17 Апрел, 2025, 19 Шаввол, 1446
17 Апрел, 2025, 19 Шаввол, 1446
Ҳаж шарофатли, фазилатли, буюк ибодатдир.
Аллоҳ таоло буюрган амалларнинг ҳар бирининг ўзига хос фазилат ва ҳикматлари мавжуд. Исломнинг бешинчи рукни бўлган ҳаж ибодатининг ҳам фазилатлари бор.
Дарҳақиқат, Макка шаҳрида Мақоми Иброҳим, Замзам булоғи, Ҳажарул-асвад, Сафо, Марва каби осори атиқалар мавжудким, улар узоқ ўтмишнинг аломатларидан ҳисобланади.
Бу ҳақда Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:
إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ
Албатта, одамлар (ибодати) учун қурилган биринчи Уй – Бакка (Макка)даги муборак ва оламлар учун ҳидоят (манбаи) бўлмиш (Каъба)дир.
فِيهِ آَيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آَمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ
Унда аниқ аломатлар – «Мақоми Иброҳим» бордир. Унга (Каъбага) кирган киши омонда бўлур. Йўлга қодир бўлган одамлар зиммасида Аллоҳ учун Байтни ҳаж қилиш (фарзи) бордир. Кимда-ким (буни) инкор этса, бас, албатта, Аллоҳ оламлардан беҳожатдир. (“Оли Имрон” сураси, 96-97-оятлар)
Бу фарзни адо қилган кишига ажр-у савоблар собит бўлиши ҳақида Пайғамбаримиз алайҳиссалоту вас-саломдан кўплаб ҳадиси шарифлар ривоят қилинган. Жумладан:
وَعَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم – " تَابِعُوا بَيْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ والذُّنُوبَ كَمَا يِتْفِى الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيدِ وَ الذََّهَّبِ وَ الْفِضَّةِ وَ لَيْسَ لِلْحَجَّةِ الْمَبْرُورَةِ ثَوَابٌ إِلاَّ الْجَنَّةُ" (سنن الترمذى).
Абдуллоҳ ибн Масъуд р.а. дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ с.а.в.: “Ҳаж билан умрани кетма-кет қилинг. Албатта, иккиси худди босқон темир, тилло ва кумушнинг кирини кетказганидек, фақирлик ва гуноҳларни кетказади. Ҳажжи мабрурнинг савоби фақат жаннатдир”,- деганлар (Имом Термизий ривоят қилган).
وَعَنْ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ : سَمِعْتُ النبي صلى الله عليه وسلم يقول: "مَا تَرْفَعُ إِبْلُ الْحَاجِّ رِجْلاً وَلاَ تَضَعُ يَدًا إلاَّ كَتَبَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ بِهَا حَسَنَةً ، أِوْ مَحَا عَنْهُ سَيِّئَةَ أَوْ رَفَعَهُ بِهَا دَرَجَةَ " (الشعب حسن)
Ибн Умар р.а. дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Набий с.а.в.: “Ҳожининг улови оёғини ҳар кўтариб-қўйишида Аллоҳ таоло ё ажр-савоб битади ё бирор гуноҳини ўчиради ёки бир даража мақомини кўтаради”,-деганлар (Имом Байҳақий “Шуабул-имон”да ривоят қилган).
وَعَنْ أَبىِ هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ – صلى الله عليه وسلم – أّنَّهُ قَالَ: "أَلْحُجَّاجُ والْعُمَّارُ وَفْدُ اللَّهِ إِنْ دَعَوْهُ أَجَابَهُمْ وإٍنِ اسْتَغْفَرُوهُ غَفَرَ لَهُمْ" (سنن ابن ماجه حسن لغيره).
Абу Ҳурайра р.а. дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ с.а.в.: “Ҳожилар ва умра зиёратчилари Аллоҳнинг меҳмонларидир, дуо қилсалар, ижобат қилур, истиғфор айтсалар, мағфират қилур”, - деганлар (Абу Можа ривояти).
وَعَنْ عَائِشَةَ رّضِىَ اللَّهُ عَنْهَا ، أَنَّ رَسُولَ اللًّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ لَهَا فِي عُمْرَتِهَا : "إِنَّ لَكِ مِنَ الأَجْرِ عَلى قَدْرِ نَصَبِكِ ونَفَقَتِكِ" (المستدرك للحاكم صحيح)
Оиша р.а. Умра ибодатини адо этганида Расулуллоҳ с.а.в. унга қарата: “Сенга (Умра давомидаги) қийинчилигинг ва нафақанг миқдорича ажр бўлур”,- деганлар.
وَعَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِىِّ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ – صلى الله عليه وسلم – قَالَ :"مَا مَنْ مُلَبٍّ يُلَبِّى إِلاَّ لَبَّى مَا عَنْ يَمِينِهِ وَ شِمَالِهِ مِنْ حَجَرٍ أَوْ شَجَرٍ أَوْ مَدَرٍ حَتَّى تَنْقَطِعُ الأَرْضُ مِنْ هَا هَنَا وَهَا هُنَا" (سنن ابن ماجه صحيح)
Саҳл ибн Саъд ас-Соъидий р. а. дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ с.а.в.: “Ҳар бир талбия айтувчининг ўнг ва сўл томонидаги то машриқу мағрибгача бўлган тош, дарахт, тупроқлар талбия айтур”, -деганлар.
وَعَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: "سَمِعْتُ النَّبىَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ:"مَنْ حَجَّ لِلَّهِ فَلَمْ يَرْفُثْ وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمٍ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ " (متفق عليه)
Абу Ҳурайра р.а. дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Набий с.а.в.: “Ким Аллоҳ учун ҳаж ибодатини ножўя сўз сўзламай, фисқу-фужур қилмай адо этса, онасидан туғилган кунидагидек (гуноҳлардан покланиб) қайтади”,- деганлар.
Бу ҳадисларнинг барчаси Ҳаж ва Умра ибодатини адо этишнинг фазли нечоғлик улкан экани ва ушбу ибодатини ихлос ила, тўла-тўкис адо этган ҳар бир зиёратчига мазкур ажр-савоблар умид қилиниши таъкидланмоқда.
عن أنس بن مالك قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : " صلاة الرجل في بيته بصلاة وصلاته في مسجد القبائل بخمس وعشرين صلاة وصلاته في المسجد الذي يجمع فيه بخسمائة صلاة وصلاته في المسجد الأقصى بخمسين ألف صلاة وصلاته في مسجدي بخمسين ألف صلاة وصلاته في المسجد الحرام بمائة ألف صلاة " . رواه ابن ماجه
Анас ибн Молик разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
“Кишининг уйида ўқиган намози бир баробар, масжидда ўқиган намози йигирма беш баробар, жума ўқиладиган жомеъ масжидда ўқиган намози беш юз баробар, Масжид ул-Ақсо (Қуддуси шариф)да ўқиган намози эллик минг баробар, менинг масжидим (Масжид ун-набавий)да ўқиган намози эллик минг баробар, Масжид ул-Ҳаром (Макка)да ўқиган намози эса юз минг баробар савоби кўпдир”. (Ибн Можа ривояти).
Шу ўринда Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг мазкур ҳадисларидан биз мусулмонлар муборак сафар давомида берилган улуғ илоҳий имкониятдан, ғанимат дамлардан унумли фойдаланишимиз заруратини тушиниб олишимиз муҳимдир.
Масалан: бир киши ўртача умри давомида балоғатга етганидан умрининг охиригача 65 йил ибодат қиладиган бўлса,
1 кунда - 5 маҳал,
1 ойда - 30 х 5 = 150 маҳал,
1 йилда - 365 х 5 = 1825 маҳал,
65 йилда - 65 х 1825 = 118 625 маҳал намоз ўқиши келиб чиқади.
Масалан, ҳарамда ўқилган намозни муқояса қилиб айтган ҳадисларга эътибор қаратадиган бўлсак, Пайғамбаримиз а.с.: “Масжид ул-Ҳаромда ўқиган намози... юз минг баробар савоби кўпдир,”– деганларидан келиб чиқадиган бўлсак, кишининг Масжид ул-Ҳаромда бир марта ўқиган намози юз минг баробар, беш марта ўқиган намозининг ажру-савоби беш юз минг баробар кўп бўлиши, бу билан ҳожи ёки зиёратчи киши ўртача умри бўйи ўқийдиган намозлари йиғиндисидан ҳам кўп ажрга эга бўлиши мумкинлиги келиб чиқади.
Уламоларнинг фикрича, бу ердаги ҳар бир яхши сўз, ҳар бир яхши амалнинг ажри-савоби ҳам юз минг баробар кўпдир. Бундай буюк имконият ва фурсатни ғанимат билишимиз зарур.
Маълумотларга кўра, Садриддин Айний 1878 йили 15 апрелда Бухоро вилояти Ғиждувон туманида туғилган. Ўзбек ва тожик тилида ижод қилган. Тожикистон Фанлар Академияси академиги ва биринчи президенти (1951-54), Ўзбекистон Фанлар Академияси фахрий аъзоси (1943), Тожикистонда хизмат кўрсатган фан арбоби (1940), филология фанлари доктори (1948), профессор (1950).
Айний Бухорода янги усулдаги мактаблар очади. Улар учун ўқув қўлланмалар, оммани илм-маърифатга чақирувчи шеър ва ҳикоялардан иборат «Ёшлар тарбияси» (1909) дарслигини тузади. «Ёш бухороликлар» ҳаракатида фаол қатнашади.1918-21 йилларда тожикча, ўзбекча марш, қўшиқ ва шеърлар яратади. «Бухоро жаллодлари» (1922) повести, «Бухоро манғит амирлигининг тарихи» (1921) асарида Бухоронинг ижтимоий-сиёсий ҳаёти ифодаланган. «Одина», «Қиз бола ёки Холида» (1924), «Тожик адабиётидан намуналар» (1926), «Қул бобо ёки икки озод» (1928) каби қисса, ҳикоя, очерклари муҳим аҳамиятга эга.
Садриддин Айний тожик ва ўзбек адабиётларининг минг йиллик тарихий тараққиётида етишиб чиққан 200 нафардан ортиқ шоир, тарихчи, олим, тазкиранавис ҳаёти ва ижоди ҳақида маълумот беради. Айний 1927-29 йилларда йирик романи «Дохунда»ни тожик тилида нашр эттирди. 1934 йилда эса ўзбек тилида «Қуллар» романини яратди. Унда ўзбек ва тожик халқининг юз йиллик ҳаёти акс этади.
Айнийнинг «Эски мактаб» (1935) асарида эски мактабдаги ўқиш ва ўқитиш ҳақида ҳикоя қилинади. Йигирманчи йилларда эълон қилинган қатор ҳажвий асарлари, «Яна бу қайси гўрдан чиқди», «Пулинг ҳалол бўлса, тўй қил» (1924), «Машраб бобо», «Е, тўним» (1925), «Билганим йўқ», «Кенгаш» (1926) каби ўзбекча фельетонлари, ҳажвий шеър ва мақолалари, айниқса, «Судхўрнинг ўлими» (1939) ҳажвий повести ёзувчининг моҳир сатирик эканлигини кўрсатди.
Муқанна ва Темурмалик бошчилигидаги халқ қўзғолонини акс эттирувчи адабий-тарихий очерклар ёзди. У тўрт қисмдан иборат «Эсдаликлар»ида (1949-54) Бухоронинг ўтмиш ҳаёти ва ўша давр ижтимоий-маданий муҳитини ёритади. Садриддин Айний адабиётшунос, тилшунос, шарқшунос олим сифатида «Фирдавсий ва унинг «Шоҳнома»си ҳақида» (1934), «Камол Хўжандий», «Шайхурраис Абу Али ибн Сино» (1939), «Устод Рудакий» (1940), «Шайх Муслиҳиддин Саъдий Шерозий» (1942), «Алишер Навоий» (1948), «Зайниддин Восифий» (унинг «Бадое ул-вақое» асари ҳақида»), «Мирза Абдулқодир Бедил», Муқимий, Ғафур Ғулом ва Саид Назар ҳақидаги асарлари ўзбек ва тожик адабиётшунослиги ва танқидчилигида, «Форс ва тожик тиллари ҳақида», «Тожик тили» каби илмий ишлари тожик тилшунослигида муҳим воқеа бўлди.
Айнийнинг «Дохунда», «Қуллар», «Судхўрнинг ўлими» ва «Эсдаликлар» асарлари хорижий тилларга таржима қилинган. Ўзбекистон ва Тожикистон Республикаларидаги бир қатор шаҳар, туманлар, қишлоқлар, кўчалар, мактаблар, кутубхоналар, санъат ва маданият муассасаларига Айний номи берилган. Самарқандда Айний ёдгорлик уй-музейи очилган (1967).
***
Миллатимиз, маънавиятимиз ҳақида жон куйдирган яна бир фидойи шахс, олим Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф 1952 йил 15 апрель куни Андижон вилоятида туғилган.
Маълумотларга кўра, ҳазрат Бухоро шаҳридаги Мир Араб мадрасаси, Тошкент ислом институти, Ливия ислом университети каби нуфузли ислом дорулфунунларида таҳсил олган.
Кўп йиллар давомида Тошкент ислом институти, Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний бошқармасида самарали фаолият юритган. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф сўнгги йилларда ислом маърифатига бағишланган ижодий ишлар билан шуғулланган. “Имон”, “Ихтилофлар ҳақида”, “Дин насиҳатдир”, “Сунний ақийдалар”, “Ҳадис ва ҳаёт”, “Тафсири ҳилол”, “Олтин силсила” ҳадислар тўплами каби 120 га яқин китобларнинг муаллифи эди. Мазкур асарларнинг аксарияти жаҳон халқларининг турли тилларига таржима қилиниб, нашр этилган. Ушбу асарлар ислом динининг инсонпарвар ва маърифатли ғояларини тўғри тушунтиришда алоҳида аҳамият касб этади. Бу китоблар одамларни ҳидоятга чорлаши, диннинг моҳиятини тўғри етказишда, ижтимоий одобларнинг мазмунини тушунтиришда, ёшларнинг маънавий-ахлоқий тарбиясида ғоят муҳимдир.
Эътиборга молик жиҳати, ҳазрат наинки халқимиз, балки жаҳон миқёсида эътироф этилган ва тан олинган сиймолардан эди. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф қатор халқаро ислом ташкилотлари, жумладан, Макка шаҳридаги Ислом олами уюшмасининг таъсис мажлиси, Дунё тасаввуф уюшмаси, Дунё мусулмонлар уламолари кенгаши, Исломобод шаҳридаги Бутундунё ислом уюшмаси, Дунё масжидлари уюшмаси ва бошқа нуфузли халқаро маърифий ташкилотларнинг фахрий аъзоси эди.
Н.Усмонова тайёрлади, ЎзА
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 