Фитр садақаси фақирларга ғамхўрлик, уларга ҳайит кунини хурсандчилик билан ўзказишлари учун кўмакдир, уни берганлар учун эса, Рамазонда йўл қўйилган баъзи камчиликларга каффоратдир. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) айтади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) фитр садақасини рўзадорга беҳуда ишлар ва ёмон сўзлардан покланиш бўлиши учун, мискинлар учун егулик бўлиши учун буюрдилар” (Абу Довуд ривояти).
Фитр садақаси кумуш нисобидаги, ҳожатидан ортиқча молга эга мусулмонга вожиб бўлади. Ана шу миқдордаги мулкка эга киши фитр садақасини ўзи ва ёш болаларидан бериши вожиб. Балоғатга етган фарзандлари ва хотини учун фитр садақа бериши вожиб эмас. Агар балоғатга етган фарзандлари ва аёли учун, улар айтишмаса ҳам, фитр садақасини берса, улар зиммасидан фитр садақаси соқит бўлади.
Фитр садақасининг вожиб бўлиш вақти ҳайит куни тонг отиш пайтидир. Шунинг учун, ҳайит кечаси туғилган чақалоқдан ҳам фитр садақа бериш вожиб бўлади. Ҳомила ва ҳайит кунидан олдин вафот этганлар учун фитр садақаси вожиб бўлмайди.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳу) айтади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) фитр садақасини одамлар намозга чиқмасдан олдин беришни буюрдилар”. Аммо бу вақтдан олдин, масалан, Рамазон кириши билан берса ҳам бўлади. Лекин намозга чиқишдан олдин бериш мустаҳабдир. Фитр садақаси вожиб бўлиб, уни беролмай қолган киши зиммасидан соқит бўлмайди.
Фитр садақаси буғдой, буғдой уни ёки ёрмасидан ё майиздан ёки хурмо ё арпадан берилади. Буғдой ё унинг уни ёки ёрмасидан ва майиздан ярим соъ (тахминан 2 кг.), арпа ва хурмодан бир соъдир. Мазкур нарсаларнинг қийматини ҳам берса бўлади.
Фитр садақаси закотга ҳақдор бўлган кишиларга берилади.
Жамшид Шодиев тайёрлади.
Авваламбор, биз бу мавзуда гап бошлар эканмиз, Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг “Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш – юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарови” мавзусидаги маърузасида айтган: “Мамлакатимизда ёшларнинг маънавий қиёфасини мустақиллик мафкураси, унинг инсоний тамойиллари асосида шакллантиришга бош вазифа сифатида қаралаётгани бежиз эмас. Ёшлар жамиятда содир бўладиган ҳар қандай воқеликларга ўзгача, руҳий ҳис кечинмалар доирасида муносабат билдирадилар. Қийинчиликлар вужудга келганда эса эҳтиросларга бериладилар. Шунинг учун бизнинг олдимизда турган муҳим масала — ёшларни тўғри йўлга бошлашдир” - дея таъкидлаган ушбу нутқларига эътиборимизни қаратишимиз ўринлидир.
Демак, мафкуравий таҳдид тушунчаси нималиги ҳақида бир мулоҳаза: мафкуравий таҳдид - ижтимоий-сиёсий ҳаракат, оқим ёки сиёсий куч ўз манфаатини ифодаловчи мафкурасини қўрқитув, зўрлик йўли билан бошқаларга сингдиришдир. Мафкуравий таҳдид жамият, давлат ёки халқ тақдирига хавф солувчи, оқибати фожеали оқибатларга олиб келиши мумкин бўлган хатар ҳисобланади. Ҳа, бу каби таҳдидларнинг айрим кўринишлари бугун минтақамиздаги тинчлик ва барқарорлик учун катта хавф хатар сифатида намоён бўлиб турибди.
Мафкуравий таҳдид ўз моҳиятидан келиб чиқиб, энг аввало, инсон онгига, тафаккури ва хулқ-атворига хавф-хатар солмоқда. Инсон онги ва қалбини вайронкор ва бузғунчи ғоялар билан издан чиқаришга ҳаракат қилиш мафкуравий таҳдиднинг энг асосий белгиларидан ҳисобланади. Мафкуравий таҳдиднинг ўта хавфли жиҳати шундан иборатки, у, биринчи навбатда, жамиятнинг маънавий соҳасини барбод этишга йўналтирилган бўлади. Чунки, айнан маънавий соҳа ҳар қандай жамиятнинг мавжудлигини, унинг яшовчанлигини таъминлайдиган асосий ўзаги ҳисобланади. Бугун мафкуравий таҳдидларнинг турли хил усул ва воситалари ишлаб чиқилмоқда. Жумладан: оммавий ахборот воситаларидаги турли хилдаги миллий минталитетимизга тўғри келмайдиган кино ва мультфилимлар, кўрсатув ва клиплар қўйиш билан халқимизнинг онгини секин асталик билан бузишга қаратилган ҳаракатлар шулар жумласидандир.
Бугунги кунда бизлар мафкуравий таҳдидларга қарши курашишлигимизда нималарга алоҳида эътибор қаратишлигимиз керак:
Шу ва шунга ўхшаган бир қанча усуллар билан маънавий-маърифий ишларни кенг қамровли, изчил тартибда олиб боришимиз лозим. Бу каби маънавият ва маърифат ишларини ҳаётга татбиқ этиш жараёнида нафақат таълим-тарбия соҳа вакиллари, балки, барча бошқарув тизимида ўтирган мутасаддилар ҳам масалага ниҳоятда юксак масъулият билан ёндашишлари лозим.
Ҳа, мен юқорида тарбия қисмига алохила тўхталиб ўтдим. Чунки биз келажак авлодларимизни бугун гўзал тарбия билан тарбиялай олсак, эртанги кунимиздан хавотир олмасак ҳам бўлади. Агарда лоқайд, порахўр, эртаси билан қизиқмайдиган, фақатгина бугуни билан яшайдиган, мустақил фикри бўлмаган, ўзгалар нима деса, уларнинг фикрига кўра иш қилиб кетаверадиган манқурт кимсалар кўпайса, эртамизни ўзгалар қўлига бериб қўямиз. Биз бунга буткул қаршимиз, асло бунга рози бўлолмаймиз. Шунинг учун ҳам биз барчамиз бу йўлда бирлашишимиз керак бўлади.
Раҳмонқул Алиқулов,
Мир Араб олий мадрасаси ўқитувчиси