Insonlar bir-birlariga salom berganlarida o'zaro tinchlik tilaydilar. Zero, “Assalomu alaykum” deyishlik boshqa bir kishiga tinchlik tilashdir. Odamlarning bir-birlariga tinchlik tilashlari zamirida katta ma'no, katta fazilat yotadi. Chunki berilgan ne'matlar ichida eng buyuk ne'mat bu – tinchlik ne'matidir.
Qur'oni karimda odamlarni bir-birlariga salomlashishga buyurib bunday deyiladi:“Qachon sizlarga biror (iborasi) bilan salom berilsa, sizdan undan chiroyliroq qilib alik olingiz yoki o'sha (ibora) ni qaytaringiz....” (Niso surasi, 86-oyat).
Salom berish va unga javob berish bilan savob ko'payadi, insonning umri va rizqiga xayru-baraka kiradi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Kim bilan uchrashsang salom ber, savobing ko'payadi, uyingga kirganingda ahlingga salom ber, uyingga xayru-baraka kiradi”.
Inson boshqa bir insonga chin ko'ngildan yorug' yuz bilan salom berishi yaxshilikni ko'paytiradi. Bu haqda hadisda:
“Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oldilaridan o'tib ketayotib:
“Assalomu alaykum”, dedi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:
“O'nta”, dedilar.
Yana bir kishi o'tayotib:
“Assalomu alaykum va rahmatulloh”, dedi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Yigirmata”, dedilar.
Yana bir kishi o'tib ketayotib:
“Assalomu alaykum va rahmatulloh va barakatuh”, dedi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“O'ttizta”, dedilar. Shunda sahobalar roziyallohu anhum o'nta, yigirmata, o'ttizta deyishlarining sababini so'rashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Birinchi kishiga o'nta deganim, u salom berish bilan o'n savobni, ikkinchi va uchinchi kishi esa salom berish bilan yigirma va o'ttiz savobni qo'lga kiritdi”, deb javob berdilar.
Salom berish bilan inson saxiylik qiladi. Zero, dunyoda eng baxil kishi salomga baxillik qilgan kishidir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odamlarning eng baxili salom berishga baxillik qilgan kishidir”, dedilar.
Insonlar kim oldin salom berishga musobaqalashishlari lozim. Chunki kim oldin salom bersa, savobning ko'prog'ini qo'lga kiritadi. Oldin salom berish kamtarlikka, boshqalarni oldin salom berishini kutish esa manmanlikka kiradi. Yoshim katta, uning yoshi kichik, u salom bersin, deyish kibr hisoblanadi. Inson o'zidan kibrlanishni yuvish uchun ham o'zidan kichiklarga salom berishi lozim. Shu sababli oldin salom berish insondagi kibrni ketkazib, unga kamtarlik kamolotini beradi.
Ba'zi bir kishilar salom berishda uni to'g'ri aytilishiga e'tibor bermaydilar. Insonlar boshqa bir insonlar bilan uchrashganlarida “Assalomu alaykum” deyish o'rniga, “Assam –alaykum” deyishsa, “Sizga o'lim bo'lsin”, deyilgani bo'ladi.
Ba'zi bir kishilar “ Assalom” deb qo'yishadi. Bu ham noto'g'ri salom berish hisoblanadi. Chunki “Assalom”ning o'zini aytish noaniqlikni keltiradi. Shu sababli “Assalomu alaykum” deb to'liq va aniq salom berilishi lozim. Salomlashish paytida qo'l berib ko'rishish fazilatli amallardan hisoblanadi. Insonlar salomlashib, bir-birlarini qo'llarini olib ko'rishsalar ular o'rtasida mehr-oqibat mustahkamlanadi. Ikki inson qo'l berib ko'rishar ekan ularning savoblari ko'payib, gunohlari to'kiladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ikki kishi uchrashganda qo'l berib ko'rishsa, har ikkisining gunohi hali bir-biridan uzoqlashmasdan mag'firat qilinadi”, deganlar.
Salom berishda qo'l bilan ko'rishishdan tashqari quchoq ochib ko'rishish ham mavjud. Insonlar bir-birlarini sog'inganlarini izhor qilish maqsadida quchoqlashib ko'rishadi.
Insonlarning bir-birlari bilan uchrashganidagi chin ko'ngildan, ochiq chehra bilan salomlashishi xalqimizning eng yaxshi odatlaridandir. Salomlashish odoblarini yaxshi bilib, unga amal qilishlik odamlar o'rtasida insonning martabasini ko'taradi, ular orasida mehr-muhabbat yoyiladi. Va u insonlar orasida adovatni yo'qolishiga, yaxshilik joriy bo'lishiga xizmat qiladi. Halqimizning salomlashish kabi odatlari farzandlarimiz ongida milliy qadriyatlarimizga nisbatan hurmat tuyg'usini shakllantirishga, ularning millatga, qadriyatlarimizga haqiqiy sadoqatli insonlar bo'lib tarbiya topishida muhim ahamiyat kasb etadi.
Umar AVLIYoQULOV,
Qarshi tuman “Tosh” masjidi imom-xatibi
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun