وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يُعۡجِبُكَ قَوۡلُهُۥ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَيُشۡهِدُ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا فِي قَلۡبِهِۦ وَهُوَ أَلَدُّ ٱلۡخِصَامِ٢٠٤
204. (Ey Muhammad), odamlarichidashundaylarihamborki, uningdunyohayotidagigaplarisizgaajibtuyuladi. UIslomgaashaddiyxusumatdabo'lganiholdadilidaginarsagaAllohniguvohqiladi.
Alloh taolo Payg'ambariga xitob qilib aytyaptiki, odamlar ichida shundaylari bor: ularning dunyodagi gaplari sizga ajablanarli tuyulishi mumkin. Bundaylarning siz olib kelgan dinga xusumat va dushmanliklari shunchalar qattiqki, ular dilidagi narsaga Parvardigoringizni guvoh qiladi. Ato roziyallohu anhu: "Oyatdagi "an-nas" so'zi "al-hayvon" ma'nosida", degan (Buxoriy rivoyati). Mazkur oyati karimada zikr etilgan shaxs Axnas ibn Shurayq as-Saqafiy ismli bir munofiq edi. U Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam va boshqa musulmonlar huzurida Islomga kirib, o'zining imoni mustahkam ekani haqida juda ajoyib gaplarni gapirib, hammani ishontiradi. Musulmonlar oldidan chiqib, o'z qabilasiga qaytib ketayotganida esa, musulmonlarga qarashli dalalarga o't qo'ydi, ularga tegishli tuyalarni so'yib tashladi. Bunday kimsalarning Islom diniga va musulmonlarga qattiq xusumati Alloh taolodan aslo yashirin qolmaydi. Hazrati Oisha roziyallohu anho: "Payg'ambar alayhissalom: "Alloh eng yomon ko'radigan odam adovati qattiq kishidir", deganlar (Buxoriy rivoyati).
وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِي ٱلۡأَرۡضِ لِيُفۡسِدَ فِيهَا وَيُهۡلِكَ ٱلۡحَرۡثَ وَٱلنَّسۡلَۚ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ ٱلۡفَسَادَ٢٠٥
205. Uyuzo'girganidanso'ngYeryuzidabuzg'unchilikhamdaekinvanasllarnihalokqilishmaqsadidaharakatqiladi. Allohesabuzg'unchilikniyomonko'radi.
Axnas kabi munofiq kimsalar har qadamda musulmonlarga biror zarar etkazish payidan bo'ladi: ularning ekinzorlarini payxon qilib, dalalariga o't qo'yadi, hayvonlarini yoki bola-chaqalarini o'ldiradi, yurtlarini vayron qiladi. Ana shunday yovuzliklar va fitnalar qilish uchun chor atrofga zir yuguradi. Ammo Alloh taolo buzg'unchilikni yomon ko'rgani uchun ularning bu zulm va kirdikorlariga yarasha jazolarini beradi. Mo'min doimo uzr istaydi, munofiq esa, ayb istaydi. Mo'min barcha xaloyiqqa nisbatan ko'ngli pok bo'ladi. Munofiq esa, uning teskarisi bo'ladi. Hech bir kishini Alloh taolo ikki qalbli qilib yaratgan emas, ya'ni, kishi bir paytning o'zida ham dinli, ham dinsiz bo'la olmaydi. Bir qalbga bir narsa sig'adi: yo imon yoki kufr yoxud nifoq. Ochiq inkorchi kofir deyiladi, tashi boshqa, ichi boshqa odam munofiqdir. Oxirat kunida hamma odamlar qayta tirilishiga, bu dunyoda qilgan amallarining har zarrasi uchun mukofot yoxud jazo olishiga ishonmagan odamdan yaxshilik chiqishi, ahdiga vafo qilishi qiyin ish. Bu haqiqatni musulmonlar yaxshi tushunib olishgan. Dinsiz, ixlossiz, fisqu fujurga berilgan, yolg'onchi, ibodatsizlarni gap-so'zi, yurish-turishidan bilib olsa bo'ladi.
وَإِذَا قِيلَ لَهُ ٱتَّقِ ٱللَّهَ أَخَذَتۡهُ ٱلۡعِزَّةُ بِٱلۡإِثۡمِۚ فَحَسۡبُهُۥ جَهَنَّمُۖ وَلَبِئۡسَ ٱلۡمِهَادُ٢٠٦
206. Unga "Allohdanqo'rq!" deyilganidahamg'ururigunohgaboshlayveradi. Ungajahannamkifoyadir, unihoyatdayomonjoydir.
Bu munofiqning holati bo'lib, u tashida xushomad bilan har so'ziga Hudoni guvoh qiladi va: "Mening dilimda ham Islomga muhabbat bor", deydi. Munofiq goh imonga, goh kufrga yaqinlashib turadi. Torozi pallasi imon tarafga bosib qolsa, imonga yaqinlashadi, kufr tarafiga og'sa, u ham kufrga yaqinlashadi. Munofiqqa va'z-nasihat qilsang, qulog'iga ilmaydi. Allohni eslatsang, kibr ila o'zini yuqori tutadi. Gunohi, xatosi va kamchiliklari bilan gerdayadi, Allohdan uyalmaydi ham. Holbuki, kunda-kunora: «Yuragimdagi narsaga Alloh guvoh!» deb qasam ichadi. Munofiq kofirdan ham yomon. Shuning uchun munofiq do'zaxning eng chuqur eriga tashlanadi. Munofiqning Islomga dushmanligi boshqalarnikidan qattiqroqdir, iloji bo'lsa, hamma yoqda buzg'unchilik qilib, Yer yuzidagi ekinlarniyu va inson hamda hayvon nasllarini yo'q qilib tashlasa! Bundaylarga nasihat qilinsa, uning ziddiga ish tutadi. Saodat asrida yashagan Axnas ismli o'sha munofiqda yuqoridagi sifatlarning hammasi mavjud edi. Bu kimsa Payg'ambarimiz Muhammad alayhissalom bilan xuddi shunday muomala qilar edi.
وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَشۡرِي نَفۡسَهُ ٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ رَءُوفُۢ بِٱلۡعِبَادِ٢٠٧
207. OdamlarorasidaAllohroziligiuchunjonlarigachatikadiganlarihambor. Allohbandalargamehribondir.
Bu komil mo'minlar sifatidir, ular Alloh roziligi yo'lida, kerak bo'lsa, jonlarini ham qurbon qilishga tayyor turishadi. Mufassirlar ushbu oyati karima hazrati Aliy ibn Abu Tolib karramallohu vajhahu haqida nozil bo'lgan, deyishadi. Payg'ambarimizning amakivachchalari va kuyovlari bo'lgan bu zot yosh bo'lishlariga qaramay, Islomni birinchilardan bo'lib qabul qilganlar va umrlari oxirigacha shu dinning ravnaqi yo'lida fidokorlik ko'rsatganlar. Hazrati Aliy Tabuk g'azotidan boshqa barcha g'azotlarda Payg'ambar alayhissalom bilan birga bo'ldilar. Tabuk g'azotida esa Payg'ambarning o'zlari hazrati Alini Madinada amir qilib qoldirgan edilar. Alining boshlaridan ko'p sinovlar o'tgan, ko'plab g'azotlarda bayroqdor bo'lganlar, Islom dushmanlariga qarshi mardona jang qilganlar. Aliy ibn Abu Tolib tirikligida jannat bashorati berilgan o'n saodatmand sahobaning (asharai mubashsharaning) biri edilar. Oltmish uch yoshlarida xavorijlar qo'lida halok bo'lganlar.
Boshqa ba'zi mufassirlar esa bu oyat Suhayb Rumiy ismli sahobiy haqida nozil bo'lgan, deyishadi. Suhayb Makkadan Madinaga ketayotganida yo'lda uni Quraysh odamlari ta'qib qilishdi. U tuyasidan tushdi va o'qdoniga ishora qilib: "Ey Quraysh jamoasi, mening kamonda otishga qanchalik mohir ekanimni yaxshi bilasizlar, barcha o'qlarimni otib bo'lgunimcha ham menga birorta o'q tekkizolmaysiz. Yaxshisi, meni o'z holimga qo'ying, Makkada qoldirgan barcha mollarimning turgan erini sizlarga aytib beray", dedi. Quraysh jamoasi rozi bo'ldi. Suhayb Madinaga eson-omon etib kelganida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Suhayb tijoratda katta foyda qildi" deb bashorat berdilar" (doktor Abu Halil Shavqiy. "Atlasul-Qur'an", Bayrut, 2001 yil, 312-bet).
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.