وَإِذَا طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَبَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمۡسِكُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٍ أَوۡ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٖۚ وَلَا تُمۡسِكُوهُنَّ ضِرَارٗا لِّتَعۡتَدُواْۚ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ فَقَدۡ ظَلَمَ نَفۡسَهُۥۚ وَلَا تَتَّخِذُوٓاْ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ هُزُوٗاۚ وَٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ وَمَآ أَنزَلَ عَلَيۡكُم مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَٱلۡحِكۡمَةِ يَعِظُكُم بِهِۦۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ٢٣١
231. Hotinlaringiznitaloqqilganingizdaiddalaritugasa, ularniyaxshilikbilanushlabqolinglaryokiyaxshilikchajavobiniberinglar. Ulargazulmbilanzararetkazishniyatidaushlabqolmanglar. Kimshundayqilsa, o'zigazulmqilganbo'ladi. Allohningoyatlarinihazilsanamanglar. Allohningsizlargaberganne'matini, nasihatuchuntushirganKitobinivahikmatiniyoddatutinglar. Allohdanqo'rqinglarvabilinglarki, Allohalbattahammanarsanibiluvchidir!
Ya'ni, erlar xotinlarini taloq qilishganida idda muddati tugagach, yana uni qaytarib olishi yoki yaxshilikcha, mahrini berib, javobini berishlari kerak. Islomning ilk davrida ba'zi johil kimsalar xotinlariga mahrini qaytarmaslik uchun u bilan yashashmas, ammo javobini ham berishmas edi. Bunday holat ayollarga nisbatan zulmdir, Allohning amrlariga qarshi chiqishdir. Kim Alloh chegaralarini buzguday bo'lsa, o'z joniga jabr qilgan bo'ladi. Alloh taolo bunday degan: "Eymo'minlar, sizlarmo'minalarninikohingizgaolsangizu, so'ngraularga "teginish"danoldinularnitaloqqilsangiz, uholdasizlaruchunularningzimmasidasanaydiganiddayo'qdir. Sizlarularni (ozginamoddiy) bahramandetib, chiroylikuzatishbilankuzatingiz" (Ahzob, 49).
Musulmon er iloji boricha taloq qilmaslik ruhida tarbiya topgan bo'ladi, chunki Islom shariatida taloqqa eng noxush narsa sifatida qaraladi. Taloq qilishdan Allohning arshi larzaga keladi, degan tushunchaga ega musulmon er o'zining bu huquqini eng oxirgi chora sifatidagina qo'llaydi. Chunki hadisi sharifda: «Alloh azza va jalla eng yomon ko'rgan halol – taloqdir», deyilgan. Shuning uchun ayollar iloji boricha erlaridan taloq talab qilmasliklari kerak. Erlar ham o'zlarini bu so'zni aytishdan saqlashlari lozim. Oilaning mustahkamligini ta'minlash maqsadida shariatda taloq qilishdan boshqa iloji qolmaganida ham bu ishni birdan sodir etmasdan, odoblarni yo'lga qo'yish tavsiya etilgan. Bu tavsiyada ham shoyad er o'ylab ko'rib, taloq qilish fikridan qaytsa, degan hikmat yotadi.
وَإِذَا طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَبَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعۡضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحۡنَ أَزۡوَٰجَهُنَّ إِذَا تَرَٰضَوۡاْ بَيۡنَهُم بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ ذَٰلِكَ يُوعَظُ بِهِۦ مَن كَانَ مِنكُمۡ يُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۗ ذَٰلِكُمۡ أَزۡكَىٰ لَكُمۡ وَأَطۡهَرُۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ٢٣٢
232. Hotinlaringiznitaloqqilganingizdaularningiddalaritugasa, shariatgamuvofiqo'zarokelishishganbo'lsa, erlarigaqaytanikohlanishdanto'smanglar. BunasihatAllohgavaqiyomatkunigaimonkeltirganlargadir. Busizlargasafoliroq, poklikroqdirvaAllohbilganinisizlarbilmassizlar!
Ya'ni, er xotinini taloq qilsayu iddalari tugagach shariatga muvofiq yana qayta nikohlanishga qaror qilishsa, bundan ularni qaytarmaslik lozim. Bu narsa juvonni ham, bokirani ham nazarda tutadi. Allohga va qiyomat kuniga imon keltirganlar ushbu nasihatga amal qilsinlar. Hasan roziyallohu anhu rivoyat qiladi: "Ma'qal ibn Yasorning singlisi bir kishiga erga tekkan edi, eri uni taloq qildi. Keyin to iddasi tugagunicha uni tashlab qo'yib, yana o'ziga xotinlikka so'radi. Shunda Ma'qal bunga qarshilik qilib: "Uni iddasi tugamasidan oldin qaytarib olish imkoniga ega bo'laturib o'z holiga tashlab qo'ydi, endi uni yana xotinlikka so'ratadimi?!" deb kuyovi va singlisining yarashib ketishiga to'sqinlik qildi. Shu asnoda Alloh taolo Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga yuqoridagi: "Hotinlaringiznitaloqqilganingizdaularningiddalaritugasa, shariatgamuvofiqo'zarokelishishganbo'lsa, erlarigaqaytanikohlanishdanto'smanglar. BunasihatAllohgavaqiyomatkunigaimonkeltirganlargadir. Busizlargasafoliroq, poklikroqdirvaAllohbilganinisizlarbilmassizlar!" oyati karimasini nozil qildi. Payg'ambar alayhissalom Ma'qalni chaqirib, unga mazkur oyatni qiroat qilib berdilar. Ma'qal kuyovi bilan singlisiga to'sqinlik qilishni bas qilib, Alloh taoloning amriga bo'ysundi" (Buxoriy rivoyati). Nofe' roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: "Umar ibn Hattobning (roziyallohu anhu) o'g'li xotinini hayz paytida bir taloq qildi. Rasululloh alayhissalom unga xotinini qaytarib olishni, hayzdan poklanib, yana hayz ko'rgach qayta poklangunicha uyida ushlab turishni, keyin agar istasa, hayzdan poklangan vaqtida unga yaqinlik qilmay turib talog'ini berishni buyurdilar". Ayollarni taloq qilishda rioya etilishi lozim bo'lgan, Alloh taolo buyurgan idda (muddat) mana shudir. Agar o'zlaridan so'rashsa, Abdulloh: "Agar uch taloq qilgan bo'lsang, xotining to boshqa erga tegib chiqmagunicha senga harom", der edilar. Ibn Umar: "Agar bir yoki ikki bora taloq qilgan bo'lsang, hazrati Rasululloh bunday holda nima qilishni menga buyurgandilar", deydilar" (Buxoriy rivoyati).
#xabar #haj2025
Makka shahrida ziyoratchilar joylashgan mehmonxonalarda ma’rifiy suhbatlar o‘tkazilib, ulug‘ ibodat ahkomlari va hojilik odoblari haqida mav’izalar qilinmoqda. Yurtimizda keyingi yillarda haj va umra safarlarini yuqori darajada tashkil etilayotgani, yurtdoshlarimizga ushbu ibodatlarini chiroyli ado etishlari uchun har tomonlama qulaylik va sharoitlar hozirlashga katta e’tibor qaratilayotgani ta’kidlanmoqda.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari, O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov, Qur’on va tajvid bo‘limi mudiri shayx Alijon qori Fayzulla Maxdum o‘g‘li, Fatvo markazi direktori o‘rinbosari G‘ulomjon domla Xolboyev, Andijon viloyati bosh imom-xatibi Mirzamaqsud domla Alimov, Toshkent shahar vakili o‘rinbosari Abdulloh domla Yo‘ldoshev, “Abu Hanifa” jome masjidi imom-xatibi Muhammadamin domla Alixonov, “Eshon Boboxon” jome masjidi imom-xatibi Tavakkal domla Kenjayev, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita mas’ul xodimi Muhammadbobur domla Yo‘ldoshev kabi ulamolar hojilarga suhbatlar qilib berishmoqda.
Uchrashuvlarda tabarruk shaharlar qadr-qimmati, bu yerlarda ziyorat va ibodat qilish ulkan saodat ekani, bu ulug‘ joylarda Rasul alayhissalom yurganlari, Islom tarixidagi muhim voqealar sodir bo‘lgani, haj ulug‘ ibodatligi, bunday sharafga yetkazgani uchun Alloh taologa shukronalar aytish, har bir ziyoratchi haqiqiy hojilik maqomiga yetishish yo‘lida yuksak ixlos, go‘zal odob bilan harakat qilish tavsiya etilmoqda.
Shuningdek, ma’rifiy suhbatlar chog‘ida, avvalo, niyatni to‘g‘ri qilish, doimo Alloh taoloning zikpi bilan band bo‘lish, ictig‘fop, dyolar va Qyp’oni kapimni tilovatini ko‘paytirish, tilni behyda co‘zlapdan tiyilish, qo‘lidan kelganicha odamlapga yaxshilik qilish, qalbni mashg‘yl qiluvchi narsalardan xoli bo‘lish, o‘zini kamtar tytish, zeby ziynatga e’tibop bepmaclik singari haj odoblariga amal qilish hajning mabrur bo‘lishiga sabab bo‘lishi haqida shar’iy dalil va hayotiy misollar asosida eslatib o‘tilmoqda.
Suhbatlar nihoyasida ziyoratchilar bilan haj ibodatiga doir savol-javoblar ham bo‘lmoqda.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati