06 Январ, 2025, 6 Ражаб, 1446
06 Январ, 2025, 6 Ражаб, 1446
«Ансорлар» дейилганда луғавий жиҳатдан нусрат-ёрдам берувчилар маъноси англанади.
Исломий истилоҳда эса, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлиқ дину диёнат учун ўз ватанларини, яқинларини ва молу мулкларини ташлаб, Мадинаи Мунавварага кўчиб келган муҳожир мусулмонларга ёрдам берган, уларга жой, имкон ва бошқа барча шароитлар яратиб, ёрдам-нусрат берган асли мадиналик бўлган мўмин-мусулмонлар тушунилади.
Ансорий мусулмонлар дунё тарихига ўзларининг мислсиз улкан фидокорликлари билан, иймон-ислом йўлида ўзларидан кўра муҳожир биродарларини устун кўришлари билан машҳур бўлиб кирганлар.
Ансорлар Мадинада, яъни, биринчи ислом жамоаси ташкил топган диёрда муҳожирлар келмасидан олдин ҳам яшаганлар ва исломга, иймонга ихлос қўйган кишилар бўлганлар. Уларнинг ихлосу эътиқодлари бутун бўлгани учун Макка мушрикларидан азоб-уқубат чекаётган ўз диндошларини Ясрибга (Мадинага) кўчишга чорлаганлар. Шу билан бирга, ансорлар ўз шаҳарларига кўчиб келган муҳожир биродарларига доимо яхши муомалада бўлишган. Аллоҳ таоло уларни Ўз китобида мақтаб:
«Улар юртларига ҳижрат қилиб келганларни севарлар ва уларга берилган нарсаларга қалбларида ҳасад қилмаслар. Гарчи ўзларининг ҳожатлари бўлса ҳам, уларни ўзларидан устун қўярлар», деган (Ҳашр сураси 9-оят).
Агар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам «фай» (жангу жадалсиз қўлга киритилган ўлжа)дан муҳожирларга бериб, уларга бермасалар ҳам, ансорлар заррача гина қилмаганлар. Улар ҳасад нималигини билишмаган.
Ансорлар муҳожир биродарларини устун қўйиб, ўзларига жуда керак бўлиб турган нарсаларини ҳам уларга бердилар. Масалан, уйларининг ярмини, асбоб-анжомларини, мол-мулкларини ва бошқа ҳамма керакли нарсаларини.
Ҳатто муҳожирлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга:
«Эй Расулуллоҳ, буларга ўхшаганларни ҳеч кўрмаганмиз, оз бўлса, бизга берадилар, кўп бўлса, сероб қиладилар. Етарли маишатнинг кифоясини қилишяпти, фароғатга бизни шерик қилишяпти. Ҳатто ажрнинг ҳаммасини булар эгаллаб олмасалар», дея арз қилишган.
Шунда Пайғамбар алайҳиссалом:
«Йўғ-э, уларга ташаккур айтиб, ҳақларига дуо қилиб турсангиз, ундай бўлмайди, иншааллоҳ», деганлар.
Ансорийлар ҳақида Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда бундай дейилади:
«Пайғамбар алайҳиссалом ансорларни чақириб, уларга Баҳрайнни бермоқчи эканларини айтганларида ансорлар муҳожир биродарларимизга ҳам худди шунга ўхшаш жойни бермасангиз, бизга бунинг кераги йўқ, дедилар».
Аллоҳ таоло, «ҳасадгўй эмаслар», деб ансорларни мадҳ этяпти. Аллоҳ бировга берган неъматга ҳасад қилмаслик ҳам улкан фазилат эканини билиб қўймоқ лозим. Ансорлар ана шундай улкан фазилатга эга эдилар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ўринда мўминлик ва мунофиқлик аломатларини баён қилиб: «Иймоннинг белгиси, ансорларни яхши кўрмоқдир. Мунофиқликнинг белгиси эса, ансорларни ёмон кўрмоқдир», деган бўлсалар. Бошқа ўринда Аллоҳнинг муҳаббатига сазовор бўлиш ва унинг ғазабидан қутилиш йўлини ўргатиб: «Уларни яхши кўрган кишини Аллоҳ яхши кўради ва уларни ёмон кўрган кишини Аллоҳ ёмон кўради», деганлар. (Имом Бухорий ривояти).
Ансорларнинг барчаси Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қалбларидан алоҳида ўрин эгаллаган бахтли зотлар эдилар. Бу ҳақда Расулимиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари Аллоҳга қасам ичиб: «Аллоҳ ҳаққи, сизлар мен учун энг маҳбуб одамлардансиз!» деганлар. (Имом Бухорий ривояти).
Ансорлар нақадар буюк шахслар бўлишган?! Ҳатто барча пайғамбарларнинг саййиди бўлган зот Ҳабибимиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорлардан бўлишни орзу қилганларини очиқ-ойдин баён қилиб: «Агар ансорийлар бир водийга ёки тоғ сўқмоғига юрсалар, албатта, мен ҳам ансорларнинг водийсига юрар эдим. Агар ҳижрат бўлмаганида, албатта, ансорлардан бир киши бўлар эдим», дедилар». (Имом Бухорий ривояти).
Мадиналик мусулмонларга бу шарафли номни, яъни «ансор» номини Аллоҳнинг ўзи қўйган. Бу ҳақда Анас розияллоҳу анҳудан бир киши « Ансор исми ҳақида хабар бер-чи, уни ўзингиз атаганмисиз ёки Аллоҳ сизларни атаганми?», деб сўраганда, Анас розияллоҳу анҳу: «Йўқ! Аллоҳ азза ва жалла бизни шу ном билан атаган», деб жавоб берганлар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорларни сабрли ва иффатли инсонлар эканларига гувоҳлик бериб, ансорий саҳобалардан бўлган Абу Талҳа розияллоҳу анҳуга: «Қавмингга салом айт! Мен уларни, албатта, иффатлилар ва сабрлилар, деб билурман», дедилар. (Имом Термизий ривояти).
Ансорийларга ҳамма ҳавас қилса арзийдиган фазилатлари жуда кўп. шулардан бири, дуоси шак-шубҳасиз ижобат бўладиган зот, яъни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг ҳаққига дуо қилиб, «Эй Аллоҳим, ансорларни, ансорларнинг болаларини, ансорларнинг болаларининг болаларини ва ансорларнинг аёлларини мағфират қилгин», деганлар. (Имом Термизий ривояти).
Ҳунайн ғазотида ансорийларнинг қадр-қиймати янада намоён бўлди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳунайн жанги ўлжасини тақсимлашда янги мусулмон бўлган маккаликларга алоҳида эътибор қилиб, уларни исломга қизиқтириш учун кўп ўлжа бердилар, ансорларга эса ўлжани оз тақсимладилар. Буни кўрган баъзи ансорларнинг қалбида хиралик пайдо бўлганда, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорларга бўлган муносабатларини билдириб: «Эй ансорийлар жамоаси! Одамлар қўй-у туяни олиб кетганда сизлар ўз қароргоҳингизга Расулуллоҳни олиб кетишдан рози бўлмайсизларми?! Аллоҳга қасамки, сиз олиб қайтадиган нарса улар олиб қайтадиган нарсадан яхшироқдир! Муҳаммаднинг нафси қўлида бўлган Зот ила қасамки, агар ҳижрат бўлмаганида, албатта, ансорийлардан бири бўлган бўлур эдим», дедилар. (Ибн Ҳишом ривояти).
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам умматларига ўз вафотларидан олдинроқ ансорларга эътиборли бўлишни ва хатоларини кечиришни васият қилиб: «Сизларга ансорларга эътиборли бўлишни васият қилурман. Албатта, улар менинг сиру омонат сақлагичларимдир. Батаҳқиқ, улар ўз бурчларини адо этиб бўлиб, ҳақларини кутиб турибдирлар. Уларнинг яхшиликларини қабул қилинглар ва ёмонликларини афв қилинглар», деганлар. (Имом Бухорий ривояти).
Нурмуҳаммедова Васила
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Аллоҳ таоло Ўзининг азалий иродаси ва қудрати билан инсон зотини барча мавжудотлардан ақл, тафаккур билан афзал этиб яратди. Инсон ҳаётига зарур бўлган барча нарсаларни, шу жумладан, унинг умрини, вақтини белгилаб, ҳисоблаб чегараси, қадр-қиймати билан халқ этди. Аллоҳ таоло Қуръони каримда хабар бериб бундай дейди: «Унинг даргоҳида ҳар бир нарса ўлчовлидир».
Умр бу – Аллоҳ таолони ҳар бир бандасига ўлчаб берган бир муддатидир. Инсон дунёга келганидан кейин неча йил умр кўришини ўзи билмайди, бу ғайб илми бўлиб, уни Аллоҳдан ўзга ҳеч ким билмайди.
Аслида Аллоҳ бандага умрни нима учун берган? Инсон бу умрда нималар қилиши керак? деган саволлар туғилиши табиийдир: Ушбу саволларга жавобан Ҳақ таоло Қуръони каримнинг Мулк сурасида бундай марҳамат қилади: “У (Аллоҳ), сизларнинг қай бирингиз яхшироқ амал қилишингизни синаш учун ўлим ва ҳаётни яратган Зотдир”.
Ушбу муборак ояти каримадан инсон умри бекорга берилмагани, уни ҳуда-беҳуда ишлар, кайфу сафо ва бекорчилик, дангасалик ва тамбаллик билан зое қилиш учун эмас, балки, хайрли амаллар, фойдали ишлар, элу юртга манфаат келтирадиган ҳамда охират учун захира бўладиган буюк ишларни амалга ошириш учун берилган қимматли фурсат экани ойдинлашади.
Умрнинг ҳар бир дақиқаси ғанимат. Умрни беҳуда ишлар, гаплар билан ёки ғафлат билан ўтказмаслик керак.
Инсон шу дунёда ҳам бахтли бўлиши учун, охиратда ҳам саодатманд Аллоҳнинг бандалари қаторидан жой олиши учун берилган азиз умрнинг қадрини билиб, фақат фойдали нарсаларга, ўзига бу дунёда ҳам, охиратда ҳам фойдаси тегадиган эзгу ишларга сарф қилиши керак. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сиз беш нарсани беш нарсадан аввал ғанимат билинг: қариликдан аввал ёшлигингизни, касал бўлишдан аввал саломатлигингизни, фақирликдан аввал бойлигингизни, бир ишга машғул бўлмасдан аввал бўш вақтингизни ва ўлимингиздан аввал ҳаётингизни”, дедилар.
Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Банда қиёмат куни тўрт нарсадан сўралмагунча, бир қадам ҳам олдинга силжий олмайди. Бу саволлардан биринчиси – умрини нима билан ўтказгани; иккинчиси – ёшликдаврида нима билан машғул бўлгани; учинчиси – мол-дунёни қай йўсинда (ҳалол йўл биланми, ҳаром йўл биланми) топгани ва нималарга сарфлагани; тўртинчиси – ўрганган илмига қандай амал қилгани ҳақида сўралади» (Баззор ва Табароний ривояти).
Инсон умрининг ҳар бир давридан умумий равишда, ёшлик давридан эса, ўзига хос шаклда сўралади. Ёшлик-йигитлик умрнинг бир бўлаги, лекин унинг бошқа даврлардан ажралиб турувчи ўзига хос қийматдор тарафи бор. У – ҳаёти ғайрату шижоатга, ўткинчи мақсадга тўла ёшдир, ҳамда (ёшлик) икки заифлик – гўдаклик ва кексалик – орасидаги жисмоний қувватга тўлишган бир даврдир. Рум сурасининг 54-оятида бундай дейилади: “Аллоҳ шундай зотдирки, У сизларни ночор нарсадан (яъни, бир томчи сувдан) яратди, сўнгра (сизлар учун) ночорликдан кейин куч-қувват (пайдо) қилди, сўнгра куч-қувватдан кейин яна заифлик ва қариликни (пайдо) қилди...”.
Кишининг гўдаклиги заиф бўлган давридир. Кексалиги ҳам заифлик даври.
Демак, ўртада оз муддатга ёшлик-йигитлик деб аталмиш куч-қувватли давр берилар эканки, унинг қадрига етиш, бу оз муддатни яхши ишларга сафарбар қилиш, ҳалол касбкор қилиш, илм олиш, фарзандларини келажакда элу юртига хизмат қиладиган, жамиятга манфаат келтирадиган олим, фозил, ҳунарманд, тадбиркор, солиҳ кишилар бўлиб вояга етишларини таъминлашга ҳаракат қилиш мақсадга мувофиқдир.
Маълумки, ўспиринлик вақти инсоннинг феъл-атвори ва руҳияти шаклланадиган асосий давр бўлиб, айни шу даврда уларга алоҳида аҳамият қаратмоқ лозим. Албатта бунда аввало ота-онанинг, устознинг ва жамиятнинг масъулияти катта. Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг “Таҳрим” сураси 6-оятида шундай буюради: “Эй, имон келтирганлар! Ўзларингизни ва оила аъзоларингизни ёқилғиси одамлар ва тошлар бўлмиш дўзахдан сақлангизки, унда дағал ва қаттиққўл, Аллоҳ буюрган нарсага итоатсизлик қилмайдиган, фақат буюрилган ишни қиладиган фаришталар (хизмат қилурлар)”.
Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу ушбу оят нозил бўлгандан сўнг Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Эй Расулуллоҳ, ўз нафсимизни-ку сақлаймиз аҳлимизни қандай сақлаймиз?”, деб сўраганлар. Шунда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Аллоҳ сизларни нимадан қайтарган бўлса, уларни ҳам қайтарасизлар. Аллоҳ сизларни нимага буюрса, уларни ҳам буюрасизлар. Ана ўша уларни ўтдан сақлаш бўлади”, деб жавоб берганлар.
Ёшларни, фарзандларимизни гўдаклик чоғидан, аввало уларга Яратган Зотни танитиш ва уларни имонли, эътиқодли, динига, Ватанига хизмат қиладиган комил инсон бўлиб етишишларига жиддий аҳамият бериш лозим.
Инсон ёшлигидан имон-эътиқодли ҳамда тақволи бўлса, унинг бу дунёсини ҳам, охиратини ҳам Аллоҳ таоло баракотли қилиб қўяди. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: “Кимки Аллоҳга тақво қилса, У унга (ташвишлардан) чиқиш йўлини (пайдо) қилур. Яна, уни ўзи ўйламаган жойдан ризқлантирур” (Талоқ сураси, 2-3 оятлар).
Ҳадисларда келишича, Қиёмат кунида одамлар ўзларини ҳимоя қиладиган ёки қуёш иссиғидан пана қилиб турадиган жой ахтариб қоладилар. У кунда Аллоҳ таолонинг Аршининг соясидан бошқа соя бўлмайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам етти тоифа киши Аршнинг соясида бўлишини айтиб, шулар жумласида:
“Аллоҳнинг ибодати-тоатида улғайган йигит (Аршнинг соясидан бошқа ҳеч қандай соя бўлмайдиган кунда соялантирилади)” деганлар (Имом Бухорий ривояти).
Одатда, кекса одамда ўлим хавотири бўлади. Улардаги шаҳвоний истаклар ёшларникидек бўлмайди. Аммо ёшларда шаҳвоний истаклар кучли, орзу ҳаваслар кўп, куч-қувват етарли, юмушлари бисёр бўлиши баробарида, уларни йўлдан урувчи нарсалар ҳам кўп бўлади.
Улар ўзларидаги гуноҳ, шаҳвоний ҳою ҳаваслар истагини енгиб, ибодатга уринганлари, намозларини ўз вақтида адо этишга бел боғлаганлари учун Қиёмат куни Аллоҳнинг Арши соясидан жой оладилар.
Давоми бор...
Муҳаммад Қуддус АБДУЛМАННОН,
Хўжаобод тумани “Етти чинор” жоме масжиди имом ноиби.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа