Sayt test holatida ishlamoqda!
22 Oktabr, 2025   |   30 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:24
Quyosh
06:43
Peshin
12:12
Asr
15:49
Shom
17:36
Xufton
18:48
Bismillah
22 Oktabr, 2025, 30 Rabi`us soni, 1447

Soxta salafiylar kimlar?

02.03.2021   2411   6 min.
Soxta salafiylar kimlar?

Hozirgi kunda insonlarni tug'ilib-o'sgan Vataniga xiyonat qilishga chaqirayotgan, musulmonlar o'rtasida ix-
tilof va bo'linish keltirib chiqarayotgan buzg'unchi oqimlar juda ko'p. Ana shunday oqimlardan biri soxta salafiylardir.

Soxta salafiylar Islom dini ahkom va fatvolarini har bir zamon taqozosiga qarab emas, hijriy sananing dastlabki uch asriga muvofiq ravishda hayotga tatbiq etishni targ'ib qiladi. Bu oqim a'zolari o'n to'rt asrdan buyon Islomning etuk allomalari, faqihu mujtahidlari qabul qilgan fatvolarga ko'r-ko'rona qarshi chiqadi.

Aslida, “salafi solih” deganda, Payg'ambarimiz zamonlarida hamda ke­yin­gi ikki asrda yashagan ulug' dindoshlarimiz tushuniladi. Shunga ko'ra, Islom ulamolari sahobiy, tobein va tabaa tobein, ya'ni ilk musulmonlarni “solih ajdodlar” deb hisoblashda yakdildirlar. Ke­yingi davrlarda yashagan musulmonlarga nisbatan “salaf” yoki “salafiylar” tushunchalarini ishla­tish to'g'ri emas.

Soxta salafiylik shakllanishining tarixiy ildizlari ilk Islom davridagi ijtimoiy-ma'naviy muhit bilan bog'liq. Hususan, milodiy VIII asr oxiri va IX asr boshlarida “Qur'onning yaratilgani” haqidagi g'oyani bayroq qilib olgan mo''tazila oqimi vujudga kelgan edi. Bunday adashganlarga qarshi keskin kurash, o'z navbatida, sala-
fi solihlar an'anasiga qaytish ha­qidagi g'oyalarning kun tartibiga qo'­yilishiga olib keldi.

Soxta salafiylikning kuchayib, keng yoyilishi suriyalik Ibn Taymiya (1263–1328) faoliyati bilan bog'liq. U umri davomida o'zining agressiv qarashlari sababli to'rt marta (1307, 1309, 1322 va 1326-yillarda) ozodlikdan mahrum qilingan va 1328 yili qamoqxonada
vafot etgan. Mazkur shaxs harakatning nazariy asoslarini belgilab berganini barcha mutaxassislar e'tirof etadi.

Ibn Taymiya go'yoki, asrlar davomida Islomga turli bid'atlar kirib qol­ganini iddao qilib, jamiyat va musulmonlarning kundalik turmush tarzi uning talqinidagi Qur'on va sunnatga asoslangan holda qat'iy tartibga solinishi zarurligi haqidagi g'oyani ilgari surdi.

Soxta salafiylarning dinimiz asos­larini buzishda izchil harakatlarini alohida qayd etish lozim. Ibn Taymiya tomonidan o'ylab topilgan tavhidning ikkiga bo'linishi haqidagi qarashlar Islom asoslarini buzish yo'lida ilk qadam bo'lgan edi.

Soxta salafiylar Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning, sahobalar hamda aziz-avliyolarning qabrlarini ziyorat qilish kabi Islom shariati joiz deb bilgan amallarni bajaradigan musulmonlarni kufr va shirkda ayb­lashadi.

O'zlarini asl Islom tarafdorlari deb biladigan soxta salafiylar Madinai munavvaradagi sahobalarning qabr­­larini buzish bilan kifoyalanmay, hat­to Payg'ambarimizning muborak ziyorat­gohlarini vayron qilishga ham urinib ko'rishgan. Soxta salafiylar ke­yinchalik ushbu masalada yanada chuqurlashib, “Qab­istonga borish kufr. Bu kufr esa butparastlarning kufridan ham xatarliroq”, degan asossiz qarashlarni ilgari surishdi.

Soxta salafiylarning Payg'ambarimizga hurmatsizlik qilishi u zotning ota-onalari musulmon holda vafot etmagan deyishlarida ham yaqqol ko'rina-
di. Ularning bunday g'ayriislomiy yondashuvi go'yoki “nubuvvat”, ya'ni payg'ambarlik Nabiy alayhissalomning faqat so'zi va amalida namoyon bo'lgan, degan xulosaga olib keladi. U zotning tanalari, ya'ni jismlaridan foyda yo'q. Chunki bu tana u zotning mushrik ota-onasining bir bo'lagidir. Payg'ambar o'ldi, uning jasadidan foyda yo'q. Shu bois soxta
salafiylar u zotning qabrlari ziyoratidan ma'ni yo'q, degan soxta, asossiz, bema'ni, mantiqsiz, tuturuqsiz gaplarni tarqatishadi.

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallamga salom berish va u zotning qabrlarini ziyorat qilish baxt va saodatdir. Shu bois bu muborak ravzadan yil bo'yi Yer yuzining turli burchaklaridan kelgan mo'min-musulmonlarning qadami uzilmaydi. Nabiyyi muhtaram sollallohu alayhi va sallam vafotlaridan keyin qabrlarini ziyorat qiluvchi ummatlarga bunday deya marhamat qilganlar: “Biror kishi menga salom bersa, albatta, Alloh mening ruhimni qaytarib beradi va men o'sha odamning salomiga alik olaman” (Imom Abu Dovud va Imom Bayhaqiy rivoyati). Payg'ambarimiz alayhissalom boshqa hadisda: “Kim qabrimni ziyorat qilsa, unga shafoatim vojib bo'ladi”, dedilar (Qozi Iyoz rivoyati).

Vaholanki, barcha diniy manbalarda Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning ajdodlari hurmatga sazovor va yuksak fazilatlarga ega insonlar bo'lgani qayd etilgan. Hadislarda ham u zotning nasl-nasabi Ismoil alayhissalomga bog'lanishi xususida ma'lumotlar bor.

Imom Abu Hanifa rahmatullohi alayh­ning “Fiqhul akbar” kitobida ta'­kidlanganidek, Rasulullohning otaonala­ri Islom fitrati, ya'ni is­lomiy tabiat­da vafot etganlar.

Soxta salafiylar milodiy yil hisobini ishlatish, boshqa din vakillarining bayram, madaniy tadbirlarida ishtirok etish va tabriklash, kostyum, pal'to, shim va ko'ylaklar kiyishni, galstuk taqishni ham imonsizlik deb hi­sob­lashadi.

Sekulyarizm (dunyoviylik) va davlat­ning demokratik tamoyillarini qora­lash, inkor qilish hamda davlat to'ntarishini amalga oshirish orqali hokimiyatni qo'lga kiritish va xalifalikka asoslangan tuzumni o'rnatish
soxta salafiylarning asosiy maqsadi hi­soblanadi.

Hozirgi kunda ham soxta salafiylarning e'tirof etilgan fiqhiy mazhab­larni tan olmayotgani ularning asl qora niyatini yaqqol namoyon etadi. Zero, bunday iddaolari bilan ular diniy birlik va aqidaviy yakdillikka ham raxna solmoqda.

Bugungi kunda ushbu buzg'unchi oqim-lar xal­qaro terrorchi tashkilotlar bilan uzviy aloqada ekani va ularning faoliyati tomonidan moliyalashtirilayotgani hech kimga sir emas. Ayniqsa, so'nggi yillarda Qozog'iston, Qirg'izis­ton va Tojikistonda bir qator terrorchiliklarning amalga oshirilgani har bir fuqaroda hushyorlikni, ogohlikni oshirishni talab etmoqda.

“Hidoyat” jurnalidan olindi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Til – millatning ma’naviy-ruhiy boyligi

21.10.2025   4791   5 min.
Til – millatning ma’naviy-ruhiy boyligi

O‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli,

bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir.

         Shavkat Mirziyoyev

     O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning milliy mustaqillikka erishish yo‘lidagi muhim siljishlardan biri bo‘lib, ona tilimizning bor go‘zalligi va jozibasini to‘la namoyon etish bilan birga, uni ilmiy asosda rivojlantirish borasida ham keng imkoniyatlar yaratdi.
 

          Yangi O‘zbekistonda o‘zbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlashga qaratilgan yangidan-yangi tashabbuslar ilgari surilayotgani juda muhim.


    Davlat tili siyosiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda xalqni birlashtiruvchi qudratli vosita sanaladi. Ona tilimiz so‘zlashuvchilar soni ko‘pligiga ko‘ra, sayyoramizda eng keng tarqalgan 40 ta tildan biri ekani ham quvonarlidir. Hozirgi vaqtda yer yuzida o‘zbek tilida so‘zlashuvchilar soni qariyb 60 million kishini tashkil etishi esa uning dunyodagi yirik tillardan biriga aylanib borayotganidan dalolat beradi.


   So‘nggi yillarda O‘zbekistonda barcha soha va tarmoqlar kabi ona tilimiz qadri va nufuzini yanada oshirish borasidagi siyosat va amaliy ishlar ham yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Buni o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi maqomi va obro‘-e’tiborini tubdan oshirish bo‘yicha qabul qilingan tarixiy farmon va qarorlar samaralari yaqqol tasdiqlaydi. Asosiy qonunimiz – Konstitutsiyamizning o‘zbek tilida qabul qilinishi esa ona tilimizning nufuzini yanada yuksaltirdi. Davlatimiz madhiyasi xalqaro maydonlarda o‘zbek tilida yangray boshladi. Ayniqsa, ona  tilimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbarida ulkan siyosiy sammit va uchrashuvlarda baralla yangrab, tinchlik, do‘stlik va hamkorlik vositasiga aylanib borayotgani barchamizni quvontiradi. Til – millatning faxri, g‘ururi, ko‘zgusi. Millatlarni ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri bu til ekan, har bir inson o‘z tilini bilishi, uni ulug‘lashi va shu bilan birga boshqa millatlarning ona tiliga ham hurmat bilan qarashi lozim.        


    Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, xalqimiz, avvalo, yosh avlodni milliy qadriyatlarimizga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashda o‘zbek tilining ahamiyati tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlat tilining maqomi xuquqiy jixatdan mustaxkamlab qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat  tili  to‘g‘risida”gi  qonunining  qabul qilinishi ona tilimizning taraqqiyoti, rivojlanishi hamda o‘ziga xos va boy bisotini namoyish etishga keng imkoniyat yaratdi.


O‘zbek  tili dunyodagi qadimiy, go‘zal va boy tillardan biri hisoblanadi. Tilimizdagi  hayo, ibo, andisha, oriyat, mehrni yozuvchilarimiz  asarlarida  yaqqol  ko‘rish  mumkin. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘atit turk" kitobi, Ahmad Yassaviyning  hikmatlari, Alisher Navoiyning "Xamsa"si, Zahiriddin  Muhammad Boburning "Boburnoma"si, Abdulla Qodiriyning betakror  romanlari-oqibat so‘zlarini  boshqa  tilga  aynan  tarjima  qilib bo‘lmaydi. Ularni faqat o‘zbek tilida ifodalash mumkin. Chunki bu tushunchalar  xalqimizga xos va ularni  aytishga  faqat  shu til  qodirdir. Bizning  ona tilimiz dunyodagi uch mingga yaqin til  orasida turkiy tillar oilasiga mansub  bo‘lib, jonli  til sifatida  qipchoq, qarluq, o‘g‘iz  lahjalarida namoyon bo‘ladi. O‘zbek  adabiy tili esa ana  shu lahjalardagi  so‘zlarning  ma’lum  bir me’yoriga  keltirilgan  shaklidir. U  muttasil o‘sib, rivojlanib  bormoqda. Uning rivojida so‘z  mulkining sultoni  Alisher Navoiyning xizmatlari  beqiyosdir. Hazrat  Navoiy  til  xaqida bunday  yozadilar: “Ko‘ngil  xazinasining  qulfi  tildir. Ul  xazinaning  kalitidin so‘z bil”.


O‘z ona tilimizga bo‘lgan muhabbatni xalqimizning, odamlarning samimiy suhbatlarida, yuksak axloqiy fazilatlarida ko‘rib, beixtiyor shunday el farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. O‘z tili uchun qayg‘urayotgan millat dunyo xalqlari safida o‘z o‘rnini, chinakam mustaqilligini asrashga, himoya qilishga jiddu jahd qilayotgan millat sanaladi. Millatning va milliy adabiyotning mavjudlik sharti bo‘lgan ona tilimiz taqdiri uchun kuyinish, uning ravnaqi uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etish har birimizning burchimizdir.  


Ona tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy va umumbashariy tushunchalar asosida taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shishda har birimiz tilimizga chuqur hurmat bilan e’tibor berishimiz kerak.


Shu o‘rinda ma’rifatparvar bobomiz, o‘z davrida o‘nga yaqin dunyoviy tillarni puxta o‘rgangan olim Is'hoqxon Ibratning quyidagi fikrlari e’tiborga molik: “Bizning yoshlar, albatta, boshqa tilni bilish uchun sa’y-harakat qilsinlar, lekin avval o‘z ona tilini ko‘zlariga to‘tiyo qilib, ehtirom ko‘rsatsinlar. Zero, o‘z tiliga sadoqat – bu Vataniy ishdir”.


Biz tilimizni qanchalik asrasak, yuksaltirsak, rivojlanishiga hissa qo‘shsak, o‘zga millatlar ham bizning tilimizni hurmat qilishadi hamda uning dunyo hamjamiyati maydonidagi o‘rni va poydevorini shunchalik mustahkam qo‘ygan bo‘lamiz.


Odiljon  Narzullayev,

Yangiyul tumani  “Qirsadaq’’ jome masjidi   imom  xatibi