إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡتُمُونَ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَيَشۡتَرُونَ بِهِۦ ثَمَنٗا قَلِيلًا أُوْلَٰٓئِكَ مَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ إِلَّا ٱلنَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ ٱللَّهُ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمۡ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٌ١٧٤
174. Alloh tushirgan Kitobdagi narsani yashirganlar va uni arzonga sotganlar qorinlarini faqat olovga to'ldirishadi. Qiyomat kuni Alloh ular bilan so'zlashmaydi, ularni poklamaydi va ularga alamli azob bordir.
Odamlarni kufr va shirk iskanjasida tutib turish uchun, o'z shaxsiy manfaatlari yo'lida Parvardigorlari tomonidan nozil qilingan ilohiy vahiylarga ishonmagan, ishonish uyoqda qolib, ularni odamlardan yashirgan yoki dunyoning arzon matohlariga alishtirib yuborgan johillar qorinlarini do'zax olovi bilan to'ldirishgani aniq! Qiyomat kuni Alloh taolo ularning arzi-hollariga, bahona-sabablari haqida so'zlashmaydi ham, ularga rahmat nazari bilan qaramaydi ham, ularning tavbalarini qabul qilib, gunohlaridan poklamaydi ham. Ularga mangu qiynoqlar, aslo tugamaydigan azob-uqubatlar tayyorlab qo'yilgan. Alloh taolo bunday deydi: "Kim Allohga shirk keltirsa, albatta unga Alloh jannatni harom qiladi va uning borar joyi do'zaxdir. Zolimlarga yordamchilar bo'lmaydi" (Moida, 72).
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشۡتَرَوُاْ ٱلضَّلَٰلَةَ بِٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡعَذَابَ بِٱلۡمَغۡفِرَةِۚ فَمَآ أَصۡبَرَهُمۡ عَلَى ٱلنَّارِ١٧٥
175. Ana shular hidoyat evaziga zalolatni, mag'firat o'rniga jazoni sotib olganlardir. Ular do'zax o'tiga shunchalik bardoshlimi?
Alloh taologa shirk keltirish, ya'ni Unga biror maxluqni sherik qilish, Allohdan boshqa but-sanamlarga, tosh, daraxt, oy-quyosh kabilarga sig'inish eng ulkan gunohdir. Alloh taolo qancha ko'p gunoh bo'lsa ham mag'firat etishi mumkin, ammo shirkni aslo kechirmaydi: "Chunki shirk keltirish eng katta zulmdir" (Luqmon, 13). Ya'ni shirk qabih amal va ochiq zulmdir. Shirkka mubtalo bo'lganlar hidoyat yo'lini tan olmay, zalolatni tanlagan bo'ladi. Ular Alloh taoloning mag'firati o'rniga Uning azobi-jazosini tanlagan bo'ladi. Ular do'zax oloviga shunchalik ham chidamlimiki, to'g'ri yo'l turganida zalolatga yuz buradi? Allohning mukofoti, jannati turganida do'zaxdagi azobini istaydi? Hadisda kelishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Sizlarga gunohi kabiralarning eng kattasi haqida xabar beraymi?" deb so'radilar. Biz: "Ha", dedik. "Allohga shirk keltirish va ota-onaga oq bo'lish", dedilar (Buxoriy va Muslim rivoyati).
ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ نَزَّلَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّۗ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِي ٱلۡكِتَٰبِ لَفِي شِقَاقِۢ بَعِيدٖ١٧٦
176. Bu shuning uchunki, Alloh Kitobni haq bilan tushirgan edi, Kitob haqida tortishganlar esa, ixtilofda chuqur ketganlardir.
Mushriklarning adashuvlari shundaki, ular Allohning tavhidi borasida va Uning haq bilan tushirgan kitobi (Tavrot) haqida bema'ni tortishuvlarga borganidir. Bunday tortishuvchilar barcha makon va zamonlarda bo'lgan va bo'ladi. Arastu falsafasi tarafdorlari, "vahdati vujud", jabariya, mo''tazila kabi oqimlarni yoqlaydiganlar, yahudiy va nasroniy dinidagi ayrim olimlar Allohning vahdoniyati, Uning zotiy va fe'liy sifatlari haqida o'rinsiz tortishuvlarga borib, haq yo'ldan adashib ketishdi. Ular adashuvining asl sabablari esa ixtilofda chuqurlashib ketganlari, Allohning haq Kitobi turib, insonlar o'ylab topgan boshqa asoslarga suyanganlaridadir.
Ilohiy kitoblarning birortasini inkor qilgan kishi kofir bo'ladi. Boshqa ilohiy kitoblarga imon keltirib, Qur'oni karimni inkor etuvchi kishi ham kofir bo'ladi. Bular – haqiqatdir, Alloh taoloning amridir. Zero, ilohiy kitoblarda hidoyat va nur bor, ilohiy kitoblar o'zidan oldingi kitobni tasdiqlovchidir. Alloh taolo insoniyatning kamolot darajasiga qarab oldingi hukmlariga o'zgarishlar kiritgan, xolos. Avvalgi payg'ambarlar etkazgan hukmlar (shariat)ni keyin kelgan payg'ambarlar Alloh irodasi bilan bekor qilishgan. Bunga Hazrati Iso alayhissalomning o'z ummatlariga: «Men Allohning sizlarga (yuborgan) payg'ambaridirman. (Men) o'zimdan oldingi Tavrotni tasdiqlovchi va o'zimdan keyin keladigan Ahmad (Muhammad) ismli payg'ambar haqida xushxabar (bashorat) etkazuvchiman» (Saf, 6) degan so'zlari dalildir. Alloh taolo Hazrati Muso alayhissalomga Tavrot kitobini tushirgan. Ammo Tavrotning asli yo'qolgan, uning qayerdaligini hech kim bilmaydi. Alloh taolo Bani Isroilni ilohiy kalomni davomli ravishda buzib kelganlarini bizlarga bildirgan. Mo'min-musulmonlar Alloh taoloning Muso alayhissalomga Tavrotni tushirganiga imon keltiradilar va busiz imonlari butun bo'lmaydi.
Har yangi kunning tongini ko‘rganingizda qalbingizni zikr ila to‘ldiring. Iymon zikrlariga quloq tutar ekansiz, borliq Yaratgan Zot sari talpinayotganini his qilasiz. Alloh taolo aytadi: «...Mavjud bo‘lgan barcha narsa hamd bilan Unga tasbeh aytur...»[1]. Balki uyda, balki ko‘chada, qayerda bo‘lsangiz-da, Allohning zikriga shoshiling. Zikrlarni ko‘paytirganingiz sari Allohga bo‘lgan muhabbatingiz ortib boradi, osmonlaru yerning Xoliqi bo‘lgan Alloh taolodek buyuk Zot suyanchig‘ingiz ekanini anglaysiz...
Ushbu misralarni doim yodda tuting:
Gar ersa qalblar Xoliqin zikridin mosuvo,
Alar jasad ichidin joy olgan tosh kabi go‘yo.
Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.
Toshda na mehr va na his bor. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Robbini zikr qiladigan bilan zikrdan yiroqda bo‘lgan kishi xuddi tirik bilan o‘lik kabidir” [2], deganlar.
Yana Nabiy alayhissalom: “Sizlarga amallaringizning eng xayrlisi va Sultoningiz huzurida eng pokiza, darajangizni yuqorilatadigan, sizlar uchun tillo-kumushlarni ehson qilgandan-da, dushmaningizga yo‘liqib, uning boshini tanasidan judo qilishingiz, u ham sizning kallangizni bo‘yningizdan uzib tashlashidan-da yaxshiroq amal qaysi ekanini bildirib qo‘yaymi?!” – dedilar. Sahobalar: ”Ha, ey Allohning Rasuli”, deyishdi. U zot: U Allohning zikridir”,3] dedilar.
Ubayd ibn Umayr aytadilar: “Mo‘minning amal daftaridagi hamd ila tasbeh – u bilan dunyo tog‘laricha tillo sudralib yurishidan xayrlidir”.
Nabiy alayhissalom yana boshqa bir hadisda: «Alloh taoloning fazilat izlab kezib yuruvchi farishtalari bo‘lib, ular zikr aytib o‘tirilgan davralarni izlab yurishadi. Shu asnoda zikr bo‘layotgan davrani topishsa, farishtalar zikr halqasidagilar bilan birgalikda o‘tirishadi va bir-birlarini qanotlari bilan o‘rab olishadi, shu tarzda zikrdagi kishilar bilan dunyo osmonining orasi farishtalar bilan to‘lib ketadi. Zikr halqasidagi kishilar tarqalib ketishsa, farishtalar osmonga ko‘tarilib ketishadi.
Keyin Alloh taolo hammasini bilib turgani holda, ulardan: “Qayerdan keldinglar? – deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring oldidan keldik. Ular Senga tasbeh aytyaptilar, takbir, tahlil aytib, Senga maqtov yo‘llayaptilar va O‘zingdan so‘rashyapti”, deb javob qaytarishadi.
Alloh taolo: “Ular Mendan nimani so‘rayapti?” – deydi. Farishtalar javoban: “Sendan jannatingni so‘rashyapti”, deyishadi. Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” – deya farishtalardan yana savol so‘raydi. Farishtalar javob berib: “Yo‘q! Ey Yaratgan Zot!” – deyishadi. Alloh subhanahu va taolo yana: “Mabodo ular jannatimni ko‘radigan bo‘lsalar, holat qanday bo‘ladi-ya?” – deydi. Farishtalar: “Ular yana Sendan panoh tilashyapti”, deyishadi. Alloh taolo savol tariqasida: “Nimadan panoh berishimni so‘rashyapti?” – deydi.
Ular: “Jahannamingdan, ey Yaratgan Zot!” – deb javob qaytarishadi. “Ular do‘zaximni ko‘rganmi?” – deb so‘raydi Alloh taolo. Javob qaytarib: “Yo‘q!” – deyishadi ular.
Alloh taolo: “Ular do‘zaximni ko‘rishsa qanday bo‘larkin?” – deydi.
Farishtalar: “Ular yana Sendan mag‘firat qilishingni so‘rashyapti”, deyishadi.
Alloh taolo: “So‘zsiz ularning gunohlarini kechirdim, ularga so‘rovlarini ato etdim va panoh tilagan narsalaridan ularni O‘z panohimga oldim”, deydi.
Farishtalar: “Ey Yaratgan Zot! Ular orasida falonchi, o‘ta xatokor qul ham bor. U o‘tib keta turib ularning oldiga o‘tirib oldi”, deyishadi. Alloh taolo shunday deya marhamat qiladi: “Uni ham kechirdim! Ular hammajlislari badbaxt bo‘lmaydigan kishilardir”, deydi»[4], dedilar.
[1] Isro surasi, 44-oyat.
[2] Imom Muslim rivoyati.
[3] Imom Termiziy rivoyati.
[4] Imom Muslim rivoyati.