09 Январ, 2025, 9 Ражаб, 1446
09 Январ, 2025, 9 Ражаб, 1446
Жаъфар ибни Муҳаммад ибни Алий ибни Ҳусайн ибни Алий ибн Абу Толиб ас-Содиқ. Алий розияллоҳу анҳунинг авлодидан. Қолаверса, у зот Абу Бакр розияллоҳу анҳуга ҳам насабда икки тарафдан туташади.
1)У кишининг онаси Уммул Фарва бинтул Қосим бинту Муҳаммад ибн Абу Бакр Сиддиқ.
2) Онасининг онаси эса, Асмо бинту Абдураҳмон ибн Абу Бакр Сиддиқ.
Насл насаби ҳар тарафдан икки буюк саҳобийга ҳамда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бориб тақалади.
Жаъфар ас-Содиқ ҳижрий 80-йилда Мадинада дунёга келди. Куняси ас-Содиқ. Яъни, ростгўй, ишончли киши. У зот ўз даврида ростгўйлиги билан машҳур бўлган. Гапирган гапида ва қилаётган амалида бирор марта ёлғон зоҳир бўлмаганлиги сабабли бу куняни олган. Ва яна у киши ўз даврининг етук имоми ҳамда фақиҳи эди. Шу билан бирга ҳакийм, яъни, ҳикмат соҳиби эди. Қолаверса, ушбу сифатлари устига саҳоватда тенгсизлиги билан ҳам танилган эди.
Жаъфар ас-Содиқнинг шогирди Хиёж ибни Бўстон ат-Тамимий айтади: “Жаъфар ас-Содиқ шунчалик кўп эҳсон қилардики, ҳаттоки баъзида бола-чақаси ва рўзғори учун ҳам ҳеч нарса қолмасди”.
У кишидан рибонинг ҳаром қилиниш ҳикматини сўрадилар: “Нима учун рибо ҳаром қилинди?” У киши жавоб бериб айтдики: “Аллоҳ таоло одамлар бир-бирларидан маъруфни яъни, яхшиликни ман қилмасликлари учун ҳаром қилди. Чунки рибода хайр-эҳсон ҳам, ўзгаларга яхшилик қилиш ҳам йўқ. Рибода икки тараф фақат ўз фойдасини ўйлайди. Оқибатда инсонлар ўртасидаги маъруф деган нарсалар йўқ бўлиб кетади”.
У зот инсонлар орасини ислоҳ қилишга, улар ўртасида чиққан келишмовчиликларни бартараф қилишга ниҳоятда ҳарис эди. Агар икки кишининг жанжаллашаётганини кўрса, бунинг сабабини сўрарди. Агар бу жанжалнинг сабаби пулга бориб тақалса ўз ёнидан қарздорнинг қарзини тўлаб юборар эди. Агар ўзининг пули бўлмаса кимдандир қарз олиб бўлса ҳам ҳақдорнинг пулини бериб юборарди. Шу собабдан жудаям кўп вақтда Жаъфар ас-Содиқ қарздор ҳолатда юрарди.
У киши ўз илми ва фаҳм фаросатидан ташқари одоби, яхши феъл атвори ва чиройли хулқи билан ҳам кишиларнинг муҳаббатини қозонган эди. У зот қоронғу бўлишлиги билан бир қопга ун, ёғ ва бошқа озиқ-овқат маҳсулотларини тўлдирарди ҳамда Мадиналик фақирларнинг эшиги тагига қўйиб кетарди. Кишилар эшиклари тагига қўйиб кетилаётган бу инфоқ-эҳсонларнинг тарқатувчиси кимлигини йиллар давомида билмай ўтдилар. Қачонки, Жаъфар ас-Содиқ вафот этгандан кейин, ушбу эҳсонлар тўхтаб қолгандагина бу инфоқларнинг эгаси ким эканини англаб қолдилар.
Жаъфари Содиқнинг шогирди Суфёни Саврий айтади: “Маккада Абу Абдуллоҳ яъни, Жаъфари Содиқнинг ёнида эдим. У сўзлашдан тўхтаган эди, мен бир ажиб савол бердим: “Эй Росулуллоҳнинг ўғли, нима учун мавқиф яъни Арофат ҳарамнинг ташқарисида?”. Жовоб эса, бунданам ажиб бўлди. У зот айтдики: “Каъба Аллоҳнинг уйи. Ҳарам ана шу Кабанинг чегарасидир. Арофат эса унинг кириш тарафидир. Хожилар Байтуллоҳни қасд қилиб келганларида эшик олдида яъни, Арофатда тўхтайдилар. Улар Аллоҳга тазарру қилиб ёлворадилар. Уларга киришга изн берилгач, Аллоҳ Ўз байтининг иккинчи эшиги яъни, Муздалифа томонга яқинлаштиради. Аллоҳ таоло уларнинг қилган саъй ҳаракатлари ва дуо илтижолари сабаб уларга раҳм қилади ҳамда қурбонлик қилишга буюради. Қурбонлик эса, Аллоҳ билан банданинг ўртасини тўсиб турган гуноҳларнинг кетишига сабаб бўлади. Ана шундан сўнггина Аллоҳ ўз уйини зиёрат қилишга рухсат беради. Мен яъна сўрадим: “Нима учун ташриқ кунлари рўза тутиш мумкин эмас?” жаъфари Содиқ жавоб берди: “Чунки улар яъни, хожилар Аллоҳнинг зиёфатидадирлар. Меҳмон учун мезбоннинг ҳузурида рўзадор бўлиши лозим бўлмайди”.
Абу Наъиймнинг “Ҳилятул-авлиё” китобида келади: “Халифа Жаъфар ал-Мансур Мадинага келди. Бир жойда ўтирган эди юзига пашша қўнди. Халифа пашшани ҳар қанча ҳайдамасин, яна қайтиб келиб қўнаверди. Шу пайтда бу мажлисга Жаъфари Содиқ кириб келди. Халифа унга қараб сўради: “Эй Абу Абдуллоҳ, Аллоҳ пашшани нимага яратганикин а?”. Бўлиб ўтган ҳодисадан хабари йўқ олим жавоб берди: “Аллоҳ у билан жабборларни хорлаш учун яратган”. Халифа ўз саволидан уялиб жим бўлиб қолди. Жаъфари Содиққа Аллоҳ таоло илм, фаросат, ҳикмат, саҳоват ва мулойимликка қўшиб бир ажиб салобат ва ҳайбат ҳам берган эди. Гарчи Жаъфари Содиқнинг жавобидан жахли чиққан бўлсада, ундаги салобат ва виқорни кўриб унга бир нарса дейишга ботинолмади.
Шамсиддин аз-Заҳабий Фазл ибн Робиъдан у киши отасидан ривоят қилади: “Абу Жаъфар ал-Мансур мени чақиртириб: “Жаъфар ибни Муҳаммад мени мулкимда маломат қилибди. Уни тезда ҳузуримга олиб кел, агар мен уни ўлдиролмасам Аллоҳ мени ўлдирсин”, деб юборди. Мен Жаъфари Содиқни топиб халифанинг хузурига чақириб келдим. Жаъфар бир нарсани сезгандек, таҳорат олди ва худди ўлимга тайёрлангандек кийинди ва тилида нималарнидир пичирлаб келди. Келиб халифанинг хузурига киришга изн сўради. Халифа унга киришга изн берди ва яна “Агар мен уни ўлдирмасам, Аллоҳ мени ўлдирсин”, дея такрорлади. Жаъфари Содиқ халифанинг олдига кирди. Шунда халифа шошиб ўрнидан турди ва югуриб бориб олимнинг қўлидан ушлаганча мажлиснинг тўрига чиқарди ҳамда унинг юзига тикилиб мулойимлик билан: “Бизнинг мажлисимизга хуш келибсиз, хиёнатдан пок тоза инсон, менинг акам, амакимнинг ўғли”, дея ўзига яқин қилди. Сўнгра: “Нима хожатингиз бор, айтинг бажарамиз”, деди. Жаъфари Содиқ ўзи учун ҳеч нарса сўрамади. Фақатгина Макка ва Мадина аҳолисининг маошларини ўз вақтида беришларини сўради. Халифа дарҳол: “Бажарамиз”, деди. Сўнг бир хизматкорига энг қиммат атирдан олиб келишни буюрди. Атир келгач эса ўз қўллари билан олимнинг юзларига суртиб қўйди ва кетишга изн берди. Жаъфари Содиқ индамай чиқиб кетди. Ҳамма бу воқеадан ҳайратланганча қотиб қолди. Олимни етаклаб келган киши югуриб унинг ортадан чиққанча сўради: “Эй Росулуллоҳнинг ўғли, халифа сизни қатл қилмоқни қасд қилиб турганди. Бироқ, сизга умуман бошқача муомала қилди. Боя келаётганимизга пичирлаб қандайдир дуони ўқиган эдингиз. У қайси дуо эди?”. Жаъфари Содиқ айтди: “Эй Роббим, қанча неъматни менга ато қилдинг, унга шукр қилишим оз бўлди. Қанча бало билан синадинг, унга менинг сабрим оз бўлди. Эй, нематларга шукрим оз бўлсада, уларни маън қилмаган Зот, Эй балоларга сабрим оз бўлсада, мени хор қилмаган Зот, Эй, маъсиятларим учун мени шарманда қилмаган Зот, Эй саноқсиз ва туганмас неъматларнинг эгаси, Эй битмас туганмас маъруфларнинг эгаси, дунёим билан динимга ёрдам бер, тақво билан охиратимга ёрдам бер, билмаган нарсаларимдан мени сақлагин, менинг нафсим истаётган нарсага мени ташлаб қўймагин. Эй, гуноҳлар зарар қилмайдиган, кечиришлик мулкини камайтириб қўймайдиган Зот, Сенга зарар қилмайдиган нарсада мени кечиргин, Сени мулкингни камайтириб қўймайдиган нарсани ато қилгин, Эй Ваҳҳоб, Сендан яқин енгилликни ва гўзал сабрни сўрайман. Жамики балолардан офиятни ва офият учун шукрни сўрайман”, дедим.
Жаъфари Содиқ илм ва маърифатда шундай даражага етдики, ўз замонасидаги барча аҳли илмлар у кишининг фазилатини тан олди. Бирор киши уни ёмон кўрмасди. Ибн Ҳажар Жаъфари Содиқни таърифлаб айтади: “У ростгўй, фақиҳ имом эди”. Имоми Шофеъий, ибни Маъийн, ибни Ҳиббонлар ҳам у зотни таърифлаб шундай дейди: “Жаъфари Содиқ аҳли байтнинг саййидларидан, табаа тобеинларнинг обидларидандир”. Баъзи бир уламолар Жаъфари Содиқни “ У тобеин бўлган, чунки у Саҳл ибн Саъб ва Анас ибн Моликни кўрган”, дейишган.
Мазҳаббошимиз Абу Ҳанифа айтади: “Жаъфари Содиқдан кўра фақиҳроқ инсонни кўрмаганман”.
Одамлар Жаъфари Содиқнинг гапига қулоқ солиб, унинг тарафдорлари кўпайиб кетаётганини кўрган халифа Жаъфар ал – Мансур Абу Ҳанифани чақиртирди ва деди: “ Одамлар Жаъфари Содиқ билан фитналаниб қолибди, ўз масалаларингиздан қирқта энг қийин саволни тўплаб келинг”. Абу Ҳанифа шундай қилди. У айтади: “Мен ушбу масалаларни олиб халифанинг ҳузурига кирсам, у ерда Жаъфари Содиқ ўтирган экан. Халифа мендан: “Бу кишини танийсизми?” деб сўради. Мен: “Ҳа, бу киши Жаъфар ибни Муҳаммад бўладилар”, дедим. Халифа: “саволларингизни беринг”, деди. Мен тўплаб келган масалаларимни ўртага ташлай бошладим. Сўраган масалаларимга Жаъфари Содиқ: “Сизлар яъни, ҳанафийлар бу масалада бундай дейсизлар, Мадина аҳли бўндай дейди ва биз бундай деймиз”, дея уч тарафнинг жавобларини айтиб бера бошлади. Баъзи фикрларда бизга мувофиқ, баъзисида Мадиналикларга мувофиқ ва яна баъзисида эса умуман бошқа жавобларни айтди. Шундай қилиб мен сўраган қирқта масаланинг бирортасиниям қолдирмай жавоб берди”. Сўнгра Абу Ҳанифа йиғилганларга қараб: “Ахир айтган эдимку, одамларнинг энг билимлиси, одамлар ўртасидаги ихтилофларни биладиганидир”, деди.
Жаъфари Содиқ шундай илмли киши эди. У кишининг ҳикматларидан:
“Неъматларни йўқ қиладиган гуноҳ - ҳаддан ошишлик. Надоматни келтарадиган гуноҳ – қотиллик. Нафрат ва жазони келтирадиган гуноҳ – зулм. Айбларни очиб қўядиган гуноҳ – ароқхўрлик. Ризқни тўхтатиб қўядиган гуноҳ – зино. Ўлимни тезлаштирадиган гуноҳ – силаи раҳмни узишлик. Дуони рад қиладиган гуноҳ – ота-онага оққ бўлишлик”.
“Агар бало устига бало келаётган бўлса, кейинги келаётган бало офият балоси экан”.
“Уч хил одамдан хушёр бўл: хоиндан, золимдан ва чақимчидан. Сени фойданг учун хиёнат қилган киши сенинг зараринг учун ҳам хиёнат қилаверади. Сенинг фойданг учун бировга зулм қилган киши сенинг зараринг учун ҳам бировга зулм қилаверади. Сенинг фойданг учун чақимчилик қилган киши сенинг зарарингга ҳам чақимчилик қилаверади”.
“Қорни тўқлигига шукр қилувчи инсон – рўзадор кабидир. Офиятга шукр қилувчи инсон – балога сабр қилаётган киши кабидир”.
“Одамлар билан чиройли муомала қила олишлик – ақлнинг учдан биридир”.
У зот Мадинада вафот этди. Аллоҳ у кишидан рози бўлсин.
Манбаалар асосида Олмазор туманидаги “Мевазор” масжиди имом ноиби Исломов Ёрбек тайёрлади.
Жаннат аҳлига ваъда қилинган абадий неъматлар ҳақида ҳам узоқ фикр эт, қалбинг умидга тўлсин. Нафсингни хавф қамчиси билан ҳайдаб, умид билан жиловла ва сиротул мустақимга йўлла. Ана шунда буюк мулкка етасан, аламли азобдан халос бўласан.
Аҳли жаннат хусусида, уларнинг юзларида акс этган неъматлар жилваси, мушк билан муҳрланган май ила қондирилишлари ҳақида ўйлаганмисан?! Жаннат аҳли оқ дурдан тикилган чодирлар ичида, қизил ёқутдан бўлган минбарларда, яшил болишлар ва гиламлар устида, май ва асал оқаётган дарёлар бўйида қурилган сўриларда ястаниб ўтирурлар. Уларнинг атрофида хизматга ҳозир ғуломлар ва ҳеч қачон қаримайдиган болалар бўлур. Жаннат оҳу кўзли, хушхулқ ва гўзал юзли аёллар билан зийнатланган. Ёқут ва маржондек нафис бу бокираларга илгари на бир инс ва на бир жин тегинган...
Уларнинг эгнидаги оппоқ ипак кўзларни қамаштиради. Бошларидаги инжу ва маржонлар қадалган тожлари ундан-да нурафшон. Ишвалари сокинлик ва осудалик билан безанган юзлар қариб қолиш каби ноқисликлардан холи. Улар жаннат боғчаларининг ўртасида ёқутдан бунёд этилган чодирда ёлғиз бўлурлар.
Уларнинг ҳузурида борлиғи ҳаё билан тўсилган мусаффо оҳу кўз ҳурлар бор. Устларида эса мангу ёш болалар оқар чашмадан қадаҳларни, кўзаларни ва косаларни айлантириб турурлар. Яна улар учун худди садаф ичида яшириб қўйилган гавҳар мисоли оҳу кўз ҳурлар бордир. Бу ҳурлар жаннат аҳлининг дунё ҳаётида қилиб ўтган солиҳ амалларининг мукофотидир. Улар жаннатнинг чашмалар, дарёлар оқиб турган эмин мақомида, Қодир Подшоҳ ҳузуридаги рози бўлинган ўринда Маликул Карим Парвардигорининг жамолига боқадилар. Уларнинг юзларида неъматлар жилваси порлайди. Уларга на бир заифлик, на бир хорлик етади. Балки улар Парвардигори томонидан ёғдирилаётган турли неъматлардан бахтиёр, ўзлари истаган масканда абадий қолгувчидирлар. Уларга у ерда на бир хавф, на бир ҳазинлик етмас, балки балою фалокатлардан омондадирлар.
Улар жаннат таомларидан ейдилар. Сут, май, асал тўла дарёлардан ичадилар. У дарёларнинг ерлари кумушдан, тошлари маржон, тупроғи мушк, ўтлари заъфарондир. Қуюқ кофур аралашган оқ атиргул сувларига тўла булутлардан ёмғирлар ёғади. Жаннат аҳлига асли кумушдан бўлган, дур, ёқут, маржонлар билан зийнатланган қадаҳлар, шунингдек, ичида муҳрланган май, аралашмаси чучук салсабил бўлган майкосалар келтирилади. У майкосалардан нур порлайди. Уларнинг софлиги шу даражадаки, майнинг майинлиги ва қирмизи рангги косанинг ташқари томонидан билиниб туради. Чунки, бу одамзоднинг санъати эмас, у бундай гўзалликдан ожиз. Майкосалар чеҳрасидан нур ёғилаётган ходимлар кафтида (жаннат аҳлига узатилган ҳолда) туради.
Ҳа, ходимларнинг нур порлаётган юзлари қуёшга ўхшайди, фақат, у юзлардаги ҳаловат, у кўзлардаги ҳусну малоҳат қуёшда не қилсин!
Ажабо! Охират диёрининг бу сифатларига, бу диёр аҳлининг ўлмаслигига ва жаннат аҳлининг кутилмаган ўзгариш, офат-балолардан омонда эканлигига аниқ ишонган киши, қандай қилиб, охири харобаликка юз тутувчи бу ўткинчи дунёни ўзига дўст билиши мумкин?! Қандай қилиб, у диёр лаззатини, бу дунё лаззатига алмаштириш мумкин?!
Аллоҳга қасамки, агар жаннатда сиҳат-саломатлик билан бирга ўлим, очлик, ташналик каби офатлардан омонлик бўлса-ю, бошқа ҳеч нарса бўлмаса, фақат шу сабабнинг ўзи ҳам бу дунёдан юз ўгиришга арзийди. Нега энди охират диёри бу дунёдан устун қўйилмасин? Ахир, жаннат аҳли ҳар қандай хавфдан омон подшоҳлардир. Улар турли-туман неъматлар ичида шод-хуррам, хоҳлаган неъматлари олдида муҳайё! Улар ҳар куни Арш ёнида ҳозир бўлиб, Аллоҳнинг дийдорига назар соладилар...
Абу Ҳурайра Расули акрам алайҳиссаломнинг бундай деганларини ривоят қилади: «Мунодий нидо қилади: "Эй жаннат аҳли! Энди сиз ҳамиша соғломсиз, ҳеч қачон дардга чалинмайсиз, ҳамиша тириксиз, ҳеч қачон ўлмайсиз. Доимо ёшсиз, ҳеч қачон қаримайсиз. Албатта, сиз саодатли бўласиз, ҳеч қачон бахтсизликка йўлиқмайсиз"» (Муслим ривояти).
Аллоҳ таоло дейди: «Қилиб ўтган (яхши) амалларингиз сабабли сизларга мерос қилиб берилган жаннат мана шудир» (Аъроф, 43-оят).
Жаннат сифатлари билан танишмоқчи бўлсанг, Қуръон ўқи. Жаннат ҳақида Аллоҳ таолонинг баёнидан улуғроқ баён борми?!
«Парвардигори (ҳузурида) туришидан (яъни, Парвардигор олдида туриб, ҳаёти дунёда қилиб ўтган барча амалларига жавоб беришидан) қўрққан киши учун икки жаннат бордир» (Раҳмон, 46) оятидан то сура охиригача, шунингдек, Воқеа ва бошқа сураларни ҳам ўқи, жаннат ҳақидаги хабарларнинг тафсилотига боқ! Аввало, жаннатнинг сони билан боғлиқ жиҳатларга эътиборингни қарат. Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам Раҳмон сурасидаги «Парвардигори (ҳузурида) туришидан қўрққан киши учун икки жаннат бордир» ояти хусусида дейдилар: «Икки жаннат бор, у ернинг идишлари ва бошқа барча нарсалари кумушдан. Икки жаннат бор, у ернинг идишлари ва бошқа барча нарсалари олтиндан. «Адн» дейилмиш мангу жаннатда аҳли жаннат ва Парвардигорининг орасида кибриё ридосигина бўлур» (Муттафақун алайҳ).
Кейин жаннат эшикларини тасаввур қил. Уларнинг сони тоатингга яраша. Яъни, қайси мўминнинг Аллоҳ таолога итоати кўп бўлса, унга очиладиган жаннат эшиклари ҳам шунчалик кўп бўлади. Жаҳаннам эшикларининг сони ҳам кишининг маъсиятига мувофиқ бўлади. Яъни, инсон Аллоҳ таолога қанча кўп итоатсизлик қилса, унга шунча кўп дўзах эшиклари очилади.
Абу Ҳурайра Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бундай деганларини ривоят қилади: «Кимки Аллоҳ йўлида ўз молидан бир жуфт нарсани инфоқ қилса, у жаннатнинг барча эшикларидан чорланади. Жаннатнинг саккизта эшиги бор. Кимки аҳли намоз бўлса, «Бобус солат» (Намоз эшиги)дан, рўза аҳли «Бобус сиям» (Рўза эшиги)дан, аҳли садақа бўлса, «Бобус садақа» (Садақа эшиги)дан, аҳли жиҳод бўлса, «Бобул жиҳод» (Жиҳод эшиги)дан ичкарига чорланади». Шунда Абу Бакр розияллоҳу анҳу:
– Аллоҳга қасамки, бу эшикларнинг биттасидан чақирилган киши нажот топади. Жаннат эшикларининг барчасидан чорланадиган киши ҳам борми?
– Ҳа, сен ўшалардан бири бўлишингни умид қиламан, дедилар Набий алайҳиссалом» (Муттафақун алайҳ).
Осим ибн Замра Али каррамаллоҳу важҳаҳудан ривоят қилади: «Ҳазрати Али дўзахни эслатди. Шундай бир қўрқинч билан эслатдики, унинг даҳшатидан ҳозир қўрқинчдан бошқаси хотиримдан кўтарилди. Кейин шу оятни ўқиди: «Парвардигорларидан қўрққан зотлар эса тўп-тўп ҳолда жаннатга киритиладилар. Қачонки улар дарвозалари очилган ҳолдаги (жаннатга) келиб етганларида ва унинг қўриқчилари: «Сизларга тинчлик-омонлик бўлсин! Хуш келдингиз! Бас, унга мангу қолгувчи бўлган ҳолларингизда кирингиз» деганларида (улар беҳад шодланурлар)» (Зумар, 73-оят).
Сўнгра кейинги чашмага бориб, у билан покланадилар. Уларга неъматлар жилваси ёғилади. Бадандаги туклардан мудом хуш бўйлар таралади. Сочлар гўё атирли мой сурилгандек бир текис, тартибли. Кейин улар жаннатга етиб келадилар. Жаннат қўриқчилари уларга: «Сизларга тинчлик-омонлик бўлсин! Хуш келдингиз! Бас, унга мангу қолгувчи бўлган ҳолларингизда кирингиз» – дейишади.
Сўнг вилдон – мангу ёш болалар уларни қарши олишиб, атрофида айланишади, бамисоли, дунё болалари узоқ вақт кўрмаган яқинларини соғинч билан кутиб олиб, атрофида айланишганлари каби. Улар аҳли жаннатга: «Қувонинг, шодланинг! Қаранг, Аллоҳ таоло сизга шунчалик неъматни ато қилибди!» – дея суюнчилашади».
Ровий дейди: «Мангу ёш болалардан бири жаннат аҳли завжаларидан бўлган оҳу кўз ҳурлардан бирига: «Фалончи келди!» деб у жаннатийнинг дунёда чақирилган исмини айтади. Шунда оҳу кўз ҳур:
– Сен уни аниқ кўрдингми? – деб сўрайди.
– Ҳа, аниқ кўрдим, мана у изимдан келяпти, – дейди у. Ўшанда у ҳур севинчдан шу даражада енгиллашиб кетадики, бир зумда жаннат эшиги бўсағасида ҳозир бўлади. Жаннатий банда ўз масканига етиб, маржонлардан иборат соҳил устига қурилган қизил, сариқ, яшил каби турфа рангда товланаётган кўшкка назари тушади. Бошини кўтариб, чақмоқдан чақнаётган кўшкнинг шифтига аста қарайди. Агар Аллоҳ таолонинг тақдири бўлмаганида бу ёрқинлик унинг кўзини кўр қилган бўлар эди. Кўзини шифтдан олар экан, қошида завжаларини, булоқ бўйига қўйилган қадаҳларни, тизиб қўйилган ёстиқларни ва тўшалган гиламларни кўради. Сўнгра уларга суяниб: «...Бизларни бу (неъматларга) йўллаган Зот-Аллоҳга ҳамду сано бўлгай. Агар бизни Аллоҳ ҳидоят қилмаганида ҳаргиз йўл топа олмас эдик...» – дейди (Аъроф, 43-оят).
Кейин мунодий нидо қилади: «Мангу ҳаётсиз, ҳаргиз ўлмайсиз. Доимо бунда муқимсиз, ҳеч қачон кетмайсиз. Ҳамиша саломатсиз, ҳеч қачон хасталанмайсиз».
Расули акрам алайҳиссалом дедилар: «Қиёмат куни жаннат эшиги олдида ҳозир бўламан, унинг очилишини сўрайман. Шунда жаннат қўриқчилари:
– Ким у? – дейди.
– Муҳаммад! – дейман.
– Сиздан олдин бирорта кишига эшикни очмасликка буюрилган эдим, – дейди у» (Муслим ривояти).
Жаннатдаги кўшклар, у ерда даражаларнинг фарқланиши тўғрисида ҳам фикр эт. Чунки, охират даража жиҳатидан энг юксак, афзаллиги жиҳатидан энг улуғ мезондир. Одамлар тоатларнинг зоҳирий кўринишида ва ботиний хулқда бир-биридан фарқлангани каби амалларига кўра тақдирланишда ҳам фарқланадилар. Агар юксак даражаларни кўзлаётган бўлсанг, жидду жаҳд қил, токи Оллоҳ таолога итоат қилишда ҳеч ким сендан ўзиб кетолмасин. Ахир, Оллоҳ таоло айни шу майдонда сенга мусобақа ва рақобатни буюрган-ку!
«(Эй инсонлар), Парвардигорингиз томонидан бўладиган мағфиратга ҳамда Оллоҳ ва Унинг пайғамбарларига иймон келтирган зотлар учун тайёрлаб қўйилган, кенглиги осмон ва ер кенглиги каби бўлган жаннатга шошилингиз...» (Ҳадид, 21-оят).
«У (май)нинг муҳри мушк бўлур. Бас, баҳслашгувчи – мусобақа қилгувчи кишилар (мана шундай мангу неъматга етиш йўлида) баҳслашсинлар – мусобақа қилсинлар» (Мутаффифун, 26-оят).
Ажабо! Яқинларинг ё қўшниларингдан бирортаси бойиб кетса ёки иморатини баланд қилиб кўтарса, сиқиласан, қийналасан. Ҳасад туфайли ҳаётинг аччиқ зардобга айланади. Лекин энг олий қароргоҳда, жаннатда шундай яқинларинг ёки қўшнилар борки, улар ўз фазилатлари билан аллақачон сендан ўзиб кетди. Бу фазилатларга дунё ва ундаги жамики нарсалар ҳам бас келолмайди.
Абу Саид Худрий Пайғамбар алайҳиссаломнинг шундай деганларини ривоят қилади: «Устма-уст, даражама-даража жойлашган кўшк аҳли жаннатийларга, бамисоли узоқ уфқларда мағрибу машриққа сочилиб, бир-бири билан мусобақалашаётган юлдузлардек бўлиб кўринади.
– Эй Оллоҳнинг расули, улар пайғамбарлардан ўзгаси етолмайдиган манзилми? – дея сўрашди.
– Жоним измида бўлган Зотга қасамки, у Оллоҳга иймон келтирган ва мурсалларни тасдиқлаган кишиларнинг манзилларидир» (Муттафақун алайҳ).
Расули акрам бу ҳақда яна шундай деганлар: «Жаннатдаги баланд даража эгаларини улардан қуйидагилар худди осмон уфқларида порлаган юлдузларни кўргандай кўрадилар. Абу Бакр ва Умар шулардандир...» (Термизий ривояти).
Жобир Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бундай ривоят қиладилар: «Пайғамбар алайҳиссалом бизга:
– Сизларга жаннат кўшкларининг хабарини берайми? – дедилар.
– Ота-онамиз Сизга фидо бўлсин, ё Аллоҳнинг расули, хабарини беринг, – дедик.
– Жаннатда ҳамма томони гавҳардан бунёд қилинган кўшклар бор. Бу кўшклар шу даражада шаффофки, ташқарисидан ичи, ичидан ташқариси кўриниб туради. Кўшк ичкарисида на кўз кўрган, на қулоқ эшитган, на инсон хотирига келган бир неъмат, туганмас лаззат, адоқсиз сурур бор, – дедилар.
– Ё Аллоҳнинг расули, бу кўшклар ким учун ҳозирланган? – сўрадим.
– Шундай бир киши учунки, у саломни ёяди, таом едиради, давомли рўза тутади, тунда одамлар уйқуга ғарқ пайтда намоз ўқийди, – дедилар.
– Ё Аллоҳнинг расули, буларни ким бажара олади? – дедик.
– Умматим бу ишларни бажаришга қодир. Улар ҳақида сизларга хабар берайинми? Ким биродарига йўлиққан пайтда салом берса ё алик олса, демак у саломни ёйган бўлади. Кимки аҳли оиласини тўйгунча озиқлантирса, таом едирувчилар жумласидан бўлади. Кимки рамазон ойида ва ҳар ойнинг уч кунида рўзадор бўлса, давомли рўза тутган ҳисобланади. Кимки хуфтон ва бомдод намозини жамоат билан адо қилса, тунда одамлар яъни, яҳудийлар, насоралар ва мажусийлар уйқуда пайтда намоз ўқиган бўлади, – дедилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам» (Абу Наим ривояти).
Аллоҳ таолонинг: «...абадий жаннатлардаги покиза масканларга киритур» (Саф, 12) ояти ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўрашди. Расули акрам дедилар: «Покиза масканлар – маржонлардан бунёд қилинган қасрлардир. Ҳар бир қасрда қирмизи ёқутдан бўлган етмишта ҳовли, ҳар ҳовлида яшил зумраддан бўлган етмишта уй, ҳар уйда бир тахт, ҳар тахтда барча ранглардан уйғун етмишта тўшак, ҳар тўшакда оҳу кўзли ҳурлардан бир жуфти ҳалол бор. Ҳар уйда етмишта дастурхон, ҳар дастурхонда етмиш хил таом бор. Ҳар уйда етмишта ходима бор. Мўмин кишига ҳар куни эрталаб шундай бир қувват бериладики, кун давомида ходимларнинг барчаси билан қўшилишга қодир бўлади» (Абу Шайх ривояти).
Абу Ҳомид Ғаззолий "Иҳё улумуд дин (Сўнгги манзил зикри)" китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа