25 Ноябр, 2024, 24 Жумадул аввал, 1446
25 Ноябр, 2024, 24 Жумадул аввал, 1446
Болалигимда, бир сеҳрли кечада лайлак учиб келиши, у учиб ўтаётганда инсон нимани ушласа, ўша нарса олтинга айланиб қолиши ҳақидаги ривоятни эшитганимдаги ҳайрат ва ҳаяжонни ҳозир ҳам тасвирлаб бера олмайман. Ҳатто, бир аёл лайлакнинг учиб ўтишидан чўчиб кетиб, бешикдаги боласини ушлаб, бешик устига ёпирилган. Шунда унинг боласи тиллага айланиб қолган.
Энди билсам, ғамхўр оналаримиз балки ўшанда бизга тушунарли бўлиши учун, бизнинг тилимизга тушиб “Лайлатул қадр” сўзидан лайлак ҳақидаги чўпчакни, у кеча “минг ойдан яхши” бўлганидан ушлаган нарсаси олтинга айланиши ҳақидаги ривоятни тўқиб, шу билан бизнинг бу – Буюк Қадр кечасига муносабатимизни шакллантирган, муҳаббату ҳайратимизни оширган эканлар.
Мана йиллар ўтиб, улғайган бўлсакда, қадр кечаси кириб келаётганда ўша лайлак ҳақидаги бувиларимизнинг ривоятлари онгимизда бир чақнаб ўтади. Эҳтимол, бу нотўғри ёндашувдир. Бироқ боланинг қалбига бу кечанинг қадрини муҳрлашнинг бундан зўр йўлини тополмайсиз. Бугун қадр кечасининг моҳиятини тўлиқ англаган бўлсакда, бу кечанинг қадри бизнинг онгимизда бувиларимизнинг ўша ривоятлари билан жонлаланади, жозибаланади. Қалбимиз ўша болалигимиздагидек беғубор, ниятларимиз пок бўлиб кечага кирамиз. Эҳтимол ўзга миллат (мамлакат) мусулмонлари онгида қадр кечаси бундай гўзал гавдаланмас?!
Энди Қадр кечаси моҳиятини яна бир бор эслайлик! Авволо бу кеча ойларнинг султони – Рамазон ичида келади. Бу кечада Қуръони Карим тўлиғича нозил бўлган. Қурони каримда унинг минг ойдан яхши кеча эканлиги ҳақида ёзилган. Рамазон ойи пайғамбаримиз с.а.в.га илк ваҳий келиб, “Алақ” сурасининг дастлабки 5 ояти нозил бўлгани, башариятга ислом дини юборилгани билан муқаддас саналса, энг муқаддас ойдаги бу кеча инсон тақдирига боғлиқлиги билан – энг буюк кеча.
Кечанинг Қуръони Каримда келтирилган арабча номи “Лайлатул Қадр” бўлиб “Лайл” сўзи “тун, кеча” маъноларини англатади. “Қадр” эса “Қадр-қиммат, боҳо, тақдир, ўлчов” маъноларини билдиради. Мусулмончиликда инсон тақдири азалдан, Яратган томнидан белгилаб қўйилганига имон келтирилади. Бу кечада Эгамиз оламнинг кейинги йилги шу кечагача бўлган тақдирини – ҳаётнинг аччиқ-чучугини, пасту баландини белгилайди. Бу – тақдир кечаси.
Қадр кечаси қачон бўлиши аниқ айтилмаган. Пайғамбаримиз (с.а.в.) “Қадр кечасини рамазон ойининг охирги ўн кунлигидан изланг” деганлар. Уламолар манбаларни таҳлил қилиб, бу кеча рамазоннинг 26-дан 27-га ўтар кечаси юз беришига иттифоқ қилганлар. Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан бу кеча айнан қайси кунда юз беришини сўрашганида, у зот “Албатта айтардиму, айтсам одамлар бошқа кечаларда намоз ўқимай қўядиларда” деб жавоб берганлар.
Яна, Пайғамбар (с.а.в.)дан қадр кечасида нима билан машғул бўлиш лозимлиги тўғрисида сўрашганда, ул зот “Парвардигорим! Сен кечиримли, сахий зотсан! Кечиришни севасан! Биз (бандаларинг)ни (Ўзинг) кечир!” дейиш кераклигини айтганлар. Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг ўзлари рамазон ойида ва бошқа вақтларда машҳур “Роббана, атина...”, яни, “Роббим! Бу дунёда яхшилик насиб қил! Охиратда яхшилик насиб қил! Дўзах азоби(нг)дан асра!” дуосини энг кўп ўқиганлар.
Бу кечада намоз ўқиш, жўшқин ибодат ва дуо билан машғул бўлиш тавсия қилинади.
Ҳадиси шарифда “Ким қадр кечасини чин ихлос билан ўтказса, ҳаёти давомида қилган барча гуноҳлари кечирилади” дейилган.
Қадр кечаси – буюк кеча! Чин дилдан бу кечани топаман десак, албатта, унинг хусусиятлари бизга аён бўлади. Хусусан, Қадр кечаси бошланадиган куннинг тонгида қуёш нури кучли бўлмайди, аммо кечанинг ўзи мунаввар бўлади. Кечаси ҳаво мўътадил бўлади, майин шабада эсади. Инсон қалби юмшайди, таскин топади. Чин дилдан тоат-ибодат қилганимизда кечанинг фазилати ва барокоти инганини ҳис қиламиз. Бу кечада осмондан Жаброил (а.с.) бошчилигида сон-саноқсиз фаришталар ер юзига тушганини, замин гўё уларга торлик қилаётганини, тонгга қадар фаришталар бизга салом айтаётганини ҳис қиламиз. Мана шу – қадр кечаси! Бизга момоларимиз “Лайлак” ривояти билан тушунтирган, Яратганнинг бебаҳо неъматларига ноил бўлинадиган сеҳрли кеча!
Қадр кечасида дуо қилайлик: Парвардигоро! Сен кечиримли, сахий Зотсан! Кечиришни севасан! Бизни, ўтганларимизни Ўзинг авф эт! Дунё ва охиратда яхшилик насиб қил! Дўзах азоби(нг)дан асра! Розилигингдан, жаннатингдан, дидорингдан умидвормиз! Ўзинг қулим де!
Муҳаммадамин НАСРИЕВ
Тошкент ислом институти ходими
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Зино ниҳоятда оғир гуноҳдир. Барча самовий шариатлар бу гуноҳнинг ёмонлиги ва оғирлигига иттифоқ қилган. Яҳудий, Насроний ва Ислом шариатининг таълимоти бу борада очиқ-ойдиндир. Қуйида уларнинг хулосаси тақдим қилинади.
Яҳудий динида зинонинг ёмонлиги ва унинг жазоси
Яҳудий шариатида зинонинг ҳукми ҳаромдир ва уни ниҳоятда оғир жиноят деб қарор қилинган. Зино энг нопок ва ифлос қилувчи амал деб тасдиқланган. Тавротда Аллоҳнинг азоби зинокорларга бўлиши айтилган.
Аллоҳ таоло жуда кўп умматлар ва қавмларни зинога мубтало бўлганларида ҳалок қилган. Аллоҳ таолонинг Бани Исроилга, зино қилманглар, йўқса, сизларни ҳалок этиб, барбод қиламиз, деган амри бор эди. Яҳудий шариатида зинога оғир жазолари тайин қилинган. Таврот ҳукмига кўра зинокорга қатл, тошбўрон ва ёқиб юбориш жазолари тайин этилган. Зинонинг ёмонлиги назарда тутилиб, нафақат зино ҳаром деб айтилган, балки, унинг сабаб ва воситаларидан ҳам қайтарилгандир. Шунга кўра, бадназарлик, бегона аёллар билан ҳамсуҳбат бўлиш ва ҳоказо ишлар ман этилган.
Насроний динида зинога муносабат
Насроний динида ҳам зино гуноҳи кабирадир. Инжилнинг жуда кўп ўринларида бу жиноятдан қайтарилган.
Инсонларга қилинган ўн муҳим васиятдан бири зино қилмаслик бўлган. Унда зино Аллоҳнинг ғазабига сабаб бўлади дейилган. Нафақат зинонинг ўзи, балки унинг йўллари ва сабабларидан ҳам воз кечиш таъкидланган. Зинокорлар ила алоқа ўрнатишликдан қайтарилган. Насроний дини таълимотида бу мавзуга батафсил ва жиддий эътибор қилинган.
Ислом динида зинога муносабат
Динимизда зино қатъий ҳаром деб айтилган. Қуръон ва ҳадис далилларида зинонинг шаръий ва ақлий ёмонликлари ошкора баён қилинган. Масалан, ароқ (хамр) баъзи маслаҳат (фойда)лар сабабидан турли хил босқичларда ҳаром қилинган. Лекин зинони аввал-бошданоқ, ҳеч қандай риоясиз, қатъий ва очиқ тарзда ҳаром, беҳаёлик, йўлдан чиқиш ва ёмонлик деб ҳукм қилингандир. Исро сурасининг 23-оятида аввал зинодан, ундан кейин ноҳақ қатл этишдан қайтарилган. Бу тартибнинг ҳикматини баён қилар экан. Имом Розий раҳматуллоҳи алайҳ шундай ёзганлар: «Куфрдан кейин энг катта гуноҳ ноҳақ қатлдир. Кейин зинодир. Лекин шунга қарамасдан, бу оятда зинонинг зикри қатлдан аввал келди. Ҳикмати шуки, қайси жамиятда зино эшиклари очилса, унда қатл ва талон-торож кенг тус олади. Зино туфайли қотиллик очиқ ва осон бўлади. Шунинг учун зино қатлдан олдин зикр қилинган» («Ат-тафсирул кабийр», 2/199).
Динимизга кўра, зино шунчалар ёмонки, бу ишни қилган одам иймон нури ва лаззатидан маҳрум деб ҳукм қилинган. Унинг дуолари мақбул бўлмаслиги айтилган. Зино натижасида пайдо бўладиган ижтимоий ва шахсий мусибатлар ҳамда мушкулликларни зикр қилиш билан бу гуноҳнинг нақадар қабиҳлиги очиқ- ойдин кўрсатиб берилган.
Эркаклар зиммасига оиласининг обрўйини сақлаш юклатилгандир. Иффат муҳофазаси учун ҳатто жон фидо этишга ижозат берилган ва унга шаҳидлик мақоми ваъда қилингандир. Оиласининг шаънини рашк қилмайдиганлар эса, даюс ва гуноҳкор саналган.
Шунингдек, аёлларнинг зиммасига фаржларини қатъий муҳофаза қилиш юкланган.
Жамиятни зино балосидан сақлаш учун ҳар бир эркак ва аёлнинг зиммасига аниқламасдан туриб бировни бузуқликда айбламаслик, туҳмат қилмаслик амри юкланган. Туҳмат қилиб, исбот тақдим эта олмайдиганларга қаттиқ жазо тайинланган. Шунингдек, зинонинг барча ҳолатлари, кўринишлари, омил ва сабабларидан ҳамда унга боғлиқ ҳар қандай катта-кичик ишлардан ниҳоятда қаттиқ ва очиқ-ойдин қайтарилган. Мақсад шуки, жамият зинодан буткул пок ва омонда бўлсин.
Юқоридаги тафсилотлардан англаш мумкинки, зино жуда ҳалокатли, хатарли ва оғир жиноят экан. Унинг зарарлари кўплигидан барчасини баён қилишнинг имкони йўқ.
Аслида, зинонинг зарар доираси ниҳоятда кенгдир. У зарарлар охират ва барзах оламигача ҳам етиб боради. Инсоннинг жасадидан ошиб ўтиб, қалби, ботини ва руҳига, дини, ахлоқ-одоби ва сийратига таъсир қилади. Оила ва жамиятларни бузади. Дунёларни алғов-далғов қилади.
«Бадназарлик ва зинодан сақланиш» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа