Sayt test holatida ishlamoqda!
22 Dekabr, 2024   |   21 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:20
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
22 Dekabr, 2024, 21 Jumadul soni, 1446

Savobi Qur'onning to'rtdan biriga teng

9.10.2020   3001   10 min.
Savobi Qur'onning to'rtdan biriga teng

بسم الله الرحمن الرحيم

إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ (١)

وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا (٢)

فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا (٣)

Mehribon va Rahmli Alloh nomi bilan (boshlayman).  

«(Ey Muhammad!) Qachonki Allohning nusrati (madadi) va g'alaba kelganida, odamlar to'p-to'p bo'lib, Allohning dini (Islom)ga kirayotganlarini ko'r­ganingizda, darhol Rabbingizga hamd bilan tas­beh ayting va Undan mag'firat so'rang! Zero, U tavbalar­ni qabul etuvchi Zotdir»(Nasr surasi).

Suraning avvalida “an-Nasr” so'zi kelgani uchun, “Nasr”, ya'ni g'alaba deb nom­lan­gan. Nasr ulkan g'alaba, Makkai mukarrama fathi­dir. Bun­dan tashqari, su­raning “Tavdiy'” – «vidolashuv» degan nomi ham bor.

Madinada nozil bo'lgan bu surada Makkaning fath etilishi, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning mushriklar ustidan g'alaba qozo­nishlari, Arab yarimorolida Islom dinining yoyilishi, shirk va sanamlarning yo'q bo'lishi bildirilgan.

Shuningdek, bu surada Rasu­lulloh sollallohu alay­hi va sallamning vafotla­­ri yaqin­lashgani haqida xabar va Al­loh taologa tasbeh, hamd va is­tig'for aytishga buyurilgan.

Imom Bayhaqiy rahma­tullohi alayh qilgan rivo­yatda: “Nasr surasi Qur'on­ning to'rtdan biriga tengdir”, de­­yilgan.

Imom Nasoiy Ubaydulloh ibn Abdulloh ibn Utbadan rivoyat qiladi: «Ibn Abbos roziyallohu anhumo menga: “Qur'ondagi oxirgi nozil bo'lgan surani bilasanmi?” deganida, men: “Ha, bilaman, u “Iza jaa a-nasrullohi...” surasidir”, dedim, u zot: “To'g'ri aytding”, dedilar».

Imom Buxoriy rahmatul­lohi alayh rivoyat qiladi: «Ibn Abbos roziyallohu anhu­mo aytadi: “Umar ibn Hattob meni Badrda ishtirok etgan katta yoshli kishilar bilan birga (huzurlariga) kiritar edilar. Bundan ularning ba'zilari taajjublanishar edi. Kunlarning birida ularni huzurlariga chaqirtirib, meni ham ular bilan birga taklif qildilar. Buni faqat (kichik bo'lsam ham) qanday ekanimni ko'rsatish uchun qil­ganlar, deb o'yladim. U kuni Umar ibn Hattob: “Iza jaa a-nas­rullohi valfathu...” surasi ha­qida nima deysizlar, deb ulardan so'radilar. Ulardan ba'zilari: “Agar g'alaba qo­zonib, bizga zafar berilsa, Allohga hamd va istig'for ay­tishimizni buyurgan”, deyish­di. Ba'zilari hech narsa de­yishmadi. Umar ibn Hattob mendan so'radi: “Ey Ibn Abbos, sen ham shunday deysanmi?” Men: “Yo'q”, dedim. U zot: “Unda nima deysan?” dedilar. Men: “U Rasulullohning ajallaridir. Alloh taolo u zotga bildirgan”, dedim. Ya'ni, “Qachon Allohning yordami va g'alaba kelsa, mana shu ajalingiz alomatidir. Parvardigoringizga hamd ayting va Undan mag'fi­rat so'rang. Zero, U tavbalarni qabul qilguchi Zotdir”. Haz­rat Umar: “Men ham sen aytgan nar­sanigina bilaman xolos”, dedilar».

«(Ey Muhammad!) Qachonki, Allohning nusrati (madadi) va g'alaba kelganida...»

Oyatdagi “Allohning nus­ratida”dan murod shuki, albatta, nusrat Alloh tomonidan bo'ladi. Nusrat, madad va g'alaba U zotdan boshqa biror maxluqqa munosib emas. Faqat Uning hikmati bilan amalga oshadi. Shuning uchun bu nusrat ulug'lanmoqda. Ya'ni, u haqiqatda voqe bo'luvchidir.

Imom Ahmad, Imom Bayha­qiy va Imom Nasoiylar Ibn Abbos roziyallohu anhumodan qilgan rivoyatda keltirilishicha, “Iza jaa a-nasrullohi...” nozil bo'lganida, Rasululloh sollallohu alayhi va sal­lam: «Mening jonim (tez kunlarda) vafot etishi haqida xabar berilmoqda. Mana shu yil jonim uziladi”, dedilar».

«...odamlar to'p-to'p bo'lib, Allohning dini (Islom)­ga ki­rayotganlarini ko'rganin­gizda...» Ya'ni, arab va boshqa­larni sizga yuborilgan din­ga jamoat-jamoat bo'lib kiri­­shayotganining shohidi bo'l­sangiz... deyilmoqda. Chunki dastlab insonlar bitta-bitta yoki ikkita-ikkita bo'lib dinga kirishar edi. Bora-bora qabilalar yoppasiga Islomni qabul qiladigan bo'ldi.

«...darhol Rabbingizga hamd bilan tasbeh ayting va Undan mag'firat so'rang! Zero, U tavbalarni qabul etuvchi Zotdir». Ya'ni, agar Makka fath etilib, Islom keng quloch yoysa, Allohning sizga bergan ne'matlari shukriga namoz o'qing va U zotga hamd va tas­beh ayting.

Bu erda hamd va tasbeh orasi birlashtirilmoqda. Chunki nusrat va fath Allohga hamd aytishni taqozo etadi. Bu Allohning ulug' fazli va marhamatidir.

Imom Buxoriy rahmatul­lohi alayh Oysha onamiz ro­ziyallohu anhodan qilgan rivoyatda aytilishicha: “Iza jaa a-nasrullohi val fat­hu” surasi nozil bo'l­gandan keyin Rasululloh namoz o'qiydigan bo'lsalar, albatta, unda “Subhanaka robbana va bihamdika, Allohum­mag'firliy”, der edilar.

Suradan o'rganganlarimiz:

Alloh taoloning har bir ne'matiga mos ravishda shukr, hamd va va sano aytish shart. Allohning Nabiyi alayhis­salomga va u zotning ummatiga eng katta ne'matlarlardan biri dushmanlari ustidan nusrat va g'alaba berilgani hamda musulmonlar qiblasi, Ka'ba yoki Baytul-harom, Makkaning fath etilishidir.

Alloh taolo bu ulug' ne'mat – Makka fathiga yana bosh­qa bir ne'matni qo'shib berdiki, u ham bo'lsa arablar va boshqa­larning Islom diniga jamoat-jamoat bo'lib kirishlaridir. Bu narsa Makka fath etilganida sodir bo'ldi.

Arablar: “Agar Muhammad sollallohu alayhi va sallam Haram ahli ustidan g'alaba qozonsalar, biror kuch yordam bera olmaydi. Alloh Haram ahlini fil sohiblari (Abraha qo'shinlari)dan omonda qilgan edi”, deyishar edi.

Bas, ular to'p-to'p bo'lgan hol­da Islomni qabul qilishdi.

Alloh taolo bu suraga O'zi uchun ko'p namoz o'qib, tasbeh ay­tib, zafar va fathlar payti Allohga hamd aytish, zikrda bardavom bo'lib, mag'firat so'­rashni buyurish ila xotima yasamoqda. Chunki Alloh taolo tasbeh va istig'for aytuvchi bandalarining tavbalarini qabul etadi.

Rasululloh sollallohu alay­hi va sallam ma'sum (gu­noh­lardan yiroq) bo'lish­la­ri­ga qaramay, istig'for ay­tish­ga buyurilmoqda. Demak, um­matla­ri­ga ham bu narsa juda zarur ekani oydinlashadi.

Imom Muslim Oysha ona­mizdan rivoyat qiladi. «Rasu­lulloh alayhissalom: “Sub­honal­lohi va bihamdi­hi astag'­­firulloha va atubu ilayhi”, deb ko'p aytardilar. Shunda men: “Yo Allohning rasuli, Siz, “Subhonallohi va bihamdihi, astag'firullo­ha va atubu ilayhi”, deb ko'p aytayotganingizni ko'rmoq­daman”, desam, u zot: “Rabbim menga tez orada ummatim ora­sida ajo­yib narsalarni ko'rishimning xabarini ber­di. Agar o'sha alomatni ko'r­sam,“Subhonallohi va bihamdihi, astag'firul­lo­ha va atubu ilayhi”, deb ko'p aytaman. Haqiqatan, men uni Nasr surasida ko'rdim. U Makkaning fath etilishi va odamlarning to'p-to'p bo'lib Allohning diniga kirishlaridir», dedilar.

Alloh huzurida haq din Islomdir. Bu haqda Alloh tao­lo Oli Imron surasining 19-oyatida: «Albatta Alloh nazdidagi (maqbul bo'ladigan) din Islom di­nidir» va yana shu suraning 85-oyatida: «Kim­da-kim Islomdan o'zga din is­tasa, bas (uning dini Al­loh huzurida) hargiz qa­bul qilinmaydi va u oxirat­da ziyon ko'rguvchilardandir», deb ogohlantirgan.

Alloh taolo avval tasbeh, keyin hamd, so'ngra istig'for aytishga buyurdi. Sahobalar bu sura Rasulul­loh sollallohu alayhi va sallamning vafotlari xabari­ni beruvchi ekaniga ittifoq qilishdi. Rivoyat qilinishi­cha, bu sura nozil bo'lganida Rasululloh sollallohu alay­hi va sallam xutba aytib: “Al­batta, bandaga Alloh dunyo bilan oxiratga yo'liqish orasida ixtiyor berdi. Banda Allohga yo'liqishni ixtiyor qildi”, deganlar.

Tafsir kitoblari asosida Tolibjon NIZOM tayyorladi.

“Hidoyat” jurnalining 7-sonidan olindi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Bolalarga nisbatan qo‘pol munosabatda bo‘lishning zararlari

20.12.2024   33749   1 min.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati