Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Iyul, 2025   |   29 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:34
Quyosh
05:11
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:52
Xufton
21:21
Bismillah
24 Iyul, 2025, 29 Muharram, 1447

Islomning muhim fazilatlari nimalar?

19.09.2020   2557   7 min.
Islomning muhim fazilatlari nimalar?

Islomning eng muhim jihati e'tiqoddir. Qusurlar, gunohlar afv etilishi mumkin. Allohning avf etish xislati bor. U kechirimlidir. Uning mag'firati bor, rahmati bor, gunohlar tavba ila yuvilishi mumkin. Muhim bo'lgani e'tiqoddir. Bu ilmiy tamaldir, haqiqatni to'g'ri anglashdir. Bu haqiqat to'g'ri anglashilganda Alloh o'tgan nuqsonlarni mag'firat qiladi.

إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَذَلِكَ لِمَن يَشَاء

«Albatta Alloh O'ziga (biron narsaning) sherik qilinishini kechirmas. Shundan boshqa gunohlarni O'zi xohlagan bandalari uchun kechirur» (Niso, 48).

Alloh faqat bu haqiqatni tushunmaganlarni kechirmas. Bu ilmiy haqiqatni fahmlamaganlarni afv etmas, qolganlarini kechirar. Aytgan nojo'ya so'zlarini kechirishi mumkin. Muhimi ishonch-e'tiqoddir. Demak, avvalo biz bu ilmiy haqiqatning mohiyatini chuqur anglab olishimiz kerak.

Kufr – kechirilmas bir gunoh. Shirk kechirilmas bir gunoh. Kufr tamoman inkor qilmoqdir. Shirk botil e'tiqod yoki sherik qilmoq. Shirk tamoman inkor etish bo'lmasa-da, unda bir ishonch bor. Ana shu ishonch botil, behuda, qiymatsiz, yaramas, kechirilmasdir...

Insoniyat Allohni to'g'ri tanishga majbur. Yo to'g'ri taniydi, yo tanimasa kechirilmas. Insonning eng ulug' vazifasi yaratganni to'g'ri tanishdir.

Inson har kun unga rizq bergan, sog'liq va aql bergan turli-tuman tuganmas ne'matlar bergan Allohni mutlaqo tanishi, bilishi kerak. Mazkur xatolarni Alloh kechirmaydi. Islomning mantig'i– ana shu. Hazrati Odam Atomizdan to hazrati payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga qadar o'tgan payg'ambarlarning mujodala va harakatlari ham shu xususda edi.

Inson farzandi bu haqiqatlarni anglashi kerak: qo'li bilan yasagan toshga, osmonda ko'rgan quyoshga, oyga, yulduzga sig'inmasligi kerak. Chunki, ular kabi bir qancha quyosh, quyosh sistemasi, yulduzlar mavjudligi ilmda aytilayapti. Biz ham bir qancha quyosh sistemasi borligini bilamiz. Inson erga yotqizib so'yiladigan, go'shti kabob bo'ladigan hayvonlarga sig'inmaydi, haqiqatni topadi, behuda amallarni qilmaydi.

Islom inson fikrining chalg'ishi, xatoga ketishidan ogohlantiradi. Shaytonga sig'inmaslik, ibodat qilmaslik haqida shunday bir so'z bor:

لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ

"Shaytonga ibodat qilmanglar"(Maryam, 44).

So'ngra nafsga sig'inish, unga «but» kabi qulluq qilish haqida:

أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ

"Ey Muhammad, havoyi nafsini o'ziga «iloh» qilib olgan va Alloh uni bilgan holida yo'ldan ozdirib quloq va ko'nglini muhrlab, ko'z oldiga parda tortib qo'ygan kimsani ko'rganmisiz?" (Josiya, 23).

Insonlar ba'zan Allohga sig'inmay, itoat etmay, Shaytonga itoat etib, uning amru farmonini bajarishadi. Ba'zilar nafsiga tobe' uning shaytoniy amrlariga itoat qiladilar. Bu qabihliklardan o'zni saqlab va yolg'iz Allohga itoat qilish, uning amru farmonini bajarish, yakka-yagona deb, faqat Allohga sig'inish islomning tamali hisoblanadi.

Islom aql va mantiqqa uyg'un, XX asrga va qiyomatga qadar davomli, mos va muvofiq...

Amallarning tashqi tomoni ahamiyatli emas. Botini muhimdir. Islomda niyat va ixlos asosdir. Ikki kishi aynan bir ishni bajaradi. Lekin biriniki qabul bo'ladi, ikkinchisiniki esa yo'q. Chunki, birining niyati xolis, ikkinchisining xayoli boshqa narsada, niyati buzuq. Zohiran bir xil amal bajaradilar ammo Alloh birinikini qabul qiladi, boshqasinikini qilmaydi. Biriga mukofot beradi, ikkinchisiga jazo. Islom shunday xolis samimiyatni tashviq etgan, zohirparastlikni qabul etmaydigan dindir. Ichki poklikni, botiniy samimiyatni talab qilgan, tavsiya etgan bir dindir. Hatto Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Innaddina annasihatu", deganlar.

Bu hadis to'g'ri tarjima etilmagan, ma'nosi to'g'ri anglashilmagan hadislardan biridir. Hadisni «Din nasihatdur» deb noto'g'ri tarjima etishadi. Ya'ni, «Addinu annasihatu»– «Din samimiyatdir» demak... Chunki «nasihat» samimiyat ma'nosida keladi. Din– «o'git» degani emas. O'git bo'lmasa-da, ovoz chiqmasa-da, baribir din– samimiyatdir!

O'tgan kuni qo'limga bir kitob tushdi. Unda: «Inson» so'zining o'zaro muloqot, xabarlashishdagi roli 10 foizdir. 30 foizi imo-ishoralardir, 10 foiz so'zdir, 60 foiz hol-ahvol, vaziyat, kayfiyatdir»– deyiladi Haqiqiy muloqot, haqiqiy xabarlashish «hol» bilandir. Kitob «hol» bilan o'zaro muloqotni, aloqani, xabarlashishni to'la ta'minlash to'g'risida yozilgan. O'zaro suhbat, muloqotdan inson o'ziga zarur xabarlarni ola biladi. Bu erda muhimi samimiyatdir.

«Addinu annasihatu» demak, «din samimiyatdir» degani. Zotan keyingi jumlalar masalani oydinlashtiradi:

"Qolu liman yo rasululloh?" Dedilarki: «Kim uchun, yo Rasulalloh?» "Lillohi"«Alloh uchun samimiyatdir...» Agar nasihat ma'nosida bo'lsaydi, qul Allohga nasihat qiladimi?/ Qul Allohga o'git bera oladimi? Yo'q, albatta! Demak, nasihat ma'nosida emas balki, Allohga nisbatan samimiyat ma'nosidadir. /Va lirasulihi/ «Rasulullohga nisbatan samimiyat...» /Va likitobihi/ «Qur'onga nisbatan samimiyat...» Qur'onga nisbatan nasihatu bahs mavzusi yo'qdir /Va liaimmatil muslimina/ «Musulmonlarning rahbarlariga nisbatan samimiyat...» /Va ommatuhum/ barchasiga nisbatan samimiyat.

Naqadar go'zal!.. Din tamoman samimiyatdir.

Din quruq marosim emas, tashqi shakl ham emas... Mohiyatdir va samimiyatdir. Tamoman samimiyatdir. Allohga, rasuliga, Qur'onga, imomlariga, musulmonlarga boshliq bo'lganlarning hammasiga, barchasiga nisbatan samimiyat. Payg'ambar alayhissalom ana shunday ta'kidlaydilar, xulosalaydilar.

 

Mahmud As'ad Jo'shonning

"Islom va axloq" kitobidan olindi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Fursat g‘animatdir

22.07.2025   4024   2 min.
Fursat g‘animatdir

Inson hayotida eng qimmatbaho ne’matlardan biri vaqtdir. U nihoyatda tez o‘tadi, biror narsaga bog‘lab, to‘xtatib, ortga qaytarib bo‘lmaydi. Har lahza inson umridan bir bo‘lakdir. Shuning uchun vaqtni samarali o‘tkazish, uni qadrlash har bir aqlli inson uchun juda muhim.


Har insonga bir umr berilgan. U yillar, oylar, kunlar, daqiqalar bilan hisoblanadi. Bir soat bekorga ketsa, umrimizdan bir qism bekor ketgan bo‘ladi. Ko‘pincha biz "ertaga qilib qo‘yaman", "keyinroq boshlayman" deya o‘zimizni aldab qo‘yamiz. Aniq reja asosida hayot kechirish, har bir kunni maqsadli va mazmunli o‘tkazish vaqtdan unumli foydalanishning asosiy yo‘lidir. Ilm o‘rganish, mehnat qilish, sog‘liqqa e’tibor qaratish, oila va yaqinlarga vaqt ajratish — bularning bari vaqtning to‘g‘ri taqsim qilinishi bilan bo‘ladi.


Tan olish kerak, zamonaviy texnologiyalar, ijtimoiy tarmoqlar va axborot oqimi vaqtimizni o‘g‘irlab, bizni chalg‘itmoqda. Lekin ayb o‘zimizda. Ba’zan keraksiz narsalarga soatlab vaqt sarflaymiz, keyin esa "vaqtim yetmadi" deb shikoyat qilamiz. Shuning uchun ham hayotda "nimalar muhim, nimalar esa vaqt sarflashga arzimaydi" degan savolga aniq javob topib olish lozim. Vaqtga e’tiborli inson – mas’uliyatli insondir. U har bir vazifani o‘z vaqtida bajaradi, orzulari sari qat’iyat bilan intiladi va hayotini nazorat qila oladi.


Islom dinida ham vaqtga alohida ahamiyat berilgan. Qur’oni karimdagi Asr surasida Alloh taolo asr (vaqt)ga qasam bilan insonning zararda ekani ta’kidlagan. Bu esa vaqtning beqiyos ekanini yana bir bor yodga soladi. Faqat iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan, bir-birlariga Haq (yo‘li)ni tavsiya etgan va bir-birlariga (mana shu Haq yo‘lida) sabr-toqat qilishni tavsiya etgan zotlargina najot topishi aytilib, ulgurib qolishga da’vat etilgan. Demakki, vaqtni to‘g‘ri sarflay olgan insongina yutuqqa erishadi. Hayotimizdagi har bir daqiqa – bebaho xazina. Undan oqilona foydalanib qolish kerak, azizlar.

Abdulvohid ISAQOV,

Namangan shahridagi

“Miryoqubboy Mirhakimboy”

jome masjidi imom xatibi

Maqolalar