каъбанинг бир томонига қилиб, холис Аллоҳ учун ўқишни ният қилдим”, деб кўнглидан ўтказилади.
Таровеҳ намози йигирма ракатдир. Ҳар икки ракатдан сўнг салом берилади.
Ҳар тўрт ракатдан сўнг, яъни икки саломдан кейин ҳамда витр намозидан олдин тўрт ракат намоз ўқиш миқдорича дам олинади. Дам олишда, истаса, тасбеҳ ё таҳлил айтади ё жим ўтиради. Тасбеҳ айтиш мустаҳабдир.
Таровеҳ намозининг ҳар икки ракатининг биринчи ракатида имом ва қавм сано ўқийди. Имом тааввуз ва тасмия айтади. Руку ва сужуд тасбеҳлари учтадан айтилади. Қавма ва жалсага риоя этиш суннатдир.
Барча намозларда, жумладан, таровеҳ намозида ҳам қироатни тажвид талабларига мувофиқ қилиш фарздир. Қироатда овоз гўзаллиги эмас, унинг тўғрилиги муҳимдир. Шунинг учун қироатни тўғри қилувчи одам имомликка ўтказилади. Таровеҳ намози давомида Қуръони каримни бир марта хатм қилиш суннатдир. Салаф уламоларимиз, Лайлатул қадр умидида Рамазон ойининг йигирма еттинчи кечаси таровеҳида хатм қилишни мақбул кўришган. Бунинг учун Қуръони карим оятлари 540 рукуга тақсим этилиб, мусҳафларга белги қўйилган.
Барча намозлардаги каби таровеҳ намозида ҳам жамоатнинг кўплиги афзалдир. Шунинг учун имом таровеҳ намозида жамоат тоқатига мувофиқ миқдорда қироат қилиши лозим. Мутааххир уламоларимиз жамоат тоқатидан келиб чиқиб, таровеҳ намозида бир узун ё уч қисқа оят ўқиш мумкинлигига, яъни, Аср ва Ихлос каби сураларни ўқиш жоизлигига фатво беришган.
Бу ўринда шуни таъкидлаш лозим: таровеҳ намозида, жамоатга малол келади, деган ўйда намознинг суннатлари асло тарк этилмайди. Саловот ўқилади. Саловатдан кейинги дуони ўқимаслик жоиз.
Рамазон ойи давомида витр намози таровеҳ намозидан сўнг жамоат билан ўқилади.
“Ҳидоят” журнали материаллари асосида тайёрланди.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ جَابِرٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يُجَصَّصَ الْقَبْرُ، وَأَنْ يُقْعَدَ عَلَيْهِ، وَأَنْ يُبْنَى عَلَيْهِ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ إِلَّا الْبُخَارِيَّ. وَلَفْظُ التِّرْمِذِيِّ: نَهَى النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ تُجَصَّصَ الْقُبُورُ، وَأَنْ يُكْتَبَ عَلَيْهَا، وَأَنْ يُبْنَى عَلَيْهَا، وَأَنْ تُوطَأَ.
Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қабрни бўр билан сувашни, унинг устига ўтиришни ва унинг устига бино қуришни наҳий қилганлар».
Бешовларидан фақат Бухорий ривоят қилмаган.
Термизийнинг лафзида:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қабрларнинг бўр билан сувалишидан, уларнинг устига ёзилишидан, уларнинг устига бино қурилишидан ва босилишидан қайтарганлар», дейилган.
Шарҳ: Фақат Имом Шофеъий қабрни лой билан суваб қўйишга рухсат берганлар.
Қабр устига бошқа ҳар қандай нарсани қилиш мумкин эмас. Албатта, юқорида айтиб ўтилган белгилаш учун тош қўйиш бундан мустасно.
Қабрлар инсон хотирасидаги ҳассос нарсалардан бўлганлиги учун ва ўтган умматларнинг залолатга кетишининг сабабларидан бири айнан қабрлар бўлганлиги сабабли Исломда бу масалага алоҳида эътибор билан қаралган. Биз ўрганаётган ҳадиси шарифларда ҳам мазкур эътибор қисман ўз аксини топган.
Ушбу ҳадисда қабрларга нисбатан наҳий қилинган ишлар санаб ўтилмоқда:
1. «Қабрни бўр билан суваш».
Бўрсувоқ лойсувоқдан кўра бир оз зийнатли чиқиши, ранги оқ бўлиши маълум. Шуни эътиборга олган ҳолда қабрга нисбатан бу иш ман қилинган. Чунки бу ишда тириклар учун керак бўлган молни зое қилиш бор. Исломда эса ҳар қандай молни зое қилиш ҳаромдир. Бир оз ақл юритилса, қабр устига бўрсувоқ ман қилинганидан кейин ундан кўра кўп маблағ сарфланадиган нарсаларни қилиш умуман мумкин бўлмайди. Бинобарин, турли бошқача сувоқлар қилиш, тошлар ётқизиш, занжир, панжара тортиш ва ҳоказолар мутлақо ман этилади.
Иккинчидан, қабрнинг устига олтин суви юритишдан ҳам на қабрнинг ичидаги ўликка, на бу ишни қилган тирикка ва ёки бошқа бирор жонзотга ҳеч бир фойда бўлмайди. Бефойда ишни қилиш эса мусулмон инсон учун ҳаромдир.
Учинчидан, қабр оддий, табиий ҳолида турса, ёққан қор-ёмғирдан, ўсган ўт-ўланлардан қабр ичидаги маййитга фойда тегади. Қабр устини турли нарсалар билан ёпганлар эса маййитни бу хайрдан маҳрум қиладилар.
2. «Қабр устига ўтириш».
Шунингдек, қабр устида тик туриш ёки ётиш ҳам мумкин эмас. Чунки бу ишда қабр ичидаги мусулмон бандага ва унинг яқин кишиларига нисбатан ҳурматсизлик бор.
3. «Қабр устига бино қуриш».
Бунда ҳам бўр билан сувашдаги ҳикматлар каттароқ ҳажмда айтилади.
Имом Моликнинг шогирдлари Ибн Абдулҳакам: «Қабри устига бино қуришни васият қилган одамнинг васиятига амал қилинмайди. Шунга биноан, қабрлар устига қурилган нарсалар бузиб ташланиши керак», деган.
4. «Қабрнинг устига ёзиш».
Жумҳур уламолар «Қабр устига унинг эгасининг исмини ҳам, бошқа бирор нарсани ҳам ёзиш мумкин эмас», деганлар.
Ҳанафий мазҳаби уламолари «Қабрнинг йўқолиб кетиши ёки хорланиши эҳтимоли бўлганда ҳожат тушса, белги бўладиган нарсани ёзса бўлади», деганлар.
Ҳозирги кунда ушбу нарсаларни яхшилаб ўрганиб, шариат бўйича иш кўришга жуда катта эҳтиёж бор. Баъзи жойларда ушбу таълимотларга мутлақо амал қилмай қўйилган.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 