13 Август, 2025, 19 Сафар, 1447
13 Август, 2025, 19 Сафар, 1447
Бир даврада кимнингдир: “Мен учта аъзамни биламан: Имоми Аъзам, Ғавсул Аъзам, Махдуми Аъзам. Аммо тўртинчиси ҳам бор. Ўша тўртинчисининг ким эканини ҳеч била олмадим”, деган гапини эшитиб қолдим. Шу гап каминани ўйлантириб қўйди. Буни билиш унчалик катта илм талаб қилмаса керак, озгина ғайрат қилиб кўрай-чи, деган фикрда илмий адабиётларни варақлаб ана шу жавобларни топишга мушарраф бўлдим.
Исми Аъзам Аллоҳ таолонинг Қуръони карим ва ҳадиси шарифда зикр этилган исмларининг энг буюгидир.
Исми Аъзам Аллоҳ таоло исмлари ичига яширилган. Бунинг ҳикмати бандаларининг бутун Асмои-ул Ҳуснага муҳаббатини сақламоқ, Ўзига бутун исмлари ила дуо этилишини таъмин этмоқдир. Агар Исми Аъзам қайси бири экани аниқ бўлганида одамлар бошқаларини қўйиб фақат ўша исм билан дуо этмоққа тушар, бошқа исмларни тарк этар эди. Чунки Аллоҳ таолонинг наздида Исми Аъзамнинг эътибори буюк бўлиб, бу исм ила қилинган дуо, албатта, мустажоб бўлиши ривоят этилган.
Исми Аъзамнинг Асмо-ул Ҳуснадан қайси бири экани ҳақида ислом олимлари бир-биридан фарқли фикрларни илгари сурганлар. Аксар олимлар “Исми Аъзам – Аллоҳ исмидир”, дейдилар. Ҳазрати Али таъкидлашича, Исми Аъзам бир исм эмас. У Фард, Ҳайй, Қаййум, Ҳаким, Одил, Қуддусдан иборат олти исмдир.
Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳнинг фикрича, Исми Аъзам – Ҳаким ва Одилдан иборат икки исм. Ғавсул Аъзам Исми Аъзамни: “Ҳайй исмидир”, деган. Имом Раббоний эса Исми Аъзам Қаййумдир деган фикрни илгари сурган.
Аён бўлаётирки, ислом буюклари Исми Аъзамга бир-биридан фарқли исмларни топганлар. Балки уларнинг ҳар бирининг руҳиятига тажаллий этган Исми Аъзам фарқли бўлгандир.
Асмо-ул Ҳусна ичида бир Исми Аъзам бўлгани каби ҳар бир исмнинг аъзамий бир мартабаси бор. Баъзан бир исмнинг аъзамий мартабаси Исми Аъзам билан адаштирилади. У исмнинг аъзамий мартабадаги тажаллийси сабаби ила Исми Аъзам саналади. Исми Аъзамнинг ҳар бир олимга кўра фарқли бўлишининг сабаби шу бўлса керак.
Муҳаммад алайҳиссалом – Ҳабибуллоҳ, Иброҳим алайҳиссалом –Халилуллоҳ, Мусо алайҳиссалом – Калимуллоҳ, Исо алайҳиссалом – Руҳуллоҳ, Одам алайҳиссалом – Сафийуллоҳ, Нуҳ алайҳиссалом – Нажиуллоҳдир. Бу олти пайғамбарнинг бошқа пайғамбарлардан рутбаси баланд бўлгани боис улар “Улулаъзим” дейилади. Ҳаммасидан буюги Муҳаммад алайҳиссаломдир.
Абу Ҳанифа Нуъмон ибн Собит ал-Куфий; Имоми Аъзам (699-767) – фақиҳ, муҳаддис, улуғ имом, ҳанафийлик мазҳаби асосчиси. Куфада туғилган. "Имоми Аъзам" (буюк имом) – улуғлиги эътироф этилиб берилган унвон. Абу Ҳанифа фиқҳий илмни биринчи бўлиб тасниф қилиб, уни бобларга ажратиб, тартибга солган ва китоб шаклига келтирган. У фақиҳларнинг устози, имом Шофиъий таъбири билан айтганда, "барча одамлар фиқҳда унинг боқимандаларидир".
Гилоний (Жилоний) Муҳиддин Абдулқодир ибн Аби Солиҳ Жангийдўст (1077- 1166) – илоҳиётчи олим, мутасаввиф. Гилон вилоятида туғилган. Халқ оммаси уни мўъжиза кўрсатишга қодир бўлган азиз-авлиё ва бечораларнинг ҳомийси деб, улуғлаган. Унга "Ғавсул Аъзам" ("улуғ ҳимоячи") ва "пири дастгир" ("мададкор пир") лақабларини берган.
Махдуми Аъзам (Буюк ҳазрат; асл исми Саййид Аҳмад Хожаги ибн Саййид Жалолиддин Косоний Даҳбедий, 1463/64-1542) – буюк аллома, йирик диний арбоб, нақшбандийлик тариқати пирларидан. Даҳбедий "Махдуми Аъзам", номи билан машҳур бўлган. Буюк шоир ва давлат арбоби Заҳириддин Муҳаммад Бобур уни ниҳоятда ҳурмат қилган ва Махдуми Аъзамга бағишлаб рубоийлар ҳам ёзган. Махдуми Аъзам ҳам шоир ҳақидаги "Бобурия" рисоласини ёзиб, Ҳиндистонга жўнатган.
Ўрганганларимиздан аён бўлдики, аъзамлар учта эмас, бешта бўлиб, биринчи Аъзам – Аллоҳ таолонинг Ўзи; иккинчиси, рутбаси баланд расуллар, қолганлари авлиёлар экан.
Дамин ЖУМАҚУЛ,
журналист
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
1. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ – жаннат эшикларидан бири.
ألا أدلك على باب من أبواب الجنة قال: وما هو؟ قال: لا حول ولا قوة إلا بالله
Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу айтадилар: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сени жаннат эшикларидан бир эшикка далолат қилайинми?” дедилар. Мен: “У нима?” деб сўрадим. Набий алайҳиссалом: “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”, дедилар" (Имом Табароний ривояти).
2. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ – жаннат хазиналаридан бири.
قل: لا حول ولا قوة إلا بالله فإنها كنز من كنوز الجنة
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтадилар: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”ни айтгин. Албатта, у жаннат хазиналаридан биридир", дедилар" (Имом Термизий ривояти).
3. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ – жаннат кўчати.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаннат кўчатларини кўпайтиринглар”, дедилар. “Ё Аллоҳнинг расули, унинг кўчатлари нима?” дейишди. У зот алайҳиссалом: “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”, дедилар (Имом Табароний ривояти).
4. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ – 99 дардга шифо бўлади.
مَنْ قَالَ لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ كَانَتْ دَوَاءٌ مِنْ تِسْعَةٍ وَتِسْعِينَ دَاءٍأَيْسَرُهَا الْهَمُّ
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ким Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”ни айтса, тўқсон тўққиз дардга даво бўлади. Энг енгили ғамдир", дедилар (Имом Табароний, Имом Ҳоким ривояти).
5. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ – фақирликни даф қилади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ким ҳар куни юз марта “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”ни айтса, унга фақирлик етмас", дедилар (Ибн Абу Дунё ривояти).
6. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ – неъматларнинг бардавом бўлишига сабаб бўлади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Кимга Аллоҳ неъмат берса-ю, у бу неъматнинг ўзида давомийлигини истаса, “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”ни кўп айтсин", деганлар (Имом Табароний ривояти).
7. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ – бало-мусибатлардан халос этади.
Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу айтадилар: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: "Эй Али, сенга қийин аҳволга тушиб қолганда айтиладиган калималарни ўргатайми?" дедилар. "Аллоҳ мени сизга фидо қилсин, ўргатинг, ё Расулуллоҳ", дедим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Қийин аҳволга тушиб қолсанг, “Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм. Ва лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллааҳил ъалиййил ъазийм”, деб айт. Чунки мана шу дуо билан Аллоҳ хоҳлаганича ҳар турли балолардан халос қилади», дедилар.
Молик Ашжаъийнинг ўғли асирга тушиб қолганда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга одам юбориб “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илаа биллаҳ”ни кўп айтишни буюрганлар. Натижада ўғли асирликдан халос бўлган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари ўз тажрибаларида “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илаа биллаҳ”ни айтиш билан мушкуллари осон, бало-офатлари даф бўлишини кўп синаб кўрганлар.
Олимлардан бири айтадилар: “Кимнинг ғам-ташвиш ва мусибатлари кўпайиб кетса: “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ” калимасини кўп айтсин”.
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 