وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا وَصِيَّةٗ لِّأَزۡوَٰجِهِم مَّتَٰعًا إِلَى ٱلۡحَوۡلِ غَيۡرَ إِخۡرَاجٖۚ فَإِنۡ خَرَجۡنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِي مَا فَعَلۡنَ فِيٓ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعۡرُوفٖۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٞ٢٤٠
240. Vafot etib, xotinlari qolganlaringiz ularga bir yilgacha ketmay foydalanadigan narsani vasiyat qilishsin. Agar ular chiqib ketishsa ham xotinlar o'zlaricha qilgan yaxshi ishlarda sizlarga gunoh yo'q. Alloh albatta qudrat va hikmat egasidir.
Islomning ilk davrida jamiyatda yuqoridagi odat hukmron edi. Meros oyati tushirilib, xotinlarga ham meros beriladigan bo'lgach, ularning idda muddatlari to'rt oyu o'n kun qilindi va bu oyati karima hukmi mansux (bekor) bo'ldi. Mujohid roziyallohu anhu bunday degan: "Vafot etib, juftlarini qoldirganlaringizning xotinlari..." oyatida aytilishicha, xotin iddani marhum er uyida o'tkazishi vojib edi, keyin Alloh taolo to'rt oyu o'n kun idda muddatiga etti oyu yigirma kunni vasiyat ma'nosida qo'shib, to'la bir yil qildi va xotinga ixtiyor berdiki, agar u xohlasa, bir yil marhum eri uyida turadi, xohlamasa, chiqib ketaveradi. Bu ma'noni Allohning: "Agar ular chiqib ketishsa ham xotinlar o'zlaricha qilgan ishlarda sizlarga gunoh yo'q" degan kalomi quvvatlaydi" (Buxoriy rivoyati).
وَلِلۡمُطَلَّقَٰتِ مَتَٰعُۢ بِٱلۡمَعۡرُوفِۖ حَقًّا عَلَى ٱلۡمُتَّقِينَ٢٤١
241. Taloq qilingan xotinlarini me'yorida manfaatlantirish taqvodorlar burchidir.
Avvalgi oyatlarda yaqinlashmay turib taloq qilingan va nikoh vaqtida mahr belgilanmagan bo'lsa ham o'sha xotinga er mulkidan ro'mol, ko'ylak kabi narsalar berish lozimligi zikr qilingan edi. Endi esa har bir taloq qilingan xotinga moddiy yordam ko'rsatib, ularni manfaatlantirish, ko'nglini ko'tarish taqvodor erlarning burchi ekani eslatilmoqda. Moddiy nafaqa taloq qilingan xotinning iddasi tugaguniga qadar beriladi.
Albatta, taloq ayol va uning ahli uchun og'ir bo'ladi. Umid bilan nikohdan o'tib, orzu-havas bilan yangi turmushni ko'zlab turganida taloq bo'lishi katta musibatdir. Buning ustiga do'stu dushman, yoru birodarlarning oldida nima degan gap bo'ladi?! Ana shu holatlarni hisobga olib, taloq qilingan ayolga shariatda mut'a (foyda) deb nomlangan moliyaviy taqdirlash berish joriy qilingan. Beriladigan mut'aning miqdori er tarafga bog'liq, imkoniga qarab ko'proq narsa bersa, yaxshi bo'ladi. Rivoyat qilishlaricha, imom Hasan roziyallohu anhu mut'a uchun o'n ming dirham bergan ekanlar. Shunday qilinsa, kelin tarafga engil bo'ladi, ko'ngillari taskin topadi, do'stu dushmanlarning gap-so'zidan ham qutuladilar. Chunki shuncha mol-dunyo berish qizda ayb yo'qligiga, yigit taraf uni hurmat qilishiga, ammo noilojlikdan ajrashayotganligiga dalolat bo'ladi.
كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ٢٤٢
242. Aql ishlatishinglar uchun Alloh oyatlarini shunday bayon etadi.
Alloh taolo O'z Payg'ambari Muhammad alayhissalom orqali nozil qilgan oyatlaridagi hukmlar, amr va qaytariqlar haqida tafakkur qilish, aql ishlatib o'ylab ko'rish, oyatlarning asl mohiyatini anglash va ularni hayotga tatbiq etish har bir musulmonning sharafli burchidir. Qur'oni karim oyatlari musulmon hayotining barcha jabhalarini qamrab olgan. Ular musulmonlar duch kelishi mumkin bo'lgan barcha muammolarni ilohiy ta'lim asosida isloh qilib beradi. Qur'on oyatlari ibodatlar bilan bir qatorda oilaviy masalalarni, nikoh va taloq, hayz, bola emizish kabi muammolarni ham batafsil zikr etadi va bu boradagi islomiy echimlarni insonlarga tushuntiradi.
2025 yilgi Haj safarida ishtirok etgan yurtdoshlarimiz “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” tashabbusi doirasida faol ish olib bormoqdalar. Ushbu tashabbus doirasidagi navbatdagi namunaviy-amaliy tadbir Farg‘ona viloyati Dang‘ara tumanida bo‘lib o‘tdi.
Tadbirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi Farg‘ona viloyati vakili, viloyat bosh imom-xatibi Ubaydulloh domla Abdullayev ishtirok etib, tadbirga boshchilik qildi. “Sayyid Ahmadxon hoji” jome masjidida o‘tkazilgan yig‘ilishda tajribali imom-xatiblardan iborat Ishchi guruh tuzilib, ustuvor vazifalar belgilab olindi.
Ishchi guruh uch yo‘nalishda faoliyat olib bordi. Jumladan:
– Hajdan qaytgan ziyoratchilar ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarga jalb etildi;
– 65 ta oilaga borilib, ma’naviy suhbat va amaliy yordamlar ko‘rsatildi;
– 9 ta xonadondagi ruhiy-ma’naviy qiyinchiliklar o‘rganilib, maslahatlar berildi.
– Oilaviy kelishmovchilik sababli notinch bo‘lib turgan oilalarga suhbat va nasihatlar o‘tkazildi. Natijada 2 ta arazlashgan oila yarashtirilib, 1 ta ajrimning oldi olindi;
– Sudlanganlar, jazo muddatini o‘tayotganlar hamda ularning oilalari bilan muloqot qilindi.
– Nogiron va ehtiyojmandlar holidan xabar olinib, moddiy-ma’naviy ko‘mak ko‘rsatildi.
Tumanning Taptiqsaroy mahallasida yong‘in oqibatida zarar ko‘rgan xonadonni qayta ta’mirlash ishlari homiylar va hojilar ko‘magida boshlab yuborildi. Bosh imom-xatib Ubaydulloh domla ushbu xonadonga tashrif buyurib, muloqot qildi hamda tavsiyalar berdi.
Bundan tashqari, “Doimobod” mahallasidan bo‘lgan, nogironligi bor fuqaroning uyiga ham tashrif uyushtirilib, tugallanmagan uy qurilishi uchun zarur qurilish materiallari yetkazildi.
Peshin namozidan so‘ng Ishchi guruh tarkibidagi iqtidorli imom-xatiblar jamoatga ma’ruza qilib, tinchlik, osoyishtalik va xalq farovonligi uchun duo qildilar.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Farg‘ona viloyati vakilligi
Matbuot xizmati