Sayt test holatida ishlamoqda!
08 Iyun, 2025   |   12 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:06
Quyosh
04:50
Peshin
12:27
Asr
17:36
Shom
19:58
Xufton
21:35
Bismillah
08 Iyun, 2025, 12 Zulhijja, 1446

Hayo taqvosining saidasi

09.09.2020   3073   8 min.
Hayo taqvosining saidasi

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning muborak vujudlari tuproqqa qo'yilganiga besh oy bo'lganida hazrati Fotimaning ko'zi yoridi.[1] Muhsin deb nom qo'yilgan bola ko'p yashamadi. Bu tug'ilish hazrati Fotima uchun juda qimmatga tushdi. Tug'ruq vaqtida ko'p qiynalgani, bolasi ham olamdan o'tgani onaning ahvolini og'irlashtirdi. Bir necha kun yotib dam olganiga qaramay yotog'idan tura olmadi. Sha'bon oyi oxirlarkan, hayoti ham poyoniga etib borayotganini his qildi. Zero, bu oiladan birinchi bo'lib otasining yoniga o'zi borishini bilardi.[2] Buni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o'zlaridan eshitgandi. Ammo qachon, qaysi kun, qaysi soatda, qayerdaligini bilmasdi.

Hazrati Fotimani o'lim qo'rqita olmadi. Chunki o'limdan so'nggi mangu hayotda jannat ayollarining saidasi, ularning ko'ngillari malikasi sifatida bitmas-tuganmas ne'matlarga ega bo'lishi mujdasi berilgandi.[3] Otasiga vafo qilmagan, o'zi ham umri davomida rohat ko'rmay yashagan bu olam unga ham vafo qilmasligi aniq edi. Sevikli opalari singari u ham yoshligiga, bolalariga to'ya olmasdan, ularni onasiz qoldirib ketayotgandi. Bezovtaligi bolalarining keyingi hollari nima kechishini o'ylaganidan edi, xolos.

Hastalik davom etayotgan kunlarning birida hazrati Abu Bakr ziyoratiga kelib, maqsadini hazrati Aliga aytdi. Hazrati Ali zavjasi yoniga kirib:

— Abu Bakr ko'rgani kelibdi, kirishga izn so'rayapti, kirsinmi? — deb so'radi.

— Bunga siz nima deysiz?

— Hastaning holini so'ragani kelgan kishiga “keling” deyman.

— Unday bo'lsa kiraversin...

Hazrati Abu Bakr salom berib ichkari kirdi. Ahvol so'radi, shifo tiladi. O'rtalarida bo'lib o'tgan ko'ngilsizlikdan hanuz mahzunligini aytdi. Biroz o'tirgach, izn so'rab qaytib ketdi.[4]

Hazrati Fotimaning hayoti sevikli otasi keltirgan dinning ahloqi va amali bilan bezangandi. Qalbi Qur'onga uyg'un edi. Oxirgi kunlarida otasi o'rgatganiday istig'forni ko'paytirdi. Ramazonning uchinchi kuni oqshom chog'ida shahodat kalimasini so'nggi bor aytgan dudoqlar qaytib ochilmadi. Ruhi farishtalar hamrohligida Rabbisi huzuriga ko'tarildi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tomonidan jannat yoshlarining sardorlari bo'lishi aytilgan[5] hazrati Hasan va Husayn, Zaynab va Ummu Gulsum onalari ortidan yig'lab qolarkan, hazrati Ali Asmo binti Umaysga xabar yubordi. Ular birgalikda hazrati Fotimani yuvib kafanladi.[6] So'ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sevikli qizi Fotimaning janozasi hazrati Ali (yo amakisi Abbos) tomonidan o'qilib, Baqiy qabristoniga olib borildi.[7]

Bugungi kunda qabriston eshigining ro'parasida joylashgan opalari qabrlarining o'ng tomonida, ulardan yigirma besh metrcha ichkarida joylashgan qabriga qorong'uda dafn etildi.[8]

Ibn Abdulbarr hazrati Fotimaning kechasi dafn etilishi o'z vasiyatiga ko'ra bo'lganini qayd etgan.[9] Chunki hazrati Fotima avvalroq Asmo binti Umays bilan gaplashganida ayollarning janozalarida jasadiga yopilgan yopinchiqdan vujudlarining ba'zi joylari bilinib qolayotganini aytib, o'zining tobuti bu holda ko'tarilishini istamasligini bildirgan. (E'tibor qiling: uning o'lim to'shagida yotib ham hayo qilgani dillarni titratadi, ko'zlarni yoshlantiradi. Bugun tanasini yashirinu oshkora ko'z-ko'z qiladigan ayrim ayollarni tavbaga chorlaydi...)Asmo esa bunga javoban Habash o'lkalarida tobutlar chetiga xurmo shoxlaridan yarim doira shaklida pana qilinishini, shunda mayit odamlarga ko'rinmasligini aytib, agar hazrati Fotima vafot etsa tobutini shunday urashini va'da beradi[10]. Ammo hazrati Fotimaning muborak vujudi kechasi ko'milgani uchun bunga ehtiyoj ham qolmagan edi.

O'shandan to bugungi kunga qadar Baqiy qabristoni eshigi ochilishi bilanoq hazrati Fotimaning qabrini ziyorat qiluvchilar juda ko'p bo'lishi kuzatiladi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ayollari, yonlaridan joy olgan boshqa qizlari Zaynab, Ruqiya, Ummu Gulsumning qabrlarini ziyorat qiluvchilardan ko'ra hazrati Fotimaning qabrini ziyorat qiluvchilar ko'proq bo'lishi balki vafot etayotib ham hayo taqvosida namuna bo'lgulik yuqoridagi so'zlari boisdir. Zero, Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Banda Alloh rozi bo'ladigan gapni arzimas sanab gapirsa-da, Alloh uni darajalarga ko'taradi...” deganlar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qadrli omonatini qabristondagi jannat bog'chasiga qo'ygan hazrati Ali ko'zyoshlarini tiya olmay ortiga qaytganida hali tong otishiga ancha bor edi.

Hazrati Fotimaning vafoti xabari Madinani yana bir bor motamga soldi. Ko'ngillar “oh, Fotima...” deya faryod qilib, ko'zlardan rahmat yoshlari oqdi. Biroq, bu foniy olamdan o'tganni ortga qaytarib bo'lmaydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning dilbandi tuproqqa qo'yilganda otasining vafotiga endigina olti oycha bo'lgandi. Hazrati Fotima yigirma etti yoshni to'ldirmagan, ortida qolgan to'rt farzandning eng kattasi bo'lmish hazrati Hasan etti yoshda edi.[11]

Bir kuni hazrati Ali Rasuli muhtaram sollallohu alayhi vasallamga:

— Qaysi birimiz sizga sevikliroqmiz? Menmi, Fotimami? — deb savol bergandi.

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:

Albatta Fotima sendan ko'ra sevikliroq. Sen esa undan qadrliroqsan[12], — deb javob berdilar.

Bu javobdan ikkalasi ham mamnun bo'lishgan edi.

 

A. Abdullayev tayyorladi

 

[1] Payg'ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) bilan qizlari Fotimaning vafotlari orasidagi vaqt aniq emas. Besh oydan sakkiz oygacha bo'lgani haqida aytiladi (Manbalar qo'yida keladi).

[2] Unga bu haqida Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam) o'zlari aytgandilar (Ibn Sa'd. 8/27; Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/375; Ibn asir. “Usdul G'abo”, 7/211).

[3] Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/375-376.

[4] Ibn Sa'd. 3/27.

[5] Imom Termiziy. “Manoqib”, 30 (5/656).

[6] Ibn Abdulbarr, 4/379; Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/214; Ibn Kasir. “al-Bidoya”, 6/333.

[7] Ibn Sa'd. 8/29.

[8] Ibn Sa'd. 3/29.

[9] Ibn Abdulbarr. 4/379.

[10] Ibn Abdulbarr. 4/378; Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/214.

[11] Hazrati Fotimaning yoshini aniq ayta olmaymiz. Ammo yigirma besh va o'ttiz yosh orasida bo'lgani rivoyatlarda keladi (Ibn Sa'd. 3/28; Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/380).

[12] Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/212.

Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

05.06.2025   12489   4 min.
O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga

 

Bismillahir Rohmanir Rohim

Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh

Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!

 

Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.

Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.

Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.

Biz, o‘zbekistonlik hojilar shunday fayzli kunlar uchun shukronalar aytib, Haq taolodan jonajon yurtimizga qut-baraka, aziz xalqimizga farovonlik va farzandlarimizga barkamollik so‘rab ezgu duolar qilmoqdamiz.

Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.

Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.

Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.

Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.

Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.

Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.

Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.

Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.

Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:

– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;

– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;

– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;

– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;

– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;

– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;

– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;

– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;

– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.

Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.

Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.

Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:

“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,

Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.

 

 

Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!

 

Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.

Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!

Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!

 

Hurmat va kamoli ehtirom ila,

 

O‘zbekiston hojilari,

Makka shahri Arafot vodiysi,

2025 yil 5 iyun

Maqolalar