Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyul, 2025   |   18 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:20
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
20:00
Xufton
21:33
Bismillah
13 Iyul, 2025, 18 Muharram, 1447

Qozilikni tark etgan muhaddis

19.01.2021   2033   4 min.
Qozilikni tark etgan muhaddis

Abu Abdulloh Muhammad ibn Abdulloh ibn Hamdavayh ibn Muhammad ibn Na'iym Zobiy Naysoburiy hijriy 359 yilda Naysobur (hozirda Eronning Mashhad shahri g'arbida joylashgan shahar)da tavallud topdi.

Ilk diniy saboqlarni otasidan, so'ngra amakisidan oldi. Keyinchalik, Iroq Hijoz, Huroson va Mavorounnahrga ilm olish maqsadida safar qildi. U erlarda ikki mingga yaqin ustozlardan ilm oldi, hadislar to'pladi.

Abu Sahl Sa'lukiy, Abu Bakr Ahmad ibn Sulaymon, Abulabbos, Da'laja ibn Ahmad, Ibn Ahzom, Abu Ali Nasobiruy, Doraqutniy kabi yirik ulamolardan hadis ilmini egalladi. O'z navbatida Imom Bayhaqiy, Abulfattoh ibn Abulfavoris, Abu Zarr Hiraviy, Abu Solih Hiraviy kabi zabardast shogirlarga ustozlik qildi.

O'z yurti – Naysoburga qaytib, u erda qozilik bilan shug'ullandi. Shuning uchun uni Hokim deb atashgan. Boshqa shahar qozilari agar biror qiyinchilikka duch kelishsa, Imom Hokimga maktub yozib, shu ishning hukmini so'rardilar. Keyin javobga qarab hukm qilardilar. Ammo Imom Hokim bir muddat ilm egallash va asarlar yozish maqsadida qozilikni tark qildi.

Imom Hokim rahimahulloh umrining asosiy qismini hadis ilmini o'rganishga bag'ishladi. “Ilal”, “Amoliy”, “Favoidul shuyux”, “Ma'rifat ulum al-hadis”, “Tarixu ulamoi Naysobur”, “Madxalu ila ilmi as-sahih”, “Mustadrak ala sahihayni”, “Mustalah al-hadis” va boshqa ko'plab asarlar yozdi, 1500 juzdan ortiq katta ilmiy-ma'naviy meros qoldirdi.

Hokim Naysoburiy rahmatullohi alayh “Ma'rifat ulum al-hadis” (“Hadis ilmlarini bilish”) asarida bir qator ishonchli roviylar tomonidan rivoyat qilingan, ammo zaif va nuqsonli deb bilgan hadislarni keltirib, “hadislardagi yolg'onni aniqlash uchun isnodni chuqur tahlil etish kerak”, deb yozadi. Olimning hadis sohasida yozgan asarlari mazkur yo'nalishda tadqiqotlarning rivojlanishiga turtki bo'ldi.

Imom Hokim rahimahullohning yuksak ilmiy salohiyatini bir qancha olimlar e'tirof, madh etganlar. Jumladan, Ibn Hallikon: “Imom Naysaburiy o'z davrining imomi, qator kitoblar muallifi, hadis va fiqh olimlaridan edi”, degan.

Abu Hozim aytadilar: “Naysoburda Muslim ibn Hajjojdan keyin hadis ilmida eng mashhuri Imom Hokim edi. Hijoz, Shom, Iroq, Tobariston va Hurosonda unga teng keladigan olim topilmagan”.

Hofiz ibn Kasir: “Imom Hokim omonatdor, xotirasi mustahkam va taqvodor muhaddis edi”, degan.

Muhaddis Imom Hokim rahimahulloh hijriy 405 yili vafot etdi.

 

Imom Hokim rivoyat qilgan hadislardan namunalar:

Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhumo rivoyat qiladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo rizosi ota-ona roziligida bo'ladi. Ota-ona g'azab qilganga Alloh ham g'azab qiladi”, dedilar (Imom Hokim rivoyati).

 

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Insonlarni jannatga eng ko'p kiritadigan narsa taqvo va go'zal xulqdir”, deganlar (Imom Hokim rivoyati).

 

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarning yaxshilaringiz – uzoq umr ko'rib, ko'proq yaxshi amallar qiladiganlaringizdir”, deganlar (Imom Hokim rivoyati).

 

Davron NURMUHAMMAD

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Men qabrimga ketaman...

11.07.2025   3010   2 min.
Men qabrimga ketaman...

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Hazrat Tahonaviy rahmatullohi alayhmurid va yaqinlariga «safar qilsangiz va yukingiz sizga bepul olib ketishingizga ruxsat bergan miqdordan ortiq bo‘lsa, albatta, ortiqcha yukning haqqini ado eting va keyin safar qiling», deya ko‘rsatma berar edilar.

Bir kuni u kishi safar qilish uchun vokzalga yetib keldilar. Poyezd kelishiga yaqin qolgan edi. Hazrat yuklarini olib, yuklar tortiladigan joyga yetib keldilar va navbatga turdilar. Tasodifan poyezdda birga ketadigan konduktor u yerga keldi va hazratni tanib qoldi. Darhol: «Hazrat, siz bu yerda nega turibsiz?» deb so‘radi.

Hazrat: «Yukimni torttirish uchun kelganman», dedilar.

Konduktor: «Sizga yukingizni torttirishga zarurat yo‘q. Hech qanday muammo bo‘lmaydi. Men siz bilan birga poyezdda ketaman. Ortiqcha yuk uchun haq to‘lashingiz shart emas», dedi.

Hazrat: «Siz men bilan birga qayergacha borasiz?» deb so‘radilar.

Konduktor: «Falon bekatgacha boraman», dedi.

Hazrat: «Keyin u yog‘iga nima bo‘ladi?» deb so‘radilar. Konduktor: «U bekatda boshqa konduktor keladi. Men unga bu hazratning yuklari, deb aytib qo‘yaman», dedi.

Hazrat: «U konduktor men bilan birga qayergacha boradi?» deb so‘radilar.

Konduktor: «U uzoqqa ketadi. Undan ancha oldin sizning bekatingiz keladi», dedi.

Hazrat: «Yo‘q, men ancha uzoqqa ketaman, oxirat tarafga ketaman, qabrimga ketaman. Qaysi konduktor men bilan birga ketadi?» dedilar. Keyin: «Oxiratda mendan bir davlatga oid poyezdda yukning haqqini ado qilmay qilgan safaring va o‘g‘irliging hisobini ber degan talab bo‘lsa, u yerda qaysi konduktor menga yordam bera oladi?!» dedilar.

«Nasihatlar guldastasi» kitobidan