Аксар масжидларимизнинг таҳоратхоналарининг бадиий кўриниши безаклари ранг-баранглиги, жиҳозларининг қимматбаҳолиги, озодалиги, шинамлиги, тозаланиш ва артиниш учун қўйилган нарсалар ҳаммаси тўлиқлигича талабга жавоб беради. Ҳаттоки баъзи таҳоратхоналарга шу даражада кўп маблағ сарф қилинганки, беихтиёр шунчалик қилиш шартмикан, деб юборасиз. Чунки таҳоратхона учун унчалик ҳам зарур бўлмаган безакларга сарфланган маблағларга бошқа жойларда муҳтож бўлган масжидлар қанча. Буниси ҳам майли, ҳар кимнинг шахсий маблағи хохлаган жойига ишлатади-да дейишингиз мумкин.
Лекин шунча кўп маблағ сарф қилинган таҳоратхонадаги шароит шариат кўрсатмаларига мутлақо тўғри келмаслигига нима дейсиз? Аввало ҳожатхонадаги шароит яхши эмас, сув идишлардан чаккилаб сув томчилаб туради, натижада киши либоси булғанади. Таҳорат ушатиладиган жиҳоз ер устига юзаки ўрнатилгани сабабли бир неча муаммолар пайдо бўлади. Агар киши бир озгина эҳтиётсизлик қилса тамом нафақат либоси балки баъзи аьзолари ҳам нажосат билан булғаланиши мумкин. Шунинг учун ҳам шариатимизда таҳорат ушатиладиган жой имкон қадар чуқурроқ бўлиши талаб қилинади. Агар тўғридан-тўғри ерга таҳорат ушатишга мажбур бўлинганда ҳам аввало, ерни бир оз кавлаш ёки ҳеч бўлмаганда бир оз юмшатиш керак, токи ерга тушган бавл қайтиб сачрамасин. Шароитдан келиб чиқиб айтадиган бўлсак, ҳожат учун ўрнатиладиган жиҳозни камида 25-30 см чуқурликда ўрнатиш мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки ўша жойдаги нажосатни кетказиш учун одатда сувдан фойдаланилади, яъни махсус идишдаги сув тўкилади. Сув эса тепадан зарб билан тушгани боис ҳар тарафга сачрайди . Мазкур ҳолатлардан сақланиш учун эса албатта таҳоротхона керакли талабларга жавоб бериши керак. У ерга кираётганда албатта шимни почасини ва енгни шимариб олиш лозим. Ҳожатдан бўшангандан кейин эса кесак, тош ёки ҳожатхонада ишлатиш учун чиқарилган махсус қоғоздан фойдаланган ҳолда уч, беш ёки етти марта артиб тозаланади (бунда иложи борича тоқ саноқдан фойдаланади). Ундан кейин эса токи нажосатнинг бирор колдиғи колмаганига ишонч ҳосил қилгунича ўтириб туриш ёки иложи булса сакраш, йўталиш қолаверса эркаклар жинсий аъзосини худди сигирни соғгандек қилиб бўлса ҳам сийдик йўлида қолган бавлни сиқиб чиқаришга ҳаракат қилинади. Сўнгра икки қўлни бўғинигача ювиб кейин икки нажас йўлини қай биридан нажас чиққан бўлса ўша жойни сув билан ҳам ювилади. Агар ҳар иккала йўлдан ҳам нажас чиққан бўлса биринчи закарини ювади кейин эса орқа махражни ювади. Сув билан ювишни “мустаҳаб” дейилади, лекин нажосат чиққан жойидан атрофига дирҳам миқдорича ёйилган бўлса, сув билан ювиш вожиб, агар ундан ҳам каттароқ жойга ёйилган бўлса сув билан ювиш фарз бўлади. Бунда сувни сепиб юборилмайди балки сувни кафтга олиб ёки секинлик билан ювиладиган жойга сувни оқизиб ўрта ва номсиз бармоқларни қорни ила ишқаланади. Акс ҳолда тозалаб ювиш ўрнига қолган жойларни ҳам булғалаб қўйиш мумкин. Рўзадор бўлмаган киши ортини юваётганида ўша жойни бўш қўйиб ювади, рўзадор эса аксинча қилади. Бу ҳолатда сувни ҳароратига ҳам эьтибор бериш керак. Чунки ўта иссиқ ёки ўта совуқ сув ҳам инсон соғлигига жиддий зарар қилади. Мазкур жойни ювишни чегараси ўша жойда нажосатни ҳиди қолмагунча давом этади. Сўнгра иложи борича ўша жойни қуригунча артилади. Акс ҳолда ўша жой чала ювилган бўлса ва намлик либос ёки баданнинг бирор жойига тегса ўша жойни ҳам нажас қилади. Мазкур амалларни ҳаммаси чап қўл билан бажарилади (зарур ва узрли ҳоллардагина ўнг қўл билан ҳам ёрдам берилади ёки бажарилади). Демак, шу билан ҳожатхонадаги амаллар тугайди.
Энди таҳоратхонада бажариладиган амаллар тўғрисида.
Таҳоратнинг фарз ва суннатларини кўпчилик назарий жиҳатдан билади лекин, нимагадир амалда хатога йўл қўяди. Албатта, бунинг асосий сабабларидан бири кўпчилик таҳорат илмини бевосита устоздан эмас, балки китобни ўқиш воситаси ила ўрганган. Аслида эса таҳорат амалиёт бўлгани учун ҳар бир намозхон худди намозни устоздан ўрганганидек таҳоратнинг ҳам ҳар бир ҳаракатини бирма-бир ўрганиши кейин эса, устозини олдида таҳорат олишини кўрсатиб имтиҳон топшириши керак. Бу борада бепарволик ярамайди. Зотан, намознинг дуруст бўлиши учун таҳорат мукаммал бўлмоғи керак.
Исҳоқжон БЕГМАТОВ,
ЎМИ масжидлар бўлими ходими
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бирор киши билан тортишиб қолиб, у билан алоқани узиб юбормоқчи бўлсангиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг “У иккисининг энг яхшиси “Салом” билан гаплашишни бошлаб юборганидир”[1] деган сўзларини ёдга олинг.
Ҳусайн розияллоҳу анҳу билан у кишининг ота бир укаси Муҳаммад ибнул Ҳанафийнинг орасидаги муносабатларга дарс кетади. Бўлиб ўтган ишга икки кун ўтмай Ибнул Ҳанафий Ҳусайн розияллоҳу анҳуга мактуб юборади. Мактубда шундай деб ёзилган эди: “Бизнинг отамиз бир. Бу борада бирортамиз бошқамизга фахрланмаймиз. Аммо сизнинг онангиз Фотима розияллоҳу анҳодир, сизнинг онангиз қаёқда-ю, менинг онам қаёқда. Сизни Расулуллоҳнинг ўзлари катта қилган ва тарбиялаганлар, мен эса бундайин буюк мартабадан анча пастдаман. Ушбу мактубим сизга етиб бориши билан дарҳол мен томонга шошилинг ва орани ислоҳ қилинг. Чунки Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У иккисининг энг яхшиси “Салом” билан гаплашишни бошлаб юборганидир”, деганлар. Сиз мендан яхшироқсиз. Айтадиган гапим шу”.
Биродарини устун қўйишнинг улкан кўринишига эътибор беринг. Ибнул Ҳанафийнинг Ҳусайн розияллоҳу анҳудан аввал бу савобга эришиши мумкин эди. Лекин у киши биродари Ҳусайн розияллоҳу анҳуни ўзидан устун кўрди. Ҳусайн розияллоҳу анҳунинг у кишидан кўра яхшироқ эканини эслатди, бу иши эса у зотнинг ўртани ислоҳ қилишга бўлган ғайрати ва ҳимматини қўзғаш учун эди. Чунки яхшилар доим яхшилик сари интиладилар.
Ваъда қилинган ажр жаннат бўлса, бошқаларни ўзидан устун қўйиш одамлар орасида жуда кам учрайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари душманга қарши жанг бобида мусобақалашар эди, ҳатто ота-болалар ўртасида ҳам шу каби ҳолат кузатиларди. Масалан, ота-боланинг ҳар иккиси бирваракайига жангга бориш имкони бўлмаса қуръа ташлашарди, қуръа болага чиқса, отаси унга: “Мен чиқай, болам, сен қолавер, ахир отангман-ку. Мени ўзингдан устун қўй”, дер эди, бунга жавоб берар экан ўғилнинг кўзлари ёшга тўлиб: “Отажон, унинг мукофоти жаннат-да... Агарда жаннатдан бошқа нарса бўлганида ҳам, Худо ҳаққи, сизни ўтказиб юборардим”, дерди.
Шубҳасиз, сиз ҳам барча мусулмонларнинг жаннатга киришларини орзу қиласиз. Бироқ жаннат мусобақаси кучайиб кетганида, у фақатгина энг ғайратли ва унга энг иштиёқмандларгагина насиб этади. Одамларга яхшиликни илининг, фақат ўзингизни ўйлайверманг!
Шоир Абул Аъло Маъаррий бундай сатрларни ёзган экан:
Абадий қолмоқ имкони бўлса гар сўққабош ҳолим,
Боқий қолиш истагин суймадим ёлғиз ўзим.
Менга ҳам, еримга ҳам ёғмасин ёмғир,
Модомики қамраб олмас экан бутун қавмим.
Худбинлик (эгоизм) сизнинг устингиздан ҳукмронлик қилишига ҳеч ҳам имкон берманг! Доимо Аллоҳ таолодан барча мусулмонларга яхшилик ва хайр-барака сўраб дуо қилинг ва шу жумлаларни ҳам айтинг: “Эй Яратган Зот! Менинг дуоларим орасига барча мусулмонларни ҳам қўшиб қўй”.
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Имом Бухорий ривояти.