31 Май, 2025, 4 Зулҳижжа, 1446
31 Май, 2025, 4 Зулҳижжа, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
КИРИШ
Онг инсон туғилганидан бошлаб доимо ривожланиб боради. Бу онгнинг тўғри ривожланишида атроф-муҳит таъсири муҳим ўрин тутади. Хусусан, ёш бола ҳамиша атрофдагиларнинг ғамхўрлиги ва қўллаб-қувватлашига муҳтож бўлади.
МУАММО
Аммо, айрим ота-оналарнинг фарзандига нисбатан қўпол муносабатда бўлиши, дўқ-пўписа қилиши, болани ҳақоратлаши, оғзаки қўрқитиши ёки бақириши кўплаб салбий оқибатларга олиб келади. Катталарнинг бундай ҳаракатлари болаларнинг ривожланишини зарарлайди, боланинг ўзига бўлган ишончини синдиради.
ТАДҚИҚОТЛАР
Бу борада кўплаб тадқиқотлар мавжуд бўлиб, уларнинг барчаси бир ҳақиқатни тасдиқлайдики, яъни болалик даврида турли зўравонликларга дучор бўлган шахслар депрессияга икки баробар кўпроқ мойил бўлади.
Қўпол муносабатда улғайган боланинг миясидаги нуқсон ва шикастланишлар Гарвард университетининг тиббиёт факультетида олиб борилган тадқиқотларда ҳам исботланган.
Замонавий технологиялар асосида олиб борилган тадқиқотларга кўра, ёшлигидан қўполликдан азият чеккан болаларнинг миясида ва фикрлаш қобилиятида нуқсонлар кузатилган, айниқса миянинг ўнг ва чап ярим шарларида заифлик аниқланган.
Болалар зўравонлиги бўйича эксперт Шанта Дюб айтади: “Ота-оналар баланд овозлари ва “аҳмоқ”, “дангаса” каби сўзлари фарзандларига қанчалик салбий таъсир кўрсатишини афсуски яхши билишмайди”.
Тадқиқотчи Питер Фонагининг қайд этишича, болалар катталар нима деса, шунга ишонадиган бўлади. Улар катталарни жиддий қабул қилади. Катталарнинг болаларга қўпол сўзлари нафақат болаларнинг миясига шикаст етказади, балки жамият билан алоқа қила олмаслигига ҳам сабаб бўлади.
21 минг нафар иштирокчи қатнашган тадқиқотда: болаликда қўпол муомалада вояга етганлар бошқаларга қараганда 20% фоиз кўпроқ гиёҳванд моддалар истеъмол қилишга мойил бўлиши, уларнинг қамоққа тушиб қолиш хавфи эса ота-онасининг бақиришларини эшитмаганларга қараганда 2 баробар кўпроқ экани аниқланди.
РАСУЛУЛЛОҲ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ ЁШ БОЛАЛАРГА ҚАНДАЙ МУНОСАБАТДА БЎЛАРДИЛАР?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ёш болаларга отанинг боласига қилган муомаласидек бўлар эди. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга 10 йил хизмат қилдим. У зот бирор қилган ишимни нимага бундай қилдинг ёки буюрган ишимни нега қилмадинг, деб сўрамас эдилар. Балки “Аллоҳ хоҳлагани бўлади, хоҳламагани бўлмайди”, дер эдилар”.
Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳу айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрдим, қарасам, Ҳасан розияллоҳу анҳуни елкаларига кўтариб олибдилар ва: “Аллоҳим, мен буни яхши кўраман, Сен ҳам яхши кўргин” деб айтардилар».
Сиз ҳам фарзандларингизга уларни яхши кўришингизни айтинг ва “Аллоҳим фарзандларимни Сен ҳам яхши кўргин”, деб дуо қилинг.
ЯКУН
Аллоҳ таолодан бизни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашганлардан қилишини ва фарзандларимизни у зот алайҳиссаломдан ўрнак олиб тарбия қилишимизга мадад беришини сўраб қоламан.
Даврон НУРМУҲАММАД
Иброҳим ибн Адҳам Басрада эканликларида у кишини одамлар қуршаб олишиб: “Нимага биз дуо қилсак ижобат бўлмаяпти? Ҳолбуки, Аллоҳ таоло: «Парвардигорингиз: “Менга дуо қилингиз, Мен сизлар учун (дуоларингизни) ижобат қилай!” деди...»[1], дейишди.
Иброҳим ибн Адҳам жавоб бериб айтдилар: “Эй Басра аҳли, ўн нарса сабабли қалбларингиз ўлиб бўлган бўлса, қандай қилиб дуоларингиз ижобат бўлсин?!
1. Аллоҳни таниб туриб, Унинг ҳаққини адо қилмайсиз.
2. Қуръонни ўқиб туриб, унга амал қилмайсиз.
3. Расулуллоҳнинг муҳаббатларига даъвогар бўла туриб, у зотнинг суннатларини ташлаб қўясиз.
4. Шайтоннинг душманлигини айтасиз-у, ўзинигиз унга итоат қиласиз.
5. Жаннатга киришга даъвогарсиз-у, бунинг учун амал қилмайсиз.
6. Жаҳаннамдан қутулиш даъвосида бўла туриб, ўзингизни унга улоқтирасиз.
7. Ўлим ҳақ деб туриб, унга тайёргарлик кўрмайсиз.
8. Ўзингизнинг камчиликларингиз қолиб, бошқаларнинг айблари билан оворасиз.
9. Ўликларни кўмасизлар-у, ундан ибрат олмайсиз.
10. Аллоҳнинг неъматларини еб, шукр қилмайсиз”.
Дуоларимиз ижобат бўлишини хоҳласак, ушбу ўн нарса борасида нафсимизни тергаб, ҳисоб-китоб қилишимиз даркор экан.
Қалбингиз қалбларнинг қай бир тоифасидан?!
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Қалблар тўрт турлидир: (Биринчиси) Нур таратадиган чироғи бор соф қалб. (Иккинчиси) Ғилофли қулфланган қалб. (Учинчиси) Тескари қалб. (Тўртинчиси) Икки томонли қалб. Соф қалбга келсак, у мўминнинг қалби бўлиб, унинг чироғи нуридир. Ғилофли қалб эса кофирнинг қалбидир. Тескари қалб мунофиқнинг қалби бўлиб, у таниб, сўнг инкор қилган қалбдир. Икки томонли қалб эса ўзида иймон ва мунофиқликни жамлаган қалбдир. Ундаги иймон покиза сув билан ўсадиган ўсимликка ўхшайди. Ундаги мунофиқлик эса қон ва йиринг билан катталашадиган ярага ўхшайди. Қайси бири кўп бўлса, шуниси устун келади”[2].
Мустафо Содиқ Рофиий раҳматуллоҳи алайҳ: “Энг катта хато – атрофингни тартибга солиб, қалбингни назоратсиз ташлаб қўйишингдир”, деганлар.
[1] Ғофир сураси, 60-оят.
[2] Ибн Касир ривояти, Исноди жаййид ҳасан.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 