02 Октябр, 2024, 29 Рабиъул аввал, 1446
02 Октябр, 2024, 29 Рабиъул аввал, 1446
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Аҳолишунослик жамғармаси (UNFPA) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари қўмитаси, Буюк Британия ҳукуматининг молиявий кўмагида Ал-Aзҳар университети (Миср) билан ҳамкорликда ташкил этган аёллар ҳуқуқларини Ислом дини нуқтайи назаридан ривожлантиришга оид семинар-тренинг долзарблиги билан аҳамиятлидир.
Дастур Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ўзбекистон маҳаллалари уюшмаси томонидан қўллаб-қувватланмоқда.
UNFPAнинг Ўзбекистондаги доимий вакили ва Тожикистондаги ваколатхона директори, доктор Нигина Абасзада семинар аввалида диний қарашларни гендер тенглиги ташаббусларига интеграция қилиш муҳимлигини таъкидлади.
– Ислом динида аёллар ҳуқуқларини тарғиб қилиш, аёллар ва қизларнинг ўз салоҳияти ва танловини рўёбга чиқариши учун муносиб ва эъзоз билан яшашлари учун адолатли муносабатда бўлиш, аёлларни ҳимоялаш азалдан мавжуд, – деди UNFPAнинг Ўзбекистондаги доимий вакили ва Тожикистондаги ваколатхона директори, доктор Нигина Абасзада. – Эътиқод етакчилари ва ҳамжамиятларни жалб қилиш орқали биз ушбу қадриятлар аёллар ҳуқуқларини ҳимоялаш ва гендер асосидаги зўравонликнинг олдини олиш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларимизда акс этишини таъминлаймиз. UNFPA Ўзбекистонни ушбу эзгу ишларда қўллаб-қувватлашга содиқдир. Мазкур семинар гендер тенглиги йўлидаги ишларимизда муҳим босқич бўлишига ишонамиз.
13 сентябрга қадар давом этадиган мазкур семинарда имом-хатиблар, отин-ойилар, маҳалла ва диний ташкилотлар вакиллари, шунингдек, Ислом динида аёллар ҳуқуқлари соҳасида ўз тажрибалари билан ўртоқлашган исломшунослик соҳасидаги етакчи институт Ал-Азҳар университетининг нуфузли профессор-ўқитувчилари, жумладан, 60 нафаргача киши иштирок этмоқда.
Ўзбекистон ҳукумати мутасаддилари ва Ал-Азҳар университети вакиллари иштирокидаги юқори даражадаги мулоқот қизғин руҳда ўтди.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Хотин-қизлар ва гендер тенглик масалалари қўмитаси раиси Малика Қодирхонова, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Муҳаммадолим Муҳаммадсиддиқов, Дин ишлари бўйича қўмита раисининг биринчи ўринбосари Давронбек Махсудов, Оила ва хотин-қизлар қўмитаси раиси ўринбосари Мукаррам Нурматова Ўзбекистонда гендер тенглигини таъминлаш масалаларига доимий ва жиддий эътибор қаратилаётганини таъкидлади. Шу билан бирга аёлларнинг жамият ҳаётида тўлиқ иштирок этишига тўсқинлик қилувчи айрим камчиликларни ҳал этишда биргаликда иш олиб бориш муҳимлиги эътироф этилди.
Тадбирда таъкидланганидек, Ўзбекистонда аёл-қизларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш, уларни ўйлантираётган муаммо ва камчиликларни тизимли ҳал этиш бўйича муттасил тарзда амалий ишлар олиб борилмоқда.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг ташаббуси билан жорий этилган «Аёллар дафтари» хотин-қизларнинг ижтимоий, иқтисодий муаммоларига барҳам беришда ўзига хос аҳамият касб этмоқда. Айни пайтда маҳалла тизимига кенг татбиқ этилаётган «маҳалла еттилиги» хотин-қизлар тадбиркорлигини ривожлантириш, уларнинг бизнес ғояларини қўллаб-қувватлаш, турли имтиёз ва имкониятларнинг моҳиятини кенгроқ тушунтиришга хизмат қилмоқда.
Семинарда қайд этилганидек, аёлларга нисбатан турли зўравонликларнинг олдини олиш, оилалар мустаҳкамлигини таъминлаш, маҳаллаларда ижтимоий-маънавий муҳитни асраш, ёшларни жиноятчиликдан огоҳ этиш, уларнинг тарбиясини тўғри ташкил этишда хотин-қизлар, маҳалла фаоллари, нуронийлар, диний уламолар, отин-ойилар ҳам муносиб ҳисса қўшмоқда.
Мазкур тадбир диний етакчилар ва ҳамжамият вакилларига гендер тенглиги, аёллар ҳуқуқлари ва гендерга асосланган зўравонликнинг олдини олишни фаол тарғиб қилиш учун янада имкониятларни кенгайтириб берди. Самимий мулоқот давомида зўравонликнинг зарарли оқибатлари ҳақида хабардорликни ошириш, Ислом динидаги аёллар ҳуқуқлари, жумладан, оилани режалаштириш ва ижтимоий-иқтисодий имкониятларни кенгайтириш муҳимлиги таъкидланди ва диний таълимотларга гендерга сезгир ёндашувларни интеграциялаш ва жамоатчилик билан алоқа қилиш бўйича илғор тажриба алмашишни рағбатлантирди.
Семинар Ислом динида аёлларнинг ижтимоий ва иқтисодий имкониятларини кенгайтириш, аёлларга нисбатан зўравонликка қарши кураш ва бошқа ушбу мавзуга оид кенг кўламли муҳим мавзуларни қамраб олгани билан аҳамиятли бўлди.
Катта уламолар Ислом кенгаши бош котиби, Ал-Aзҳар Буюк имомининг собиқ ўринбосари профессор, доктор Аббос Солимон аёллар ҳуқуқларини ҳимоялашда диний етакчиларнинг ролини таъкидлади.
– Ислом дини аёлларнинг қадр-қиммати ва ҳуқуқларини қўллаб-қувватлайди, бу ҳуқуқлар жамиятларимизда ҳимоя қилиниши ҳамда тарғиб этилишини таъминлаш диний етакчи сифатида бизнинг бурчимиздир, – деди мисрлик профессор Аббос Солимон. – Мазкур семинар бизга ушбу масъулиятни адо этишда ёрдам берадиган билим ва илғор тажрибаларни алмашиш учун ажойиб платформадир. Қуръони каримда аёлларнинг ҳуқуқлари учун эркаклар масъул экани белгиланган. Зеро, аёл фақат шодлик учун яралган.
– Ўзбекистон ва Миср ўртасидаги уйғунлик тарихимиз, анъаналаримизда намоёндир, – деди Миср Араб Республикасининг Ўзбекистондаги элчиси Амира Фаҳми хоним. – Ал-Aзҳар университети ва Ўзбекистон ўртасидаги ҳамкорлик диний ва давлат институтларининг гендер муносабатларини тарғиб қилишда қандай ҳамкорлик қилиш мумкинлигига ёрқин мисол бўла олади. Миср бу муҳим ишни қўллаб-қувватлаётганидан ғурурланади ва биз бунинг Ўзбекистондаги ҳамжамиятларга ижобий таъсирини кўришни интиқлик билан кутамиз.
Буюк Британиянинг Ўзбекистон Республикасидаги элчиси Тимоти Смарт ўзининг видеомурожаатида аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасидаги Буюк Британия ҳукумати ва Ўзбекистон ўртасидаги ҳамкорликнинг муҳимлигини таъкидлади.
Ўқув-семинарнинг илк кунида «Аҳоли тадқиқотлари бўйича Халқаро Ислом марказининг диний асосдаги ёндашувдан фойдаланишдаги аҳамияти», «Диний етакчиларнинг аёллар саломатлиги ва ҳуқуқларини ҳимоялашдаги аҳамияти», «Исломда аёллар ҳуқуқлари» каби мавзуларда шўъба йиғилишлари бўлиб ўтди.
Назокат Усмонова, Алимурод Мамадаминов (сурат),
ЎзА мухбирлари
Маълумки, дунёдаги мусулмонларнинг аксарияти, жумладан, Ўрта Осиё мусулмонлари ва бизнинг юртдошлар ҳам Қуръон ва ҳадисдаги ақидавий масалаларни тушунишда Аҳли сунна вал жамоанинг Мотуридий ақидасига амал қилиб келмоқда.
Имом Мотуридий Аҳли сунна вал жамоа ақидасини шарҳлаш ва ёритиб беришда муҳим роль ўйнаган атоқли исломий шахсиятлардан бири ҳисобланади.
Имом Мотуридий номи билан машҳур бўлган бу улуғ алломанинг тўлиқ исмлари Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорийдир.
Имом Мотуридий Ислом оламида турли ўзгаришлар авж олиб турган, хусусан, ҳар хил ақийдавий фирқалар ўзаро тортишиб турган бир пайтда яшаб, илм-маърифатли бўлдилар.
Имом Мотуридий тафсир, ақида ва фиқҳ фанларига оид бир қанча китоблар ёзиб, улкан илмий мерос қолдирган.
Ислом тарихидан маълумки, 3-4 ҳижрий асрлардан турли эътиқодий тоифалар ривожланиб, ботил ақидавий фирқалар мусулмон умматини тафриқага сола бошлади. “Сен кофирсан”, “сен мунофиқсан” қабилидаги даъволар кўпайган ўша даврда Имом Мотуридий бизнинг диёрларда етишиб чиқиб саҳобалар, тобеъинлар ва замондошлари: таба тобеъинларнинг соғлом ақидаларини жамлаб, шарҳладилар ва Аҳли сунна ақидасини ҳимоя қилиб, керакли ўринларда раддиялар бердилар, адашганларни тўғри йўлга қайтардилар.
Кейинчалик у кишига эргашганлар Мотуридия ақидавий йўналиши деб атала бошлади. Баъзи жоҳил тоифалар даъво қилгани каби Имом Мотуридий янги дин ёки янги ақида олиб келмаганлар. Балки турли фирқалар томонидан Аҳли сунна вал жамоа ақидасини бузиб талқин қилиш бошланганда Пайғамбаримиз ва саҳобаи киромлар тутган йўл қайси экани шарҳлаб билдирилган. Шу тариқа Мотуридий ҳанафий мазҳаби асосчиси Абу Ҳанифанинг таълимотига суянган ҳолда, ўзига хос калом мактабини яратди.
Аҳамиятли жиҳати, Мотуридия ақидаси Қуръон, ҳадис ва ақл-идрок, мантиқ ва ҳақиқатга яқин экани билан бошқа таълимотлардан ажралиб туради. Имом Мотуридий ўз таълимотида Исломда ўта муҳим бўлган бағрикенглик, мўътадиллик ва инсонийликни тарғиб қилади.
Шуни таъкидлаш жоизки, Мотуридия ақидаси асослари Аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган.
Ислом оламидаги юксак хизматлари учун Имом Мотуридийга мусулмонлар томонидан олий унвонлар берилган. Жумладан, ўрта асрларда турли фирқа ва тоифалар ўзларининг бузғунчилик ҳаракатлари билан аҳли сунна вал жамоа мазҳабига таҳдид солганида унинг ҳимоясига тургани учун “Мусаҳҳиҳу ақийдата аҳлис-сунна”, яъни “Аҳли сунна ақидасини тўғриловчи” унвон берилган.
Бундан ташқари, Мотуридийни улуғлаб “Имом ал-ҳуда” (Ҳидоят йўли имоми) ва “Имом ал-мутакаллимин” (Мутакаллимлар имоми) каби номлар билан ҳам атаганлар.
Дарҳақиқат, Имом Мотуридий нафақат Марказий Осиёда, балки бутун Ислом оламида ўзининг муносиб ўрнига эга бўлган диний арбоблардан ҳисобланади.
Имом Мотуридийнинг ислом умматига қилган энг катта хизмати, Ислом умматини яна қайтадан жамлаш, Аҳли сунна вал жамоа эътиқоди атрофида бирлаштириш бўлди. Бугунги кунимизда ҳам ўтмишдаги каби ислом умматида бўлиниш, фирқаланиш, ўзгани куфр ва нифоқда айблаш борган сари кўпайиб бормоқда.
Баъзи бир адашган оқимлар томонидан қўштирноқ ичидаги “фатволар” инсонларни ислом маърифатидан узоқлаштиришга сабаб бўлмоқда. Айниқса, уларнинг “жиҳод”, “байъат”, “такфир”, “бемазҳаблик”, “ҳижрат” каби масалалардаги асоссиз “фатволари” ноҳақ қон тўкилишига олиб бормоқда ва инсонларнинг кафолатланган ҳуқуқларига раҳна солинишига сабаб бўлмоқда.
Бугун биз ҳам ўтмиш мужтаҳид зотларнинг илмий меросини чуқур ўрганишимиз ҳамда унинг инсонпарварлик ғояларини кенг мусулмонлар оммасига тарғиб этишимиз, униб, ўсиб келаётган ёшларимиз тафаккурини ақоид масаласида Имом Мотуридий каби улуғ алломаларимиз маънавий мероси негизида тўғри шакллантириш лозим.
Бинобарин, Имом Мотуридий илмий мероси бугунги кун учун ҳам катта амалий аҳамият касб этиб, ақидавий адашган баъзи бузғунчи гуруҳларни фош этишда муносиб ҳиссасини қўшиши, шубҳасиз.
Ўткирбек СОБИРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Бош мутахассиси
“Шарҳу ақоиди Насафия” асарини ўзбек тилига илмий-изоҳли таржимаси ҳамда
унинг андроид ва мультимедиа дастурларини тайёрлаш бўйича лойиҳа аъзоси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 