19 Апрел, 2025, 21 Шаввол, 1446
19 Апрел, 2025, 21 Шаввол, 1446
БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ
Оламлар Парвардигори Аллоҳга ҳамду санолар, тақводорлар пешвоси саййидимиз Муҳаммадга саловот ва саломлар бўлсин!
Ушбу китобда қайтарилган ва ҳаром қилинган бир қанча улкан гуноҳлар – гуноҳи кабиралар ҳақида сўз боради. Аллоҳ таоло ва Унинг Расули, уни қилишдан қайтарган ишлар гуноҳи кабирадир.
Аллоҳ таоло гуноҳи кабиралардан четланган кишининг кичик гуноҳларини кечиб юборишини, сўнг уни жаннатга киргизишини хабар қилади: «Агар сизлар ман этилган гуноҳларнинг (Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш, бировни ноҳақ ўлдириш каби) катталаридан сақлансангизлар, қилган (кичик) гуноҳларингизни ўчирурмиз ва сизларни улуғ манзил – жаннатга киритурмиз» (Нисо сураси, 31).
«Улар катта гуноҳлардан ва бузуқликлардан четланадиган, ғазабланган вақтларида эса (сабр қилиб) кечириб юборадиган зотлардир» (Шўро сураси, 37).
«Улар (яъни, жаннатга сазовор бўлганлар) кичик хатолардан бошқа катта гуноҳлардан ва бузуқликлардан йироқ бўладиган зотлардир. Албатта, Парвардигорингиз мағфирати кенг зотдир...» (Ван-нажм сураси, 32).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Модомики, банда катта гуноҳлардан четланар экан, беш вақт намоз, жума кейинги жумагача ва рамазон кейинги рамазонгача бўлган кичик гуноҳларга каффоратдир» (Муслим ва Термизий ривояти).
Демак, қайси гуноҳлар кабира эканини билиб олишимиз жуда ҳам муҳим. Токи улардан четланайлик ва Раббимиз раҳматига мушарраф бўлайлик.
Баъзи уламолар гуноҳи кабираларни еттита, деганлар ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги ҳадиси шарифини ҳужжат қилганлар: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳалок қилувчи еттита гуноҳдан сақланинглар», дедилар. «Улар қайсилар, ё Расулуллоҳ?» деб сўрашганида, «Аллоҳга ширк келтириш, сеҳр, Аллоҳ (ўлдиришни) ҳаром қилган жонни ноҳақ ўлдириш, етим молини ейиш, судхўрлик, душмандан ортга чекиниш, бузуқ хаёл билан покдомон мўмина аёлларга туҳмат қилиш», дея жавоб берганлар (Бухорий ва Муслим ривояти).
Ибн Аббос розияллоҳу анҳу эса: «Гуноҳи кабиралар еттитадан кўра, етмиштага яқинроқ», деганлар. Юқоридаги ҳадисда эса, гуноҳи кабиралар сони еттита эмас, балки мазкур еттита амал гуноҳи кабиралардан экани баён қилинган, холос.
Хулоса қиладиган бўлсак, кимда-ким одам ўлдириш, зино, ўғирлик каби дунёда ҳад жорий қилинган, охиратда азобланиши ёки ғазабга учраши ҳақида таҳдид солинган, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам томонидан лаънатланган ёки «иймонсиздир», «биздан эмас», «биз ундан покмиз (бошқа-бошқамиз)» каби жумлалар билан сифатланган бирор амални қилса, у гуноҳи кабира содир этган бўлади.
Шуни ҳам таъкидаб ўтиш керакки, айрим гуноҳи кабиралар бошқаларидан улканроқдир. Масалан, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳга ширк келтиришни гуноҳи кабиралардан, деб зикр қилганлар. Ваҳоланки, Аллоҳга ширк келтирган кимса – мушрикнинг гуноҳи ҳеч қачон кечирилмайди ва у дўзахда мангу қолади.
«Албатта, Аллоҳ Ўзига (бирон нарса ё кимсанинг) шерик қилинишини кечирмайди. Шундан бошқа гуноҳларни Ўзи хоҳлаган бандалари учун кечиради. Кимки Аллоҳга ширк келтирса, демак, жуда қаттиқ йўлдан адашибди» (Нисо сураси, 116).
«Албатта, кимда-ким Аллоҳга ширк келтирса, Аллоҳ унга жаннатни ҳаром қилур, унинг борар жойи дўзахдир. Зулм қилгувчилар учун бирон ёрдамчи бўлмас» (Моида сураси, 72).
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сизларга гуноҳи кабираларнинг энг катталари ҳақида хабар берайми?» деб сўрадилар. «Ҳа, ё Расулуллоҳ!» дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам суянган ҳолда эдилар, ўтириб олдилар-да: «Огоҳ бўлинглар, ёлғон гапириш ва ёлғон гувоҳлик бериш», дея такрорлайвердилар, ҳаттоки, биз, қанийди тўхталсалар, дедик» (Муттафақун алайҳ).
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ота-онага оқ бўлиш ва ёлғон гапириш энг катта гуноҳи кабиралардан эканини айтдилар. Ҳолбуки, бу гуноҳлар еттита ҳалок қилувчи гуноҳлар сирасида саналмаган. Гуноҳи кабиралар еттитадан кўп эканига шунинг ўзи яққол ҳужжатдир. Ҳар қандай гуноҳдан, у хоҳ катта бўлсин, хоҳ кичик, дарҳол тавба қилиш вожиб, тавбани орқага суриш жоиз эмас. Бу иш Исломнинг энг муҳим жиҳати ва диннинг таъкидланган қоидаларидандир.
Аҳли сунна вал жамоа наздида тавбанинг вожиблиги Китоб ва суннатдан олинган. Қуръоний ҳужжатлар, ҳадиси шарифлар ва салафи солиҳлар сўзларининг зоҳири шуки, ким Аллоҳга астойдил тавба қилса ва унда тавба шартлари тўкис бўлса, Аллоҳ унинг тавбасини қабул қилади.
Афсуски, одамлар орасида қилаётган ишининг гуноҳи кабира, ҳаром эканини билмайдиганлари бор. Шунинг учун ҳам биладиганлар билмайдиганларга, Аллоҳ ўзига таълим берган нарсаларни етказиши лозимдир. Чунки киши ҳали ўрганмаган ва билмаган нарсаси учун гуноҳкор бўлмайди.
«Биз, то бирон пайғамбар юбормагунча (у орқали ўзимизнинг амру фармонларимизни юбориб, унга итоат қилишдан бош тортмагунларича, бирон кимсани) азоблагувчи эмасмиз» (Ал-Исро сураси, 15).
Саҳобалар Ҳабашистонда эканликларида Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга ваҳий орқали вожиб ва ҳаромлар нозил бўлган. Бу ҳукмлар эса уларга бир неча ойдан кейин етиб борган. Улар бу муддат мобайнида билмаганлари учун маъзур ҳисобланишган. (Қолаверса, ислом умматидан билмаган, унутган ва мажбур этилган амалларининг гуноҳи кўтарилган. – (Таржимон.)
Гуноҳи кабиралар. Имом Ҳофиз Шамсуддин Заҳабий
Давоми бор...
Тошкент Ислом Институти 4-курс талабаси
Тожиддинов Абдуссомад Абдулбосит ўғли
“Аср намози киши руҳи ва баданига таъсир қиладиган кўпгина касалликларга даво бўлади...”.
Бир қарашда бироз муболағага ўхшаб кўринган бу фикр Қоҳирада бўлиб ўтган Қуръони каримнинг тиббий ҳақиқатларига бағишланган Халқаро Ислом анжуманидаги тиббий тадқиқотга оид маърузанинг хулосасидир. Аср намози даво бўладиган касалликлар рўйхатида яна қуйидагилар жой олади: гипертония (хафақон, қон босими юқори бўлиши), асаб бузилиши, ўта семизлик, цирроз, одатланган ҳомила тушиши, жинсий қобилиятсизлик, дисминорея (оғриқли ҳайз кўриш), псориаз, катаракта, астма ва мигрен (бош оғриғи)...
Фақатгина аср намозини тарк этиш туфайли кишига таъсир қиладиган жиддий касалликлар ҳам бор-ми? Бу саволга анжуманда иштирок этган доктор Зубайр Карамий “албатта бор” деб жавоб беради.
Буни изоҳлаш ва кашфиётини янада равшанлаштириш учун “ал-Арабия” журналига ёзган мақоласида Доктор Карамий Исломнинг жаҳоншумул ва инсонга энг муносиб дин эканини кўрсатувчи Қуръонда “солатул вусто”, яъни “ўрта намоз” дея зикр килинган ва Исломнинг улуғ мўъжизаларидан бири бўлган аср намози ҳақида қуйидагиларни келтиради: Бу намоз ҳақида Қуръонда икки жойда сўз юритилади. Биринчиси Бақара сурасининг 238-ояти бўлиб, маъно таржимаси бундай:
“Барча намозларни ва хусусан ўрта намозни (аср намозини) сакланглар - ўз вақтларида адо қилинглар! Ва Аллоҳ учун бўйинсунган ҳолда туринглар!”.
Иккинчиси эса Аср сурасининг илк ояти бўлиб: “Вал аср”, яъни “Асрга қасамки” деган оятдир. Баъзи тафсирларда бу оятдаги “аср” сўзидан аср намози вақти назарда тутилгани айтилган. “Қачон Қуръондаги бу оятни ўқисам, айниқса аср намозига алоҳида урғу берилгани ҳақида тафаккур қилсам, таажжубга тушардим...”.
Доктор Карамий узоқ вақт ушбу тушунчага қониқарли жавоб излади. У Қуръонда аср намози ҳақида алоҳида таъкидланишига, мазкур намоз истироҳат вақтига тўғри келиши туфайли уни адо этиш қийин бўлиши сабабининг кўрсатилишини тўғри, деб билмайди. Зеро, масалага бу нуқтаи назардан яқинлашиш, бомдод ва шом намозлари ҳақида ҳам худди шундай қийинчилик мавжудлиги хулосасига олиб келиши керак эди. Бу борада Карамий илгари сураётган сабаблардан энг муҳими, миядаги биологик соат бўлмиш марказ билан аср намози орасидаги синхронликдир (бир вақтда содир бўлишлик).
Шошилинч бир ҳолат билан дуч келинганида керакли реакцияни бошлайдиган кортизон ва адреналин деб аталмиш иккита гормоннинг қанчалик муҳим эканлиги кўпчиликка маълум бўлса керак. Мазкур икки гормон биологик соатга кўра турли вақтларга тақсимланган. Бизга биринчи ўринда зарур бўлган гормон адреналиндир.
Доктор Карамий адреналин таъсирларини қисқача бундай ифодалайди: “Адреналин пулс (юрак уриши)ни тезлатади, қон томирларини торайтиради, юқори қон босимига, кўп терлаш ва сўлак ишлаб чиқарилишига сабаб бўлади. Шунингдек, у қонда лейкоцитлар сонини орттиради, қонашни тўхтатадиган қуюлиш (ивиш) жараёнини тезлатади, зарурат бўлмаганда бутун баданни доимий ва кучли фаолиятга тайёрлайди ҳамда охирида барча вазифалар учун баданни нормал ҳолатига қайтаради”. Бироқ адреналиннинг хавфли томони ҳам бор. Зеро, у кучли тоқатсизланиш ва қайталанувчи қўрқув “психосоматик” деб номланувчи жиддий касаликка сабаб бўлиши мумкин. (Тоқатсизланиш ва қўрқув онларида адреналин ишлаб чиқариш кўп миқдорда ортади. Бунинг доимий равишда бўлиши ёки тез-тез такрорланиб туриши “психосоматик касалликлар” гуруҳига кирувчи турли касалликларга йўл очиши мумкин).
Хавф-хатар ва ғам-ғусса каби ҳолатлар юқорида айтилган реакцияларни юзага келтиради. Доктор Карамий: “Қондаги адреналин ортишининг, юқорида санаб ўтилган касалликларга (гипертония, асаб бузилиши ва ҳ.к.) йўл очувчи энг муҳим омил эканини аниқладик”, дейди. Шу ўринда энг муҳим нуқта, аср намозинииг бу гормонга қандай таъсир кўрсатишидир. “Бу намоз дарҳақиқат кучли таъсирга эга. Аср намози санаб ўтилган касалликларга сабаб бўладиган адреналин гормони миқдорини туширишга ёрдам беради”, дейди Карамий ва яна шуларни илова қилади: “Бу гормон қондаги энг юқори миқдорига пешиндан кейин бир неча соат ўтгач, соат 15-17 лар атрофида, яъни айнан аср вақтида эришади”.
“Аср намози мия марказларидан гипокаммни уйғотиб, бўшаши (истироҳатланиш ҳолати)ни ҳосил қилади ва бунинг натижасида ларасимпатиктизим уйғониб, симпатик тизим сусайтирилади”. Бу ҳодиса симпатик тизим фаол бўлган вақтда, яъни аср намози вақтида бўлса муҳим аҳамият касб этади. Зеро, асаб тизимининг кўпинча бир-бирига зид равишда ишлайдиган икки қисми бўлган симпатик ва парасимпатик тизимларидан биринчиси юқорида айтиб ўтилган адреналин ва шунга ўхшаш гормонлар воситасида фаолият олиб борадиган тизим бўлиб, айниқса, хавф-хатар ва стресс ҳолатларида танада ҳукмрон вазият кўриниш олади. Парасимпатик тизим эса тананинг нормал фаолиятини давом эттиришида муҳим аҳамият касб этади (Симпатик тизим таъсирининг узоқ давом этиши ёки тез-тез такрорланиб туриши психосоматик касалликларга йўл очишини юқорида таъкидлаган эдик).
Карамий чиқарган охирги хулоса эса бундай: “Аср намози, руҳий озуқамиз бўлиши билан бир қаторда, тиббий жиҳатдан ҳам муҳофаза қилувчи – қалқондир”.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа