22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
Сени соғинаман! Сен барокатлар, неъматлар, яхшиликлар сочиладиган ойсан. Сен кириб келишинг билан Жаннат эшиклари очилиб, Дўзах эшиклари ёпилиши ҳамда шайтонлар занжирбанд қилиниши мўминларни руҳан кўкларга кўтаради.
Аммо келганингда, эссиз, ғафлатда қолаётганимни ҳис қилиб ич-ичимдан тушкунликка тушаман. Лекин келмасингдан астойдил қуйидагича режа қиламан:
Зеро, нафсимни енголмай, иродасизлик қилаётганим учун ич-ичимдан алам нидосида яшаяпман, Рамазоним!
Рўзадорман, аммо қабули борми-йўқми билмайман. Чунки билиб-билмай уни у дейман, буни бу. Сенинг бағрингда ўзимни шунчалар сокин ва хотиржам сезаманки, сенга тўйиш учун ғафлат халақит беради.
Шунчаки, савобларсиз сендан айрилиш – оилам учун ҳам катта йўқотиш. Биринчи синфда ўқийдиган ўғлим, алҳамдулиллаҳ, сени англаган шекилли, сени тутмоқчи бўлди. Биринчи ташрифинг кунида бироз мазаси ҳам бўлмади, ҳамда ёш деб уйғотмадик. Аммо иккинчи кун, фарзандларимни уйғотаётиб: “Туринглар, хайр ва савобни қўлдан бой берманглар”, дедим. Ўғлим эса уйғонмади. Аммо Сенсиз куни ўтаётганидан роса хафа бўлиб:
– Нега мени уйғотмадингиз? – деди.
– Жон болам, уйғотсам турмадинг-ку? - дедим.
– Ахир мен ҳам рўза тутмоқчи эдим.
Опаси:
– Сен ҳали ёшсан, – деди.
Мен эса унинг Сенга бўлган иштиёқини кўриб шундай севиндим-ки, буни изоҳлаш қийин. У яна:
– Мени албатта, уйғотинг, рўзани тутишим керак, агар уйғонмасам, тепиб-уриб бўлса-да уйғотинг, хўпми? – деди.
Қалб кўзига ёш келди, бу севинчдан. Рамазоним, сени ёш мурғак шунчалар ардоқласа, биз катталардан ғафлат кетмаса...
Яна сўзини давом эттирди у:
– Саҳарда уйғонишим учун 10 марта “Фотиҳа” сурасини, 10 марта “Ихлос” сурасини ўқийман, шунда Худо хоҳласа, бир уйғотганингиздан тураман, – деди.
Ҳақиқатан, бу сураларни ўқигандан кейин ўғлим бир уйғотганимдан сакраб турди ва шу куни Сени тутишга мушарраф бўлди. Унинг гапи рост амалга ошганидан унга савол бердим:
– Болажоним, шу сураларни 10 мартадан такрорласанг, тура олишинг мумкинлигини қаердан билдинг, биз сенга ундай ўргатмаган эдик-ку?
– Ўзим шундай деб ўйладим, чунки ёмон тушлар кўрганимда ўша сураларни уч мартадан ўқисам, яхши, тинч, қўрқмасдан ухлар эдим, шундай қилишимни ўзингиз ўргатган эдингиз – деди ишонч билан.
Тўғриси, баъзида болажонимнинг фикрлари мени жуда ажаблантиради. Нафақат бу учун, балки ҳаммаси учун Яратганга беҳисоб, беадад шукрлар айтаман. Аллоҳ ва унинг Расулидан бўлак ёрдамчим йўқ. Шундай экан, таваккалим – Аллоҳга, муҳаббатим эса –Расулуллоҳгадир.
Азизлар, савоб амал ва ибодатларимизга зиёдаси билан ажр берадиган Моҳи Рамазонни жами ҳикмат ва хайрлари билан қўлга киритишни барчамизга насибу рўз айласин. Аксинча, ғафлатимиз учун охиратда надоматлар гирдобида қолмайлик. Қилаётган амалларимизни риё ва кўз-кўз учун қилишдан ёки Рамазон кунларини рўзасиз, дуоларсиз ўтказиш қиёматда ўзимизга қарши далил сифатида қўлланилиши мумкинлигини ҳам унутмайлик.
Барчангизга яна бир бор, Рамазони шариф муборак бўлсин.
Нилуфар БОЗОРБОЙ қизи
Инсоният тарихида ўз ўрнига эга бўлган буюк алломаларимиздан бири Имом Абу Мансур Мотуридийдир. Ул сиймо фақат бир замоннинг эмас, балки барча замонларнинг долзарб ва муҳим масалаларига асосли ҳамда қатъий жавобларни бера олган мутафаккир олим.
У зотнинг дунё илм-фанига, айниқса, ақида илмига қўшган ҳиссаси, ақл ва нақлни уйғунлаштиришдаги ўрни ҳақида замондошлари ҳамда муҳаққиқ олимлар томонидан юксак баҳолар берилган.
Кўпчилик «Абу Мансур» нисбасини эшитганда, у зотнинг ўғли «Мансур» бўлганми, деган саволга тўхталади. Лекин манбаларда Имом Мотуридий раҳимаҳуллоҳнинг «Мансур» исмли ўғли бўлгани айтилмаган. Аммо тадқиқотчилар манбаларга таяниб, у зотнинг қизи бўлганини таъкидлаган. Лекин Имом Мотуридий ўз тафсирида ўғил фарзандли бўлишни орзу қилганини ва уни «Мансур» деб номлашини айтиб ўтган. Бу ҳақда «Таъвилот ал-Қуръон»да шундай дейилади: «Абу Мансур» деб, унга «Мансур» исмли ўғил туғилиши умидида ишлатилади».
Бу орзу амалга ошган ёки йўқлиги ҳақида тарихий маълумот учрамайди. Қайд этилган жумла Имом Мотуридийнинг шахсий ҳаётидаги содда бир орзуни кўрсатса-да, унинг туйғулари қанчалик самимий эканини билдиради.
Имом Мотуридийнинг илмдаги даражаси ҳақида у зотнинг шогирдлари ва издошларидан етишиб чиққан етук олимлар юксак баҳолар берган. «Сайфул-ҳақ» (Ҳақиқат қиличи) деган шарафли унвонга сазовор бўлган олим Абу Муин Насафийнинг таъкидлашича: «Агар аҳли сунна олимлари орасида фақат Имом Абу Мансур Мотуридийнинг ўзи бўлганида ҳам, етарли бўлар эди». Бу таъриф Имом Мотуридийнинг аҳли сунна ва жамоа асосини барпо этишдаги ўрнини ёрқин намоён қилади.
Ундан ташқари, Абу Муин Насафий Имом Мотуридийга: «Илм уммонига шўнғиб, ундаги ноёб дурларни қўлга киритишга муваффақ бўлган, диннинг ҳужжат-далилларини баён этиб, уларни ўз фасоҳати, чуқур илми ва юксак ақл-заковати билан сайқаллаштирган олим», деган таърифни берган.
Устози Абу Наср Иёзийнинг у зотга нисбатан ҳурмати ва эътирофи ҳам жуда таъсирли. У дарс мажлисларида Мотуридий ҳозир бўлмагунча гапирмас эди. Ҳар гал уни узоқдан кўриб, ҳайрат билан назар ташлар ва Қуръони каримдан қуйидаги оятни тилга оларди: «Парвардигоринг хоҳлаганини яратади ва ихтиёр этади» (Қасос сураси 68-оят).
Абдулҳай Лакнавий «ал-Фавоидул-баҳия» асарида Имом Абу Мансур Мотуридийни мутакаллимлар имоми ва мусулмонларнинг тўғри ақидасини асослаб берган буюк аллома сифатида тавсифлайди. Унинг таъкидлашича, Имом Мотуридий беназир асарлар яратиб, ботил ақида вакилларининг бузғунчи ғояларига раддиялар берган.
Айрим манбаларда Имом Мотуридий тариқат шайхлари томонидан ҳам умматни тўғри йўлга йўлловчи шахс сифатида эътироф этилгани айтилади. Имом Абу Бакр Аҳмад ибн Исҳоқ ибн Солиҳ Жузжоний Имом Мотуридийнинг тасаввуфдаги устозларидан бири бўлган.
Замонавий мотуридийшунос олимлардан Аҳмад Саъд Даманҳурий ўзининг Имом Мотуридийга бағишлаб ёзган асарида шундай дейди: «Имом Мотуридий фиқҳ, илм, тақво, дину диёнат, фазилат ва яхшиликда пешқадам бўлиб, у билан ҳамфикр ёки унга қарши бўлганларнинг барчаси унинг беназир олим эканини эътироф этган. У суннатнинг кескир қиличи, бидъат ва гумроҳликка қарши курашган аллома бўлган. Ул зот кўплаб китоблар ёзиб, ислом динини ҳимоя қилган, унга қарши чиққанларни мағлуб этган».
Мотуридийшунос олим Сўнмас Қутлуғ эса шундай дейди: «Имом Мотуридий Аллоҳ таоло томонидан инсониятга берилган энг улуғ инъом, бебаҳо туҳфадир».
Айримлар «Китоб ат-тавҳид»нинг кириш қисмидаги ақлий далилларга қараб, у зот фақат ақлга таянган деб хулоса қилади. Лекин Яратувчининг мавжудлигини инкор қилаётган инсонга ўша мавжудликни ақл орқали исботлаш табиий ва зарурий услубдир. Имом Мотуридий нақлни четлатмаган, балки уни ўз ўрнида ишлатган. Аксинча, Имом Мотуридий илмда нақл ва ақлни мукаммал тарзда уйғунлаштира олган олим эди. У зот ўзининг соғлом эътиқодга бағишлаб ёзган «Китоб ат-Тавҳид» асарида Қуръони каримнинг 77 та сурасининг, 350 та оятидан фойдаланган. Бу эса Мотуридийнинг ақида масаласида нақлга нақадар эътибор қилганини кўрсатади. Турк олими Бакр Тўпол ушбу кўрсаткичларни таҳлил қилиб, ҳатто Имом Мотуридийнинг ишора қилиб кетган оятларини ҳам келтирган ва бу сон янада юқори чиққанини таъкидлаган.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан буюк олимга юксак ҳурмат ифодаси ўлароқ «Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида»ги қарор қабул қилингани, албатта, бутун дунё мотуридийшуносларини чексиз қувонтирди. Бу эса ҳар бир инсоннинг қалбида фахр ва шодлик туйғусини уйғотмай қолмайди.
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, Имом Абу Мансур Мотуридий – ислом ақидасини ҳимоя қилган, аҳли сунна вал-жамоа таълимотининг илмий асосларини тизимлаштириб, мустаҳкамлаган буюк олимдир. У ўз асарлари ва илмий баҳслари орқали турли бидъатчи тоифаларнинг нотўғри ақидаларини рад этган. Имом Мотуридий фақатгина раддия берувчи эмас, балки ақидавий масалаларга ақл ва нақл асосида ечим топа билган буюк шахсият эди.
Ихтиёр Абдураҳмонов,
Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходими
Манба: uza.uz
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 