قُلۡ أَتُحَآجُّونَنَا فِي ٱللَّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّكُمۡ وَلَنَآ أَعۡمَٰلُنَا وَلَكُمۡ أَعۡمَٰلُكُمۡ وَنَحۡنُ لَهُۥ مُخۡلِصُونَ١٣٩
139. (Ey Muhammad), ularga: "Biz bilan Alloh xususida tortishasizlarmi, holbuki U bizning ham, sizlarning ham Parvardigoringizdir. Bizning amalimiz o'zimizga, sizlarniki ham o'zingizga va biz Unga ixloslimiz", deng.
Ya'ni, ey Payg'ambarim, yahudiy va nasroniylarga aytingki, bizlar bilan Alloh xususida befoyda tortishuv-bahslashishlarga borib o'tirmanglar, axir Alloh azza va jalla yahudiylarning ham, nasroniylarning ham, musulmonlarning ham Parvardigoridir. Sizlar o'zlaringizga maqbul amallaringizni qilinglar, biz o'zimizga buyurilganini qilamiz. Faqat musulmonlar Allohga chin ixloslari bilan ajralib turishadi. Alloh taolo shunday marhamat etadi: “(Ey Muhammad), ayting: «Ey kofirlar, men sizlar ibodat qilayotgan narsalarga ibodat qilmayman; sizlar ham men ibodat qilayotganga ibodat qilmaysizlar. Men sizlar ibodat qilayotganga ibodat qiluvchi emasman; sizlar ham men ibodat qilayotganga ibodat qiluvchi emassizlar. Sizlarning diningiz – o'zingizga, mening dinim – o'zimga» (Kafirun, 1-6). Ya'ni, sizlarning kufr va shirkingiz o'zingizga bo'laversin, mening dinim o'zimgadir. Mening dinim tavhid, ixlos, va bo'ysunish dinidir, sizlarniki esa ko'pxudolikdir. Men aslo butparastlik yo'lini tanlamayman, sizlarga esa haq din tomonga o'tishga kibr, g'urur va johilliklaringiz yo'l bermayapti. Alloh taolo Kafirun surasini tushirganida ertalab Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Masjidul-Haromga bordilar. U erda bir guruh qurayshliklar turgan edi. Payg'ambar alayhissalom ularga bu surani oxirigacha o'qib berdilar. Buni eshitgach, ular Rasulullohdan butunlay umidlarini uzishdi.
أَمۡ تَقُولُونَ إِنَّ إِبۡرَٰهِۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطَ كَانُواْ هُودًا أَوۡ نَصَٰرَىٰۗ قُلۡ ءَأَنتُمۡ أَعۡلَمُ أَمِ ٱللَّهُۗ وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن كَتَمَ شَهَٰدَةً عِندَهُۥ مِنَ ٱللَّهِۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ١٤٠
140. Yoki (ey Bani Isroil), "Ibrohim, Ismoil, Ishoq, Ya'qub va uning avlodi yahudiy yo nasroniy edilar" deyapsizlarmi? (Ey Muhammad): ularga ayting: "Sizlarmi yaxshi biladigan yoki Allohmi? O'zidagi Allohdan kelgan shahodatni yashirgan kimsadan ham zolimroq kim bor? Alloh qilmishlaringizdan g'ofil emas".
Ibrohim alayhissalom va u zotning avlodlari haqida yahudiy va nasroniylarning da'volari mutlaqo yolg'ondir. Alloh taolo bunday marhamat qilgan: "Ma kana Ibrohimu yahudiyyav va la nasroniyya", ya'ni Ibrohim alayhissalom na yahudiy, na nasroniy bo'lganlar, balki hanif musulmon edilar. O'zbekiston televideniyesi bir vaqtlar "Muhammadur-Rasululloh" ko'p seriyali fil'mini namoyish qilayotganida bir ziyoli shunday savol bergan edi: "Men bir narsani tushuna olmay qoldim. Islom dini Muhammad alayhissalomga tushirilgan din bo'lsa, unda nega u zotdan ancha oldin o'tgan Ibrohim alayhissalomni ham bu fil'mda musulmon deyishyapti?" Bu do'stimiz bilmas ediki, Islom ta'limotiga ko'ra, Odam alayhissalomdan tortib oxirgi payg'ambar Muhammad alayhissalomgacha bo'lgan barcha payg'ambarlar Islomga, tavhidga, ya'ni yolg'iz Allohga imon keltirishga da'vat qilishgan, qiyomat kuniga va unda har kim bu dunyodagi amaliga yarasha mukofot yoki jazo olishiga ishonishga chaqirishgan, insonlarni ikki dunyo saodatiga erishishiga sabab bo'ladigan shariat ahkomlarini bayon qilishgan. Chunki Islom kelajak, istiqbol risolati bo'lgani kabi olis moziyning risolati hamdir. U o'z javharida, e'tiqodiy va axloqiy mohiyatida o'tgan barcha payg'ambarlar va nozil qilingan kitoblar risolatidir.
تِلۡكَ أُمَّةٞ قَدۡ خَلَتۡۖ لَهَا مَا كَسَبَتۡ وَلَكُم مَّا كَسَبۡتُمۡۖ وَلَا تُسَۡٔلُونَ عَمَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ١٤١
141. Ular o'tib ketgan bir ummatdir. Ularning amallari o'zlariga, sizlarning amallaringiz o'zlaringizgadir. Sizdan ularning qilmishlari haqida so'ralmaydi.
Bu oyati karima takroran keldi, 134-oyatda ham Alloh taolo aynan shunday xitob qilgan edi. Ulamolar fikricha, birinchisida Ahli kitoblarga, ikkinchisida esa, Islom ummatiga qarata xitob qilingan yoki har ikkisi ham Ahli kitoblarga ta'kid uchun takroran tushgan.
Qur'oni karimning juda ko'p oyatlarida tavhid, ya'ni uluhiyat va ubudiyat (xudolik va bandalik) haqiqati o'tgan ummatlar taqdiri misolida bayon qilinadi. O'tgan ummatlar orasida Allohga shirk keltirishda g'oyat mashhur bo'lgan qavmlardan biri Ibrohim alayhissalomning ummatlaridan edi. Buning ustiga, Qur'oni karim nozil bo'layotgan paytdagi arab mushriklari – Nabiy sollallohu alayhi vasallamga va musulmonlarga yuzma-yuz qarshi turgan mushriklar o'zlarini Ibrohim alayhissalomning millati va u zotning yo'lida yurganlar deb hisoblashar va bu bilan faxrlanishar edi. Aslida Ibrohim alayhissalom ular da'vo qilayotganidy mushriklardan bo'lmagan, balki asl tavhidga asoslangan hanif dinda bo'lgan. U kishi mushrik otalari va johil qavmlarining shirk botqog'iga botganini ko'rib, ularni bundan qaytarish, haq yo'lga burish yo'lida qanchalar harakat qilmasinlar, ular shirk changalidan qutila olishmadi. Otasi ham, qavmning boshqa ahli ham toshdan, yog'ochdan o'zlari yo'nib-o'yib ishlab olgan but va sanamlarga sig'inishda davom etaverdi. Allohning payg'ambari mushriklarga qanchalar xitob qilib, qilmishlarining botilligini eslatmasin, ular hidoyatga yurmadi.
O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy boshqarmasi raisi, besh respublika muftiysi
Yashagan yillari: 1908-1982
Muftiylik yillari: 1957 – 1982
Shayx Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon 1908 yili 10 yanvarda Toshkent shahrida tug‘ilgan.
1943 yilda Diniy nazorat tashkil qilishda otasi Shayx Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon bilan jonbozlik ko‘rsatgan. 1943-1948 yillarda Diniy nazoratning mas’ul kotibi, 1948-1957 yillarda rais o‘rinbosari vazifasida xizmat qilgan. 1957 yili muftiy Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxonning vafotidan so‘ng shu idoraga rais va muftiy etib saylangan.
Shayx Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxonning xizmatlari:
– Jahondagi 80 ga yaqin islom va arab davlatlariga safar qilib Islom dunyosi bilan Sovet davlati va ittifoqda yashayotgan musulmon xalqlarni yaqinlashtirdi, siyosiy-madaniy aloqalarni o‘rnatishga vositachi bo‘ldi;
– 10 ta davlat rahbarining shaxsiy mehmoni bo‘ldi;
– Toshkent, Moskva, Dushanbe, Samarqand, Boku shaharlarida islom olami va global miqyosdagi dolzarb mavzularga bag‘ishlangan xalqaro anjumanlarni tashkil etib, ma’ruzalar bilan ishtirok etdi;
– “Sovet Sharqi musulmonlari” jurnali arab, ingliz, fors, fransuz, o‘zbek tillarida nashr etildi;
– Ittifoq Ministrlar Sovetining Diniy ishlar bo‘yicha Kengash tarkibidagi Musulmon tashkilotlarining xalqaro aloqalar bo‘limi rahbari sifatida 1962 yildan 1982 yilgacha faoliyat yuritdi;
–1971 yilda Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom instituti tashkil qildi;
– SSSR, Iordaniya, Marokash, Livan mamlakatlarining orden va mukofotlariga sazovor bo‘lgan.
Xalqaro tashkilotlarga a’zolik:
– Jahon Masjidlar Kengashi a’zosi;
– Jahon Tinchlik Kengashi a’zosi;
– Ittifoq Tinchlik Qo‘mitasi hay’at a’zosi;
– Osiyo va Afrika birdamlik tashkiloti a’zosi;
– Islom Konferensiyasi tashkiloti a’zosi;
– Xorijiy davlatlar bilan do‘stona va madaniy aloqalar o‘rnatish Sovet qo‘mitasi hay’at a’zosi;
– O‘zbekiston Tinchlik qo‘mitasi hay’at a’zosi;
– O‘zbekiston Xorijiy davlatlar bilan do‘stona va madaniy aloqalar o‘rnatish jamiyatining hay’at a’zosi.
Shayx Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon 1982 yili 23 dekabrda Toshkentda vafot etdi.
2023 yil 27 iyunda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Farmoni bilan Shayx Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon hazratlari “Oliy Darajali Imom Buxoriy” ordeni bilan mukofotlandi.