Vatan mehri avvalo insonning o'z oilasi, uyi, mahallasi hamda tug'ilib o'sgan yurtiga mehr muhabbatdir. Vatanga muhabbat yuksak insoniy fazilatlardan ekani ko'p zikr etiladi. Bu haqda “Vatanni sevmoq imondandir”, deyilgan hikmatni esga olish kifoyadir. Vatanni sevish insonga xos tabiiy tuyg'udir.
Vatan (arab. – “ona yurt”) kishilarning o'zi yashab turgan, avlod
va ajdodlari tug'ilib o'sgan, millati shakllangan joy, ijtimoiy muhit, mamlakat. Vatan bir-birini taqozo etuvchi (uy, mahalla, shahar, qishloq, mamlakat kabi) bir qator hududlarni o'zida ifodalaydigan, ijtimoiy muhit va inson, uning hayoti kabi ko'plab ma'naviy tushunchalarni o'z ichiga oladi, avlodlar tug'ilib o'sgan va kamol topgan joy, zamin, o'lkani anglatadi. Shu boisdan Vatan bu – bir zamin, o'lkada yashayotgan kishilarni millati yoki dinidan qat'i nazar, birlashtiruvchi ijtimoiy tushunchadir.
Musulmon mutaffakiri, tarixchi olim, o'z davrida Qohira shahrida shariat oliy qozisi lavozimida ishlagan Ibn Haldun “Vatan – bu insonning tug'ilib o'sgan eri, uning go'daklik chog'idanoq mehr qo'ygan o'chog'idir” deb ta'rif bergan.
Qur'oni karimda bir insonni o'z Vatanidan judo qilish og'ir gunoh sifatida qayd etilishi Islom dinida unga yuksak maqom berilishidan dalolat qiladi: “Eslang, (ey, Isroil avlodi,) sizlardan “Bir-birlaringizning qoningizni to'kmaysiz, o'zlaringizni (bir-birlaringizni) yurtingizdan badarg'a qilmaysiz”, degan ahdingizni olgan edik. So'ngra o'zlaringiz guvohlik berib, uni e'tirof ham etgan edingiz” (“Baqara” surasi, 84-oyat)”.
Mo'min-musulmonlarga Vatanni sevish Muhammad alayhissalomdan meros hisoblanadi. Hazrati Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam Makka shahridan Madina shahriga chiqib ketayotganlarida to'xtab, orqalariga qarab: “Qanday ham yaxshi shaharsan! Qanday ham menga sevimlisan! Agar qavming meni sendan quvmaganida sendan boshqa joyda yashamas edim”, - deb noilojlikdan Vatanni tark etishga majbur bo'lganlarini izhor etganlar (Imom Termiziy, 3926-hadis).
Imom Buxoriy “al-Jomi' as-Sahih” to'plamida Abu Bakir Siddiq va Bilol ibn Raboh Madina shahrida isitmalab qolib, yurtlarini sog'inchlarini armon bilan bayon qilganliklari, Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallamdan Madinani Makka kabi mahbub etishni so'rab duo qilganlari haqida hadis rivoyat qilingan.
Ushbu hadis ikki buyuk sahoba Muhammad sallallohu alayhi vasallam yonlarida yurish, vahiylardan bahramand bo'lishga musharraf bo'lishlari barobarida Vatanini sog'inib yashaganlaridan dalolat beradi.
Atoqli olim va adib, ulkan davlat arbobi va sarkardasi, islom mutafakkiri Alixonto'ra Sog'uniy “Vatan va ilm yoki etti yulduz” nomli she'rida quyidagilarni yozgan:
Vatan asli seningdur O'zbekiston,
O'g'izdan qolmish erdi bu guliston.
....
Vatanni do'st tutish iymonidin ermish,
Oningchun Haq rasulidin naql bo'lmish.
Vatanni sevmaganlar bizdan ermas,
Buni kim bilmasa iymonga kirmas.
Vatan inson uchun muqaddas tuyg'u bo'lib, o'z-o'zidan uni sevish va ardoqlashga, jonni fido qilib himoya qilishga loyiq hisoblanadi.
Vatanparvarlik – Vatanga nisbatan sadoqat, unga xizmat qilish, yurt tinchligini asrash, ravnaqi uchun faol bo'lishga undaydigan ijtimoiy, ma'naviy-axloqiy fazilatdir. Uning mazmuni – Vatanga mehr-muhabbatli va sodiq bo'lishdan, yurtning o'tmishi va hoziri uchun faxrlanishdan, mamlakat manfaatlarini himoya qilishga intilishdan iborat. Vatanparvarlik ota-bobolardan meros kolgan zaminni sevish, xalq urf-odatlarini, qadriyatlarini asrash va rivojlantirish, o'z ona-Vatanini dushmanlardan, yot va begona g'oyalardan himoya kilish, uning ozodligi va mustaqilligi uchun jonini ham ayamaslikni nazarda tutadi.
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 52-moddasiga ko'ra: “O'zbekiston Respublikasini himoya qilish – O'zbekiston Respublikasi har bir fuqarosining burchidir”. Shuningdek, Bosh Qomusning 49-moddasiga “Fuqarolar O'zbekiston xalqining tarixiy, ma'naviy va madaniy merosini avaylab-asrashga majburdirlar”, deb qayd etilgan.
Vatanni ardoqlash azaldan o'zbek xalqiga xos xususiyat bo'lib kelgan. Qadimda yurt uchun dong'i ketgan Fors qo'shinini mahv etish maqsadida jonini fido qilgan oddiy massaget cho'pon yigiti Shiroq, Malika To'maris va boshqa yuzlab fidoiylar vatanparvarikning yuksak namunasi hisoblanadilar.
Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev O'zbekiston Qurolli Kuchlari tashkil etilganining 29 yilligi va Vatan himoyachilari kuni munosabati bilan bayram tabriklarida ta'kidlaganlaridek: “Bugun dunyoning olis va yaqin mintaqalarida murakkab mojaro va to'qnashuvlar davom etayotgan bir paytda jonajon O'zbekistonimizda tinchlik va xavfsizlikni ta'minlash borasidagi ishlarimizni yanada samarali tashkil etishimiz shart”.
Vatanni sergak qo'riqlaydigan va himoya qiladigan yurt himoyachilari haqida gap ketganda Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qilgan hadisda Muhammad sallallohu alayhi vasallam: “Ikki ko'z egasini do'zax otashi kuydirmas. Biri bu, Allohdan qo'rqib yig'lagan, ikkinchisi Alloh yo'lida poyloqchilik qilib (uxlamagan) kishini”, - deb marhamat qilganlarini (Sunani Termiziy, 1639-hadis) qayd etish joiz.
Buyuk ajdodlardan biri, tasavvufning kubroviya ta'limotiga asos solgan Najmiddin Kubro mo'g'ullar istilosi davrida dushman tomondan yashab turgan shahrini tashlab chiqishga ruxsat berilganiga qaramay, lashkarni yovga qarshi jangga boshlab kirish oqibatida qahramonlarcha halok bo'lgan.
Jumhur ulamolar vatanparvarlik oddiy shior yoki his-tuyg'u emas, balki quyidagi xayrli amal va ibratli ishlarda o'z ifodasini topishi lozim ekanini ta'kidlaydilar:
- Vatan haqqiga bor yaxshiliklarni tilab duo qilish;
- jamiyatda ahillikni kuchaytirish yo'lida harakat qilish (silai rahm, qo'shnilarga yaxshilik, o'zaro yordam, bir-birlarga yaxshilikni sog'inish, salbiy axloq va ijtimoiy illatlardan saqlanish va h.k.);
- Vatan salohiyatini oshirish va uni muhofazasi uchun jonkuyarlik qilish (Vatan mulkini avaylab-asrash, uning yuksalishi uchun halol mehnat qilish, o'zini bag'ishlash, bu yo'lda tama' yaqinlashtirmaslik va h.k.);
- Vatan erki, hududi yoki obro'siga qarshi fikriy yoki harbiy hujumga qarshi mudofaada turish.
Ikkinchi jahon urushi davrida 538 mingdan ziyod o'zbekistonliklar Vatan himoyasida mardlarcha halok bo'lgan. 158 mingdan ko'proq hamyurtimiz urushda bedarak ketgan. 200 mingdan ziyod o'zbekistonliklar jangovar davlat mukofotlari bilan taqdirlangan. Ulardan 301 nafari Qahramon unvoniga, 70 nafari uchta darajadagi “Slava (Shuhrat)” ordeniga sazovor bo'lgan.
Yuqorida qayd etilganlar vatanparvarlik, yurt himoyasi muhim va muqaddas burch, ulkan savob ekani, shuningdek, bunday fazilatga ega bo'lish musulmonlarning asosiy xususiyatlaridan biri ekanidan dalolat qiladi.
Aksincha, qadimdan o'zbek xalqi vatanfurushlikni qattiq qoralaydi. Bunday harakatlar sirasiga quyidagilarni kiritish mumkin: mamlakat manfaatlariga xiyonat kilish, o'z shaxsiy manfaatlarini ko'zlab iqtisodiy, siyosiy va boshqa josuslik faoliyati bilan shug'ullanish, dushman tomoniga o'tib o'z xalqi, mamlakatiga qarshi kurash olib borish, qo'poruvchilik ishlari bilan shug'ullanish, turli diniy mutaassib va ekstremistik g'oyalar ta'siri ostida oilasi, Vatanidan voz kechish, kindik qoni to'kilgan zaminga nisbatan bo'hton va ig'vo tarqatish va hokazolar.
Vatanfurushlik zaminida moddiy, siyosiy yoki boshqa ko'rinishdagi shaxsiy manfaatlar yotadi. Tarix dalolat beradiki, vatanfurushlar hamma vaqt o'z yurti va xalqining nafratiga duchor bo'lgan.
Islom ta'limotida Vatanga xiyonat qattiq qoralanadi. Hadisi sharifda aytiladi: “Ibn Umarraziyallohu anhurivoyat qiladilar: “Men Rasulullohsallallohu alayhi vasallamning: “Qiyomat kuni har bir xiyonatkor uchun bu dunyoda qilgan xoinligi uchun sharmisor qiluvchi bayroq o'rnatib qo'yiladi”, deb aytganlarini eshitdim” (Imom Buxoriy, 3188-hadis).
Islom tarixida “Handaq jangi” nomi bilan mashhur bo'lgan jang vaqtida Madina shahriga bostirib kelgan makkaliklar etakchiligidagi ittifoqchi qo'shinga Madina shahrida yashab, yashirincha xayrixohlik ko'rsatgan va zimdan yordam bergan qabilalarga nisbatan Muhammad sallallohu alayhi vasallam qattiq jazo berganlar. Ularning rahbarlari qatl etilgan, ergashganlari Madina shahridan badarg'a etilgan. Demak, Vatanga xoinlikni hech qanday diniy va dunyoviy qonun yoki ta'limot oqlamaydi. Ona Vatan hech qachon sotilmaydi va unga xiyonat qilinmaydi.
Hech shubhasiz, barchamiz birgalikda Ona Vatanimizda tinchlik va osoyishtalikni ta'minlash, uni asrab-avaylash, himoya qilish kabi fuqarolik burchimizni astoydil, chin yurakdan bajarish, mehr-muhabbat, sadoqat va fidoyilik, mustahkam irodamiz, dinu diyonatimiz bilan oilalarimiz, mahallalarimizda, butun jamiyatimizda barqarorlik va sog'lom muhitni mustahkamlab, tinch-osuda hayotimizni, muqaddas dinimiz pokligini ta'minlaymiz.
Shunday ekan, ona-Vatanimiz bo'lmish O'zbekistonni gullab yashnashiga, yurtimiz tinch-osuda bo'lishiga barcha shu yurtda, shu zaminda yashayotgan har bir inson o'z hissasini qo'shishi kerak.
O'tkir HASANBAYeV,
O'zbekiston musulmonlari idorasi
Manbalar:
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun