Sayt test holatida ishlamoqda!
07 Dekabr, 2025   |   16 Jumadul soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
06:10
Quyosh
07:35
Peshin
12:20
Asr
15:13
Shom
16:58
Xufton
18:16
Bismillah
07 Dekabr, 2025, 16 Jumadul soni, 1447

Islomning muhim fazilatlari nimalar?

19.09.2020   2615   7 min.
Islomning muhim fazilatlari nimalar?

Islomning eng muhim jihati e'tiqoddir. Qusurlar, gunohlar afv etilishi mumkin. Allohning avf etish xislati bor. U kechirimlidir. Uning mag'firati bor, rahmati bor, gunohlar tavba ila yuvilishi mumkin. Muhim bo'lgani e'tiqoddir. Bu ilmiy tamaldir, haqiqatni to'g'ri anglashdir. Bu haqiqat to'g'ri anglashilganda Alloh o'tgan nuqsonlarni mag'firat qiladi.

إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَذَلِكَ لِمَن يَشَاء

«Albatta Alloh O'ziga (biron narsaning) sherik qilinishini kechirmas. Shundan boshqa gunohlarni O'zi xohlagan bandalari uchun kechirur» (Niso, 48).

Alloh faqat bu haqiqatni tushunmaganlarni kechirmas. Bu ilmiy haqiqatni fahmlamaganlarni afv etmas, qolganlarini kechirar. Aytgan nojo'ya so'zlarini kechirishi mumkin. Muhimi ishonch-e'tiqoddir. Demak, avvalo biz bu ilmiy haqiqatning mohiyatini chuqur anglab olishimiz kerak.

Kufr – kechirilmas bir gunoh. Shirk kechirilmas bir gunoh. Kufr tamoman inkor qilmoqdir. Shirk botil e'tiqod yoki sherik qilmoq. Shirk tamoman inkor etish bo'lmasa-da, unda bir ishonch bor. Ana shu ishonch botil, behuda, qiymatsiz, yaramas, kechirilmasdir...

Insoniyat Allohni to'g'ri tanishga majbur. Yo to'g'ri taniydi, yo tanimasa kechirilmas. Insonning eng ulug' vazifasi yaratganni to'g'ri tanishdir.

Inson har kun unga rizq bergan, sog'liq va aql bergan turli-tuman tuganmas ne'matlar bergan Allohni mutlaqo tanishi, bilishi kerak. Mazkur xatolarni Alloh kechirmaydi. Islomning mantig'i– ana shu. Hazrati Odam Atomizdan to hazrati payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga qadar o'tgan payg'ambarlarning mujodala va harakatlari ham shu xususda edi.

Inson farzandi bu haqiqatlarni anglashi kerak: qo'li bilan yasagan toshga, osmonda ko'rgan quyoshga, oyga, yulduzga sig'inmasligi kerak. Chunki, ular kabi bir qancha quyosh, quyosh sistemasi, yulduzlar mavjudligi ilmda aytilayapti. Biz ham bir qancha quyosh sistemasi borligini bilamiz. Inson erga yotqizib so'yiladigan, go'shti kabob bo'ladigan hayvonlarga sig'inmaydi, haqiqatni topadi, behuda amallarni qilmaydi.

Islom inson fikrining chalg'ishi, xatoga ketishidan ogohlantiradi. Shaytonga sig'inmaslik, ibodat qilmaslik haqida shunday bir so'z bor:

لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ

"Shaytonga ibodat qilmanglar"(Maryam, 44).

So'ngra nafsga sig'inish, unga «but» kabi qulluq qilish haqida:

أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ

"Ey Muhammad, havoyi nafsini o'ziga «iloh» qilib olgan va Alloh uni bilgan holida yo'ldan ozdirib quloq va ko'nglini muhrlab, ko'z oldiga parda tortib qo'ygan kimsani ko'rganmisiz?" (Josiya, 23).

Insonlar ba'zan Allohga sig'inmay, itoat etmay, Shaytonga itoat etib, uning amru farmonini bajarishadi. Ba'zilar nafsiga tobe' uning shaytoniy amrlariga itoat qiladilar. Bu qabihliklardan o'zni saqlab va yolg'iz Allohga itoat qilish, uning amru farmonini bajarish, yakka-yagona deb, faqat Allohga sig'inish islomning tamali hisoblanadi.

Islom aql va mantiqqa uyg'un, XX asrga va qiyomatga qadar davomli, mos va muvofiq...

Amallarning tashqi tomoni ahamiyatli emas. Botini muhimdir. Islomda niyat va ixlos asosdir. Ikki kishi aynan bir ishni bajaradi. Lekin biriniki qabul bo'ladi, ikkinchisiniki esa yo'q. Chunki, birining niyati xolis, ikkinchisining xayoli boshqa narsada, niyati buzuq. Zohiran bir xil amal bajaradilar ammo Alloh birinikini qabul qiladi, boshqasinikini qilmaydi. Biriga mukofot beradi, ikkinchisiga jazo. Islom shunday xolis samimiyatni tashviq etgan, zohirparastlikni qabul etmaydigan dindir. Ichki poklikni, botiniy samimiyatni talab qilgan, tavsiya etgan bir dindir. Hatto Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Innaddina annasihatu", deganlar.

Bu hadis to'g'ri tarjima etilmagan, ma'nosi to'g'ri anglashilmagan hadislardan biridir. Hadisni «Din nasihatdur» deb noto'g'ri tarjima etishadi. Ya'ni, «Addinu annasihatu»– «Din samimiyatdir» demak... Chunki «nasihat» samimiyat ma'nosida keladi. Din– «o'git» degani emas. O'git bo'lmasa-da, ovoz chiqmasa-da, baribir din– samimiyatdir!

O'tgan kuni qo'limga bir kitob tushdi. Unda: «Inson» so'zining o'zaro muloqot, xabarlashishdagi roli 10 foizdir. 30 foizi imo-ishoralardir, 10 foiz so'zdir, 60 foiz hol-ahvol, vaziyat, kayfiyatdir»– deyiladi Haqiqiy muloqot, haqiqiy xabarlashish «hol» bilandir. Kitob «hol» bilan o'zaro muloqotni, aloqani, xabarlashishni to'la ta'minlash to'g'risida yozilgan. O'zaro suhbat, muloqotdan inson o'ziga zarur xabarlarni ola biladi. Bu erda muhimi samimiyatdir.

«Addinu annasihatu» demak, «din samimiyatdir» degani. Zotan keyingi jumlalar masalani oydinlashtiradi:

"Qolu liman yo rasululloh?" Dedilarki: «Kim uchun, yo Rasulalloh?» "Lillohi"«Alloh uchun samimiyatdir...» Agar nasihat ma'nosida bo'lsaydi, qul Allohga nasihat qiladimi?/ Qul Allohga o'git bera oladimi? Yo'q, albatta! Demak, nasihat ma'nosida emas balki, Allohga nisbatan samimiyat ma'nosidadir. /Va lirasulihi/ «Rasulullohga nisbatan samimiyat...» /Va likitobihi/ «Qur'onga nisbatan samimiyat...» Qur'onga nisbatan nasihatu bahs mavzusi yo'qdir /Va liaimmatil muslimina/ «Musulmonlarning rahbarlariga nisbatan samimiyat...» /Va ommatuhum/ barchasiga nisbatan samimiyat.

Naqadar go'zal!.. Din tamoman samimiyatdir.

Din quruq marosim emas, tashqi shakl ham emas... Mohiyatdir va samimiyatdir. Tamoman samimiyatdir. Allohga, rasuliga, Qur'onga, imomlariga, musulmonlarga boshliq bo'lganlarning hammasiga, barchasiga nisbatan samimiyat. Payg'ambar alayhissalom ana shunday ta'kidlaydilar, xulosalaydilar.

 

Mahmud As'ad Jo'shonning

"Islom va axloq" kitobidan olindi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekiston xalqiga bayram tabrigi

07.12.2025   647   5 min.
O‘zbekiston xalqiga bayram tabrigi

Qadrli vatandoshlar!

Siz, azizlarni, ko‘pmillatli butun xalqimizni 8 dekabr – O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuni bilan chin qalbimdan samimiy muborakbod etib, barchangizga o‘zimning chuqur hurmatim va ezgu tilaklarimni izhor etaman.

Ushbu qutlug‘ ayyomda barcha huquq va erkinliklarimiz, yurtimizdagi tinchlik va barqarorlik, birlik va hamjihatlik, ortga qaytmas demokratik islohotlarimiz kafolati bo‘lgan Asosiy qonunimizning hayotimizdagi o‘rni va ahamiyatini yanada chuqur his etmoqdamiz.

Hech shubhasiz, xalqimiz siyosiy-huquqiy tafakkuri hamda yuksak xohish-irodasining ifodasi bo‘lgan Konstitutsiyamizda muhrlab qo‘yilgan qoida va tamoyillar Yangi O‘zbekistonni barpo etishda barchamiz uchun beqiyos kuch-g‘ayrat, ishonch va ilhom manbai bo‘lib xizmat qilmoqda.

Bu haqda so‘z yuritganda, avvalo, yanada keng vakolat va mas’uliyatga ega bo‘lgan milliy parlamentimiz hamda ilk marta mahalliy Kengashlar deputatlari orasidan saylangan raislar boshchilik qilayotgan viloyat Kengashlari, jamiyat boshqaruvida o‘rni va nufuzi tobora ortib borayotgan mahalla instituti faoliyati misolida xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbai ekani haqidagi konstitutsiyaviy qoidaning amaliy tasdig‘ini ko‘ramiz.

Ayniqsa, yangi parlamentimiz tomonidan joriy yilda sudlar faoliyati hamda fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlarini kuchaytirishga oid qonunlar hamda yurtimizda do‘stlik, hamjihatlik muhitini mustahkamlash, inklyuziv jamiyat, yoshlar, xotin-qizlar masalalari, kam ta’minlangan insonlar manfaatlarini himoya qilish, kambag‘allikni qisqartirish, milliy qadriyatlarimizni asrab-avaylash bo‘yicha ko‘plab muhim qarorlar qabul qilinganini ta’kidlash lozim.

Mahalliy kengashlar ham o‘z hududlaridagi dolzarb ijtimoiy muammolarni hal etish bo‘yicha faol ish olib bormoqda. Ular tomonidan o‘tgan davrda 25 mingdan ziyod masala muhokama qilinib, tegishli qarorlar qabul qilingani, mansabdor shaxslarga 14 mingga yaqin deputatlik so‘rovlari yuborilgani ham shundan dalolat beradi.

Vakillik organlarini chinakam xalq minbari, xalq ovoziga aylantirishga qaratilgan islohotlarimizning davomi sifatida 2026 yilning 1 yanvaridan tuman va shaharlarda ham hokim va Kengash raislari vazifalarini alohida ajratish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlarni amalga oshiramiz.

Bir so‘z bilan aytganda, xalq hokimiyatchiligi, vakillik demokratiyasi, Konstitutsiya va qonun ustuvorligi kabi konstitutsiyaviy prinsiplarga bundan buyon ham sodiq qolib, ushbu yo‘nalishdagi islohotlarimizni yanada qat’iy davom ettiramiz.

Hurmatli do‘stlar!

Ma’lumki, so‘nggi yillarda mamlakatimizda inson qadri, aholining huquq va manfaatlarini ta’minlash har qachongidan ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. “Konstitutsiya – inson qadri, erkinlik, tenglik va adolat garovi!” degan ezgu g‘oya asosida o‘tkazilayotgan bu yilgi bayram tadbirlari orqali shu yo‘lda erishgan yutuqlarimiz chuqur tahlil qilinib, yangi va dolzarb vazifalar belgilab olinmoqda.

Keyingi vaqtda barcha soha va tarmoqlarda qo‘lga kiritayotgan natijalarimizga shu nuqtayi nazardan baho berar ekanmiz, ularning zamirida, eng avvalo, insonparvarlik va xalqparvarlik tamoyillari mujassam ekanini va ular o‘z samarasini berayotganini alohida qayd etish o‘rinlidir. Misollarga murojaat qiladigan bo‘lsak, joriy yilda aholi jon boshiga daromad 3 ming 500 dollarni tashkil etgani, maktabgacha ta’limda qamrov 78 foiz, oliy ta’limda esa 42 foizga yetgani, odamlarimizning o‘rtacha umr ko‘rish darajasi 73,8 yoshdan75,1 yoshga uzaygani va boshqa raqamlarni keltirish mumkin.

Konstitutsiyamizga asosan davlat zimmasiga yuklatilgan ijtimoiy majburiyatlarni bajarish hamda yurtimizda ijtimoiy davlat barpo etish borasida ham ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, 1 million nafardan ziyod fuqaro kambag‘allikdan chiqarildi, kambag‘allik darajasi 6,6 foizga tushirildi.

Iqtisodiyotni barqaror rivojlantirish, xalqimiz uchun munosib turmush darajasini ta’minlash, mustahkam huquqiy tizim va ochiq jamiyat barpo etish yo‘lidagi keng ko‘lamli islohotlarimiz dunyo jamoatchiligi tomonidan e’tirof etilmoqda.

Masalan, 2025 yilda Barqaror rivojlanish maqsadlari indeksida O‘zbekiston 19 pog‘ona yuqori ko‘tarilib, Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasida eng jadal rivojlanayotgan mamlakat sifatida qayd etildi. Global innovatsiya indeksida yurtimiz Markaziy va Janubiy Osiyo mamlakatlari bo‘yicha kuchli uchlikdan joy oldi. “S&P”, “Fitch” va “Moody's” kabi nufuzli xalqaro agentliklar tomonidan O‘zbekistonning suveren kredit reytingi oshirildi.

Nufuzli xalqaro anjuman – YUNЕSKO Bosh konferensiyasi so‘nggi 40 yil davomida birinchi marta Parijdan tashqarida, ya’ni, Samarqandda muvaffaqiyatli o‘tkazilgani ham jahon hamjamiyati tomonidan muhim voqea sifatida e’tirof etilmoqda.

Aziz va muhtaram yurtdoshlar!

Islohotlarimiz hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi kunda biz Konstitutsiyamizning har bir normasini davlat va jamiyat hayotida amaliy faoliyat mezoniga aylantirishimiz zarur. Ayniqsa, yoshlarimizga Asosiy qonunimizning mazmun-mohiyatini chuqur o‘rgatish, ularni konstitutsiyaviy qadriyatlar asosida yuksak ongli va vatanparvar fuqarolar, siyosiy tafakkur va huquqiy madaniyat egalari etib tarbiyalash oldimizda turgan g‘oyat muhim vazifadir.

Faqat Konstitutsiya va qonunlarimizga chuqur hurmat, puxta huquqiy bilim va amaliy tajriba asosidagina biz davlat va jamiyat boshqaruvida faol ishtirok etib, Vatan va xalq oldidagi farzandlik burchimizni sharaf bilan ado eta olamiz. Shundagina Bosh qomusimizning hayotbaxsh kuchi, bunyodkorlik salohiyati amalda yanada yorqin namoyon bo‘ladi.

Barchamiz uchun milliy mustaqilligimiz, g‘urur va iftixorimiz timsoli bo‘lgan Konstitutsiyamiz sharaflanadigan ushbu quvonchli ayyom munosabati bilan sizlarni yana bir bor chin dildan tabriklayman.

Siz, aziz yurtdoshlarimga sihat-salomatlik, baxt va omad, oilalaringizga tinchlik-totuvlik va farovonlik tilayman.

Konstitutsiyamiz va barcha yutuqlarimizning ijodkori bo‘lgan mard va olijanob xalqimiz doimo omon bo‘lsin!

 

Shavkat Mirziyoyev,

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

MAQOLA