Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Iyul, 2025   |   14 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:16
Quyosh
04:58
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:37
Bismillah
09 Iyul, 2025, 14 Muharram, 1447

Islom jaholatning har qanday ko'rinishiga qarshi

08.01.2021   1793   4 min.
Islom jaholatning har qanday ko'rinishiga qarshi

Ekstremizm — o'ta mutaassib guruhlarning ashaddiy reaktsion faoliyati bo'lib, hatto dinning o'ziga ham zarar keltiradi. Ularning asosiy maqsadi – dinni niqob qilib, hokimiyatni qo'lga olish, diniy talablarning ilk darajasiga xos “sofligi”ni qayta tiklash, diniy talablarga mos siyosiy tuzumni barpo etishdan iborat. “Ekstremizm” bugun qulog'imizga eng ko'p chalinayotgan so'zlardan biri. U lotincha “extreme” so'zidan olingan bo'lib, o'ta keskin chora-tadbirlarni, fikr-qarashlarni yoqlovchi nazariya va amaliyotni anglatadi.

Ekstremizm va terrorizm odamlarning ertangi kunga bo'lgan ishonchiga putur etkazib, xalqaro miqyosdagi muammolarni, jumladan turli diniy e'tiqod vakillari bo'lgan xalqlar, tamaddunlar (tsivilizatsiya) orasidagi o'zaro ishonchga soya tashlamoqda, jahon taraqqiyotining tamal toshi bo'lgan xalqaro iqtisodiy va madaniy hamkorlikning rivojlanishiga to'siq bo'lmoqda.
Ekstremizm, muqaddas dinimiz, xususan, eng mo''tadil mazhab bo'lmish hanafiy mazhabi aqidalariga zid keladi. Qur'oni karimda ta'kidlanadi: “Shunday qilib, Biz sizlarni o'rta ummat qildik!” (Baqara surasi: 143-oyat). Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Ishlarning eng yaxshisi o'rtacha (mo''tadil) bo'lganidir” deya marhamat qilganlar. Nabiy alayhissalomning hayotlariga ibrat nazari bilan qaraydigan bo'lsak, u zotning naqadar mo''tadil, bag'rikeng inson bo'lganlarini ko'ramiz. Rasululloh alayhis salom davrlarida diniy bag'rikenglik siyosati o'zining bor ko'rinishida namoyon bo'ldi. Hijratning to'qqizinchi yilida Najron nasorolari delegatsiyasi ularning katta episkopi Abulhoris boshchiligida Madinai munavvaraga keladi. Nabiy alayhissalomning ko'rsatmalari bilan ularning barchasiga katta izzat-hurmat ko'rsatilib, ularga Madina masjidida o'z ibodatlarini ado etishlari uchun sharoit qilib beriladi. Nabiy alayhissalom amal qilgan diniy bag'rikenglik siyosati keyinchalik xulafoi roshidin davri (Abu Bakr, Umar, Usmon, Ali roziyallohu unhumlar hukmronlik yillari)da ham davom etdi.

     Bunday misli ko'rilmagan bag'rikenglik, hatto ko'pgina g'arb sharqshunoslari tomonidan e'tirof etilgan. Jumladan frantsuz sharqshunosi Jozef Fransua Mishon “Salib yurishlari tarixi” kitobida quyidagilarni yozadi: “Islom – bag'rikenglik dini. U patriarxlarni, ruhoniylarni va ularning xodimlarini har qanday soliqlardan ozod qilgan, ibodatga berilganlari uchun ularni urushda ham o'ldirishni man qilgan. Umar ibn Hattob Quddusni fath qilgach, nasorolarga tegmagan. Salibchilar esa mazkur shaharni bosib olishganda musulmonlarning va yahudiylarni ayovsiz qatl etishgan edi”.

Mazkur sharqshunos o'zining “Sharq sari diniy sayohat” nomli boshqa kitobida nasroniylar bag'rikenglik va oliyjanoblikni, o'zgalar bilan husni muomalani ko'p hollarda musulmonlardan o'rganganliklarini yozadi: “Nasroniylar taomul ruhini va husni muomala fazilatlarni musulmonlardan o'zlashtirganlar. Mana shularning bariga musulmonlar o'z Payg'ambarlari Muhammad alayhissalomning ta'limi tufayli erishganlar”.

Bugungi kunda dinni o'ziga niqob qilib, hokimiyatni qo'lga olishga intilayotgan turli oqim va tashkilotlar o'z chirkin g'oyalarni targ'ib etishda har qanday ilg'or uslullardan, xususan internet saytlaridan, turli ijtimoiy tarmoqlardan foydalanyotgani hech birimizga sir emas.

Zero, bugungi kunda Islom niqobi ostida o'z g'oyalarini amalga oshirishga intilayotgan g'arazli kimsalarning maqsad va amallari muqaddas dinimizda ilgari surilgan ezgulik, bag'rikenglik g'oyalariga tamomila ziddir. Zero, dinni niqob qilib qabih ishlarni amalga oshirayotgan bir guruh mutaassiblar er yuzidagi bir yarim milliarddan ortiq musulmonning dunyoqarashini belgilay olmaydi. Diniy ekstremizm qanday ko'rinishda bo'lmasin, qanday nom bilan atalmasin, Islomning asl mohiyatiga zarracha aloqasi yo'qligini har birimiz yaxshi anglab etmog'imiz lozim.
Islomning chinakam axloqiy asoslarini anglab etgan kishining shafqatsizlik, vahshiylik, zo'ravonlik tarafdori bo'lishini tasavvur qilish qiyin. Shuning uchun ogohlik, hushyorlik, ilmu ma'rifat hosil qilish ekstremizm va terrorchilik balosini tag-tomiri bilan tugatishning eng samarali yo'li hisoblanadi. Islom jaholatning har qanday ko'rinishiga qarshi. U odamlar qalbiga tartibsizlik, dushmanlik, buzg'unchilik, yovuzlik va nafrat urug'ini sochadigan kimsalarning xatti-harakatlarini hech qachon qo'llab-quvvatlamaydi.

 

M.Habibullayev

Gurlan tumani bosh imom-xatibi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘tgan solihlar tafakkur qilganda

09.07.2025   306   4 min.
O‘tgan solihlar tafakkur qilganda

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Bu mavzuda salaflarimizdan kelgan bir qancha ta’sirli rivoyatlar bor. Quyida ularning ayrimlarini keltiraman:

1. Shaqiq Balxiy rahimahulloh aytadi:
"Men xushu’ni Isroil ibn Yunusdan o‘rgandim. Biz uning atrofida edik, u o‘ng tomonida kim bor, chap tomonida kim borligini bilmasdi — oxirat haqida tafakkur qilardi".

2. Yusuf ibn Asbat rahimahulloh aytadi:
"Sufyon ibn Uyayna rahimahulloh menga xufton namozidan so‘ng: "Tahorat idishini (obdasta) bergin", dedi. Unga berdim. U o‘ng qo‘li bilan olib, chap qo‘lini o‘ng qo‘lining ustiga qo‘ydi va tafakkurga cho‘mdi. Men uxlab qoldim, so‘ng saharda turdim — qarasam, idish hali ham qo‘lida. "Tong otdi", dedim. U esa bunday dedi: "Sen idishni bergan paytingdan buyon shu holda oxirat haqida tafakkur qildim".

3. Abdulloh ibn Muborak rahimahullohdan rivoyat:
U Suhayl ibn Adiyni sukunatda, tafakkurda ko‘rib:
"Qaysi nuqtaga yetding?" deb so‘radi.
U: "Sirot ko‘prigidaman", deb javob berdi.

4. Muhammad ibn Vase’ rahimahullohdan rivoyat:
Basralik bir kishi Abu Zarr vafotidan keyin uning xotini Ummu Zarrga borib, uning ibodatini so‘radi. U bunday dedi: "Abu Zarr kun bo‘yi uyning bir chetida  tafakkur qilib o‘tirardi".

5. Ummu Dardo (Abu Dardoning xotini) aytadi:
"Abu Dardo roziyallohu anhuning eng afzal ibodati — tafakkur va ibrat olish edi".

6. Sirriy Saqatiy rahimahulloh aytadi:
"Har kuni burnimga qarayman — yuzim qorayganmi, deb. Tanish joyda o‘lishni yoqtirmayman — yer meni qabul qilmay qo‘ysa, sharmanda bo‘lishdan qo‘rqaman".

7. Abu Shurayh rahimahulloh haqida:
Bir kuni u yurib ketayotgan edi, to‘xtab, ko‘ylagini boshiga tashlab, yig‘lashga tushdi.
Uni ko‘rib: "Nima uchun yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U bunday javob berdi: "O‘tgan umrimni, kam amalimni, yaqinlashgan ajalimni tafakkur qildim".

8. Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bir kuni yig‘ladi. Sababini so‘rashdi. U bunday dedi: "Dunyo va uning shahvatlari haqida o‘yladim. Ular tugamay turib, achchiq alam bilan almashadi. Agar buning o‘zida ibrat bo‘lmasa ham, aqlli kishi uchun unda pand nasihat bor. Endi o‘z holingizga qarang, ahli oilangiz, yaxshi ko‘rgan kishilaringiz bilan bugun jam bo‘lib turibsiz, ertagachi? Ertaga esa, albatta ulardan ajralish bor".

9. Dovud Toiy rahimahullohning holati:
U to‘lin oy kechasi uyning tomiga chiqdi. Osmonga qarab Osmon va yerning yaratilishi haqida tafakkurga cho‘mdi va yig‘lay boshladi. Shunchalik qattiq ta’sirlandiki, tomdan qo‘shnisining hovlisiga yiqilib tushganini sezmay qoldi. Qo‘shni uni o‘g‘ri deb o‘ylab, qilichiga yopishdi. Ammo kelib qarasa — Dovud ekan. "Qanday qilib tomdan tushib ketding?" - deb so‘radi. Dovud: "Qanday yiqilganimni sezganim yo‘q", deb javob berdi.

10. Sufyon Savriy rahimahulloh haqida:
U do‘stlari bilan o‘tirgan edi, chiroq o‘chib qoldi. Hamma yoqni zulmat qopladi. Keyin chiroqni yoqishdi. Qarasalar, Sufyonning ko‘zlaridan oqayotgan yoshi yuzi yuvyapti. Undan: "Senga nima bo‘ldi, nega yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U: "Shu onda qabr zulmatini esladim…", deb javob berdi.

Xulosa:
Salafi solihlar har bir holatda tafakkur qilganlar — taom yeganda, yurganda, yotganda, hatto suv idishini ushlab turgan paytda ham oxiratni eslab yig‘lardilar. Ular uchun tafakkur — ibodatning qalbi edi.


Homidjon qori ISHMATBЕKOV

Maqolalar