Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Yanvar, 2025   |   11 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:33
Shom
17:17
Xufton
18:36
Bismillah
11 Yanvar, 2025, 11 Rajab, 1446

Mansuriy shifoxonasi

22.11.2023   1180   3 min.
Mansuriy shifoxonasi

Islom tamadduni tarixidan

1282 yilda hukmdor Malik Mansur Qalavon Qohirada Islom olamidagi eng mashhur Mansuriy shifoxonasini qurdirdi. Hukmdor ushbu hodisadan bir muncha vaqt oldin hashamatli Damashq shifoxonasida oshqozon sanchig'idan batamom tuzalgandi. Suriyalik shifokorlarning mahorati taxt vorisida shunchalik kuchli taassurot qoldirgandiki, o'z vatanida shunga o'xshash muassasani qurishni diliga tugib qo'ygandi.
Hukmdor bo'lgach, barcha ko'rsatkichlar bo'yicha Damashqdagidan ustun bo'lgan shifoxona barpo qildirdi. Did bilan jihozlangan, xonalari keng, o'sha davrning ajoyib asbob-uskunalari bilan ta'minlangan, malakali shifokorlar faoliyat yuritgan ushbu shifoxona katta shuhrat qozondi. Uning moddiy ta'minoti hukmdorlikning boshqa muassasalaridan eng kattasi edi.
Mansuriy shifoxonasi Fotimiylar saroyida joylashgan bo'lib, 8000 kishiga mo'ljallangan yotoqxonaga ega bo'lgan (Bedi N. Şehsuvaroǧlu (2012-04-24)). Har kuni 4000 bemorga xizmat ko'rsatilgan (Mohammad Amin Rodini (7 July 2012)). Ibn Uxvaning “Hisba” asarida quyidagi ambulatorlik ishlari amalga oshirilgani keltirilgan (SharifKaf Al-Ghazal, The Origin of Bimaristans in Islamic Medical History, last accessed 12/9/2014): shifokor bemordan kasallik sababi va u his qilayotgan og'riq haqida so'raydi. Tahlil natijalariga qarab damlama va boshqa dori-darmonlar tayinlaydi. Keyin bemorni olib kelgan hamrohiga retseptning nusxasini yozib beradi.

Ertasi kuni u bemorni qayta tekshiradi, o'zini qanday his qilayotganini so'raydi. Holatiga qarab maslahat beradi. Ushbu muolaja u tuzalib ketguncha takrorlanadi. Tuzalsa, shifokorga pul to'laydi. Aksincha, vafot etsa, uning yaqinlari bosh shifokorga muolaja olib borgan shifokorning retseptlarini taqdim etadi. Agar bosh vrach shifokor o'z ishini puxtalik bilan bajargan, deb baholasa, o'lim tabiiy ekanini aytadi; bemorning vafoti tabibning noto'g'ri davolagani oqibatida yuz bergan, desa, shifokordan qon puli olinishini ma'lum qiladi. Boisi bemorning o'limi shifokorning yomon ishlashi va kasbiga sovuqqonligi sababli yuzaga kelgan. Shunday qilib, shifoxonaga eng tajribali shifokorlar jalb etilgan.

Mansuriy shifoxonasi nizomida bunday deyilgan: “...Shifoxona barcha bemorlarga to'liq tuzalguncha yordam ko'rsatadi. Odamlar uzoq yoki yaqin, mahalliy aholi yoki chet ellik, kuchli yoki kuchsiz, boy yoki kambag'al, ish bilan ta'minlangan yoki ishsiz, ko'zi ojiz, jismonan yoki ruhan kasal bo'lishidan qat'i nazar, barcha xarajatlarni shifoxona o'z zimmasiga oladi. To'lovlarni to'lamagani uchun hech kimga e'tiroz bildirmaydi va hatto bilvosita shama ham qilinmaydi” (Philip Adler; Randall Pouwels (2007). Mansuriy shifoxonasi 1915 yilgacha shunday shaklda ishladi. Endilikda esa qadimiy shifoxona o'rnida oftalmologiya markazi faoliyat yuritmoqda.

Manbalar asosida Munavvar RUSTAM qizi tayyorladi.

"Mo'minalar" jurnali, 2-son, 2023 yil

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar

Siz kutayotgan kun hech qachon kelmaydi

10.01.2025   4603   2 min.
Siz kutayotgan kun hech qachon kelmaydi

G‘am-qayg‘usiz hayotni kutib yashayotgan qizga «Siz kutayotgan kun bu dunyoda hech qachon kelmaydi», deb aytish kerak.

Alloh taolo «Biz insonni mashaqqatda yaratdik», degan (Balad surasi, 4-oyat).

Bu hayot – g‘am-tashvishli, azob-uqubatli, mashaqqatli hayotdir. Mo‘min odam buni juda yaxshi tushunadi. Bu dunyoda qiynalsa, azob cheksa, oxiratda albatta xursand bo‘lishini biladi. Inson mukammal baxtni faqatgina oxiratda topadi. Shuning uchun ulug‘lardan biriga «Mo‘min qachon rohat topadi?» deb savol berishganda, «Ikkala oyog‘ini ham jannatga qo‘yganida», deb javob bergan ekan.

Allohning mehribonligini qarangki, oxirat haqida o‘ylab, unga tayyorgarlik ko‘rish hayotni go‘zal qiladi, qayg‘ularni kamaytirib, uning salbiy ta’sirini yengillatadi, qalbda rozilik va qanoatni ziyoda qiladi, dunyoda solih amallarni qilishga qo‘shimcha shijoat beradi, musibatga uchraganlarni bu g‘am-tashvishlar, azob-uqubatlar bir kun kelib, bu dunyoda bo‘lsin yoki oxiratda bo‘lsin, baribir yakun topishiga ishontiradi. Oxirat haqida o‘ylab, faqat solih amallar qilishga intilish insonni baxtli qiladi.

Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «Kimning g‘ami oxirat bo‘lsa, Alloh uning qalbiga qanoat solib qo‘yadi, uni xotirjam qilib qo‘yadi, dunyoning o‘zi unga xor bo‘lib kelaveradi. Kimning g‘ami dunyo bo‘lsa, Alloh uning dardini faqirlik qilib qo‘yadi, parishon qilib qo‘yadi, vaholanki dunyodan unga faqat taqdir qilingan narsagina keladi».

Alloh taolo faqat oxirat g‘ami bilan yashaydigan (oxirat haqida ko‘p qayg‘uradigan, har bir amalini oxirati uchun qiladigan) qizning qalbini dunyoning matohlaridan behojat qilib qo‘yadi. Qarabsizki, bu qiz har qanday holatda ham o‘zini baxtli his qiladi, hayotidan rozi bo‘lib yashaydi. Xotirjamlikda, osoyishtalikda, qanoatda yashagani uchun istamasa ham qo‘liga mol-dunyo kirib kelaveradi. Zero, Alloh taolo oxirat g‘amida yashaydigan, shu bilan birga, hayotiy sabablarni ham qilish uchun harakatdan to‘xtamagan kishining rizqini kesmaydi, uni ne’matlariga ko‘mib tashlaydi.

Ammo Alloh taolo bor g‘am-tashvishi dunyo bo‘lgan qizni faqirlar qatorida qilib qo‘yadi. Bunday qiz mol-dunyoga ko‘milib yashasa ham, o‘zini faqir, bechora his qilaveradi. Natijada dardi yangilanaveradi, dardiga dard qo‘shilaveradi, fikrlari tarqoq bo‘lib, iztirobga tushadi. Afsuski, shuncha yelib-yugurgani bilan faqat dunyoning ne’matlariga erisha oladi, oxiratda nasibasi bo‘lmaydi.

Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev 
tarjimasi.