Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning muborak vujudlari tuproqqa qo'yilganiga besh oy bo'lganida hazrati Fotimaning ko'zi yoridi.[1] Muhsin deb nom qo'yilgan bola ko'p yashamadi. Bu tug'ilish hazrati Fotima uchun juda qimmatga tushdi. Tug'ruq vaqtida ko'p qiynalgani, bolasi ham olamdan o'tgani onaning ahvolini og'irlashtirdi. Bir necha kun yotib dam olganiga qaramay yotog'idan tura olmadi. Sha'bon oyi oxirlarkan, hayoti ham poyoniga etib borayotganini his qildi. Zero, bu oiladan birinchi bo'lib otasining yoniga o'zi borishini bilardi.[2] Buni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o'zlaridan eshitgandi. Ammo qachon, qaysi kun, qaysi soatda, qayerdaligini bilmasdi.
Hazrati Fotimani o'lim qo'rqita olmadi. Chunki o'limdan so'nggi mangu hayotda jannat ayollarining saidasi, ularning ko'ngillari malikasi sifatida bitmas-tuganmas ne'matlarga ega bo'lishi mujdasi berilgandi.[3] Otasiga vafo qilmagan, o'zi ham umri davomida rohat ko'rmay yashagan bu olam unga ham vafo qilmasligi aniq edi. Sevikli opalari singari u ham yoshligiga, bolalariga to'ya olmasdan, ularni onasiz qoldirib ketayotgandi. Bezovtaligi bolalarining keyingi hollari nima kechishini o'ylaganidan edi, xolos.
Hastalik davom etayotgan kunlarning birida hazrati Abu Bakr ziyoratiga kelib, maqsadini hazrati Aliga aytdi. Hazrati Ali zavjasi yoniga kirib:
— Abu Bakr ko'rgani kelibdi, kirishga izn so'rayapti, kirsinmi? — deb so'radi.
— Bunga siz nima deysiz?
— Hastaning holini so'ragani kelgan kishiga “keling” deyman.
— Unday bo'lsa kiraversin...
Hazrati Abu Bakr salom berib ichkari kirdi. Ahvol so'radi, shifo tiladi. O'rtalarida bo'lib o'tgan ko'ngilsizlikdan hanuz mahzunligini aytdi. Biroz o'tirgach, izn so'rab qaytib ketdi.[4]
Hazrati Fotimaning hayoti sevikli otasi keltirgan dinning ahloqi va amali bilan bezangandi. Qalbi Qur'onga uyg'un edi. Oxirgi kunlarida otasi o'rgatganiday istig'forni ko'paytirdi. Ramazonning uchinchi kuni oqshom chog'ida shahodat kalimasini so'nggi bor aytgan dudoqlar qaytib ochilmadi. Ruhi farishtalar hamrohligida Rabbisi huzuriga ko'tarildi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tomonidan jannat yoshlarining sardorlari bo'lishi aytilgan[5] hazrati Hasan va Husayn, Zaynab va Ummu Gulsum onalari ortidan yig'lab qolarkan, hazrati Ali Asmo binti Umaysga xabar yubordi. Ular birgalikda hazrati Fotimani yuvib kafanladi.[6] So'ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sevikli qizi Fotimaning janozasi hazrati Ali (yo amakisi Abbos) tomonidan o'qilib, Baqiy qabristoniga olib borildi.[7]
Bugungi kunda qabriston eshigining ro'parasida joylashgan opalari qabrlarining o'ng tomonida, ulardan yigirma besh metrcha ichkarida joylashgan qabriga qorong'uda dafn etildi.[8]
Ibn Abdulbarr hazrati Fotimaning kechasi dafn etilishi o'z vasiyatiga ko'ra bo'lganini qayd etgan.[9] Chunki hazrati Fotima avvalroq Asmo binti Umays bilan gaplashganida ayollarning janozalarida jasadiga yopilgan yopinchiqdan vujudlarining ba'zi joylari bilinib qolayotganini aytib, o'zining tobuti bu holda ko'tarilishini istamasligini bildirgan. (E'tibor qiling: uning o'lim to'shagida yotib ham hayo qilgani dillarni titratadi, ko'zlarni yoshlantiradi. Bugun tanasini yashirinu oshkora ko'z-ko'z qiladigan ayrim ayollarni tavbaga chorlaydi...)Asmo esa bunga javoban Habash o'lkalarida tobutlar chetiga xurmo shoxlaridan yarim doira shaklida pana qilinishini, shunda mayit odamlarga ko'rinmasligini aytib, agar hazrati Fotima vafot etsa tobutini shunday urashini va'da beradi[10]. Ammo hazrati Fotimaning muborak vujudi kechasi ko'milgani uchun bunga ehtiyoj ham qolmagan edi.
O'shandan to bugungi kunga qadar Baqiy qabristoni eshigi ochilishi bilanoq hazrati Fotimaning qabrini ziyorat qiluvchilar juda ko'p bo'lishi kuzatiladi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ayollari, yonlaridan joy olgan boshqa qizlari Zaynab, Ruqiya, Ummu Gulsumning qabrlarini ziyorat qiluvchilardan ko'ra hazrati Fotimaning qabrini ziyorat qiluvchilar ko'proq bo'lishi balki vafot etayotib ham hayo taqvosida namuna bo'lgulik yuqoridagi so'zlari boisdir. Zero, Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Banda Alloh rozi bo'ladigan gapni arzimas sanab gapirsa-da, Alloh uni darajalarga ko'taradi...” deganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qadrli omonatini qabristondagi jannat bog'chasiga qo'ygan hazrati Ali ko'zyoshlarini tiya olmay ortiga qaytganida hali tong otishiga ancha bor edi.
Hazrati Fotimaning vafoti xabari Madinani yana bir bor motamga soldi. Ko'ngillar “oh, Fotima...” deya faryod qilib, ko'zlardan rahmat yoshlari oqdi. Biroq, bu foniy olamdan o'tganni ortga qaytarib bo'lmaydi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning dilbandi tuproqqa qo'yilganda otasining vafotiga endigina olti oycha bo'lgandi. Hazrati Fotima yigirma etti yoshni to'ldirmagan, ortida qolgan to'rt farzandning eng kattasi bo'lmish hazrati Hasan etti yoshda edi.[11]
Bir kuni hazrati Ali Rasuli muhtaram sollallohu alayhi vasallamga:
— Qaysi birimiz sizga sevikliroqmiz? Menmi, Fotimami? — deb savol bergandi.
Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:
— Albatta Fotima sendan ko'ra sevikliroq. Sen esa undan qadrliroqsan[12], — deb javob berdilar.
Bu javobdan ikkalasi ham mamnun bo'lishgan edi.
A. Abdullayev tayyorladi
[1] Payg'ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) bilan qizlari Fotimaning vafotlari orasidagi vaqt aniq emas. Besh oydan sakkiz oygacha bo'lgani haqida aytiladi (Manbalar qo'yida keladi).
[2] Unga bu haqida Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam) o'zlari aytgandilar (Ibn Sa'd. 8/27; Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/375; Ibn asir. “Usdul G'abo”, 7/211).
[3] Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/375-376.
[4] Ibn Sa'd. 3/27.
[5] Imom Termiziy. “Manoqib”, 30 (5/656).
[6] Ibn Abdulbarr, 4/379; Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/214; Ibn Kasir. “al-Bidoya”, 6/333.
[7] Ibn Sa'd. 8/29.
[8] Ibn Sa'd. 3/29.
[9] Ibn Abdulbarr. 4/379.
[10] Ibn Abdulbarr. 4/378; Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/214.
[11] Hazrati Fotimaning yoshini aniq ayta olmaymiz. Ammo yigirma besh va o'ttiz yosh orasida bo'lgani rivoyatlarda keladi (Ibn Sa'd. 3/28; Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/380).
[12] Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/212.
«Agar ogohsan sen – shohsan sen.
Agar shohsan sen – ogohsan sen»
«Avliyolarning avliyosi», «mutafakkirlarning mutafakkiri», «shoirlarning sultoni» bobomiz Alisher Navoiy hazratlari naqadar chiroyli ta’rif berganlar o‘z asarlarida!
«Ogohlik» co‘zining ma’nolarini bugungi zamon sharoitidan kelib chiqib, yanada keng miqyosda tushunishimizga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, bugungi ogohlik xalqimiz, ayniqsa yoshlar qalbini, ruhiyatini, aql-idroki va umuman ma’naviyatini jahonda yuz berayotgan mafkuraviy yo‘nalishdagi oshkora va yashirin tahdidlarning xatarlaridan va «ommaviy madaniyat»ning yemiruvchi ta’siridan muhofaza qilishni ham o‘z ichiga oladi.
Albatta, xalqimiz, jumladan yosh avlod g‘arb fan-texnikasi, madaniyati, adabiyoti, san’atining ilg‘or jihatlarini inkor etmaydi.
Biroq G‘arbda din va odobga zid bo‘lgan qarashlarning ko‘pchilikka singdirilishi oqibatida yuzaga kelgan «ommaviy madaniyat» tushunchasini G‘arb ziyolilarining o‘zlari «G‘arbning muammosi» sifatida baholayotganini hamda «ommaviy madaniyat»ning ma’naviy-axloqiy tubanliklarini yoshlarimiz qancha tez anglasa, shuncha yaxshi.
«Muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, uning asl mohiyatini o‘nib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda».
Bu vazifa nafaqat biror vazifador yoki biror sohadagi mas’ullarga belgilangan, balki har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN buyuk vazifa, deb bilmog‘imiz lozim!
Hozirgi davrda, axborot texnologiyalari o‘ta tezkorlik bilan rivojlanayotgan bir paytda, nanotexnologiya zo‘r shiddatlik bilan avjiga chiqayotgan zamonda, har xil ommaviy axborot vositalari xilma-xil ma’lumotlarni kechayu-kunduz tarqatayotgan bir onda, ayniqsa bugun farzandlarimiz o‘z-o‘zlari bilan yolg‘iz qolib 25 soat vaqtlarini telefon, kompyuter bilan mashg‘ul bo‘lib, bolalarimiz ular bilan “band” bo‘lib qolganlarida mazkur vazifalar, jannatmakon yurtimiz, muqaddas Vatanimiz, dono xalqimizning har bir fuqarosiga qushga havo, baliqqa suv zarurligiday zarur bo‘lsa kerak...
Bugungi kunda tarbiya ham, ming afsuslar bo‘lsinki, ikki xil bo‘lib qoldi: 1) «jonsiz» tarbiya va 2) «jonli» tarbiya.
Natijada, dono xalqimiz maqolida «yaxshini sharofati, yomonni kasofati» deb aytilganidek, o‘zlari ham, oilasi ham, qarindoshlari ham, qo‘shnilari ham, do‘stlari ham, yaqinlari ham, atrofdagilari ham sarson bo‘lib, ularning kasofatlari yashab turgan mahallasiga ham, ishlab turgan ishxonasiga ham, butun el-yurtiga ham yetmoqda...
Bunday shakldagi «jonsiz» tarbiya:
ZID EKANLIGINI UNUTMAYLIK !!!
Xorijiy telekanallarda nima namoyish etilsa yoki internetda nima targ‘ib qilinsa, barchasini qabul qilaverish aslo mumkin emas !!!
Biz ular orasidan imon-e’tiqodimiz, an’anayu qadriyatlarimizga mos keladiganlarinigina saralab olmog‘imiz shart!
Bu maqsadga esa yoshlarimizga telefon, televideniye, kompyuter va internetdan oqilona foydalanish yo‘llarini o‘rgatish, ularning mazkur axborot manbalaridan foydalanishlarini nazorat qilib borish orqaligina erishish mumkin. Toki hali suyagi qotib ulgurmagan yoshlarimizning beg‘ubor ma’naviyatiga jiddiy zarar yetmasin!
Mutaxassislarning tadqiqotlariga ko‘ra, AQSHda jinoyatchilarning yarmidan ko‘pi buzilgan oilalar farzandlari ekani ma’lum bo‘lgan. Ularga ota-onasining ajrashgani tufayli yetkazilgan kuchli ruhiy zarba o‘rta yosh, hatto keksalik chog‘ida ham salbiy ta’sir o‘tkazishi aniqlangan.
2) «JONLI» tarbiya – bu:
ulug‘ ajdodlarimizdan davom etib kelayotgan oltindan qimmat rivoyatlari va noyob hikmatlari;
buyuk ota-bobolarimizdan eshitib kelayotgan tillo bilan teng pand-nasihatlari va betakror hikoyalari;
mehribon ota-onalarimizdan o‘rganib kelayotgan gavhar o‘gitlari va mislsiz so‘zlari;
elimiz tanigan va xalqimiz tan olgan ustozlarimizdan ta’lim olib kelayotgan zar tushunchalari va bebaho ilmlari;
jannatmakon yurtimiz – muqaddas Vatanimiz ta’lim maskanlarida taralayotgan durdan a’lo fanlar va beqiyos bilimlar;
uyimizda farzandlarimizga o‘zimiz berayotgan ta’lim-tarbiyamiz.
Bu «jonli» tarbiyadagi ma’lumotlar esa ma’naviyat va ma’rifat yo‘nalishiga hamda tarbiya sohasiga daxldor har bir inson uchun, har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN beqiyos ensiklopedik manba bo‘lib xizmat qiladi.
Oiladagi bosh – bobo yoki buvi, ota yoki ona har kuni, ayniqsa juma oqshomi, bozor oqshomi kunlarida oilaviy dasturxon atrofida o‘tirganlarida oilasining har bir a’zolarini ismlarini nomma-nom aytib, har bir o‘g‘il-qizlarini, har bir kelin-kuyovlarini, har bir nevara-chevaralarini haqlariga yaxshi tilaklar aytib, yaxshi duolar qilsalar – bu ham «jonli» tarbiyaning bir turi hisoblanadi.
Zero, bunday shakldagi «jonli» tarbiyani hammalarimizning ota-bobolarimiz, ona-momolarimiz avval-azaldan chin ixlos bilan, sof e’tiqod bilan, go‘zal namuna va chiroyli ibrat bo‘lib, barkamol darajada berib kelishgan. Shunda «mening otam meni haqimga bunday duo qilganlar», «mening onam meni bunday bo‘lishimni Xudodan so‘rar edilar» degan ongi-shuuridagi dasturxon atrofidagi surat uni ko‘z oldida doim turadi.
Dasturxon atrofida, oilasi huzurida aytilgan ota-onasining umidlari, orzulari uni boshqa nojo‘ya xatti-harakatlardan tiyilishga, har kuni qo‘l ochib Yaratgandan so‘rayotgan tilaklarni eslab, mazkur tilaklarga mos kelmaydigan ishlardan saqlanishga undaydi.
Buyuk ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolib kelayotgan dono xalqimizning yuksak ma’naviyatiga davlatimiz rahbari Muhtaram Prezidentimiz ham: «Duo qilgan, duo olgan hech qachon kam bo‘lmaydi. Bunday joydan hech qachon baraka arimaydi», deb yana qo‘shimcha sifatida bizlarga yengilmas kuch qilib berdilar.
Xalqimizning milliy ma’naviyati, oilalarimizda amal qilinadigan tartib-qoidalar yoshlar tarbiyasida muhim ahamiyatga egadir! Ular oila mustahkamligini ta’minlashda ulkan poydevor vazifasini o‘taydi. Diyorimizda milliy qadriyatlar va muborak dinimizning ezgu ta’limotlari asosida oilaga doir qonun-qoidalar yanada mukammal qayta ishlandi.
Janobi hazrat Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallam o‘z muborak hadisi-shariflarida marhamat qiladilar: «Bolalaringizga odob beringlar va odoblarini chiroyli qilinglar!».
Bu xususda shoirlarimizning ibratli so‘zlari bor:
«Birinchi g‘ishtni qiyshiq qo‘yarkan me’mor,
Osmonga yetsa ham qiyshiqdir devor».
Oilada erning mavqei balandligi, xotin ham o‘z haq-huquqlariga egaligi, farzandlarning ota-onani hurmat qilishlarini olaylik. Ko‘p yillar davomida ota-bobolarimiz qalbiga singib ketgan ushbu milliy va diniy qadriyatlarni bugun yanada sayqallash kerakligini zamon talab etmoqda. Shiddat bilan o‘zgarib borayotgan hozirgi zamonda bema’ni xurujlar ko‘payib, ularning inson va jamiyat hayotiga salbiy ta’sirlari misli ko‘rilmagan darajada kuchayib bormoqda.
Shuning uchun barchamiz ko‘zimizni kattaroq ochib, ziyraklik va ogohlik bilan bunday hamlalarga qarshi kurashmog‘imiz lozim.
Ayniqsa, hozirda yurtimizdagi mavjud behisob hamda turli fursat va imkoniyatlardan serma’no, sermahsul, mazmunli va unumli foydalanib,
HAR BIR OTA, HAR BIR ONA O‘Z farzandiga:
odob-axloq namunalarini,
kindik qoni to‘kilgan mislsiz Vataniga – vatanparvarlik his-tuyg‘ularini,
bobo-buviga – ehtirom-hurmatni,
ota-onaga – mehr va itoatkorlikni,
oila a’zolariga – rahmdillik va mehribonlikni,
o‘z juft haloliga – haqiqiy muhabbat va sodiqlikni,
qo‘ni-qo‘shnilarga – oqibat va chiroyli munosabatni,
qavm-qarindoshlarga – saxovat-muruvvatni,
sinfdosh-kasbdoshlarga – chin do‘stlik va yordam berishni,
atrofdagi barcha odamlarga – insonparvarlik va samimiylikni,
hayvon-parranda-hasharotlarga – rahm-shafqatni uqtirib, yuqtirib, tushuntirib, singdirishimiz –
HAM BURCHIMIZ, HAM QARZIMIZ, HAM FARZIMIZDIR!!!
XUDONI OLDIDA ham, BANDASINI OLDIDA ham, YURT-XALQIMIZ OLDIDA ham!
Bularni hammasini bolalarimizga o‘rgatish uchun bizlarga hech qanday maxsus oliy ma’lumot ham, tegishli sertifikat ham, hech kanday qizil diplom ham kerak emas! Yoshlarimizda bu jihatlarini biz uyg‘otishimiz (!) kerak xolos. Zero shu sifatlarning hammasi farzandlarimizning qonida bor, ularning xamirturushlarida bor! Zero shu fazilatlarning hammasi bolalarimizning DNK larida mavjud! Chunki bu xususiyatlarning barchasi bizlarning ota-onalarimizdan avloddan-avlodga, qon orqali o‘tib kelayapdi! “Buning qonida bor-da o‘zi!” deb yoki “olma pishsa, tagiga tushadi” deb bejizdan-bejiz aytmaydi dono xalqimiz!
Kimning ona-Vatanni sevish tuyg‘usi kuchli va imon-e’tiqodi mustahkam bo‘lsa, o‘zining o‘tmishini hurmatlab, yaxshi bilsa, «ommaviy madaniyat» tuzog‘iga tushib qolmaydi, dinu davlatimizning “xaqiqiy do‘stlari”ning qarmog‘iga ilinmaydi. Buning uchun oilada ota-onalar farzandlari bilan milliy musiqa, xalq qo‘shiq-ashulalarimizni eshitishsa, birgalikda kitob o‘qishsa, o‘qigan asarlarini birgalikda muhokama qilishsa, ularni turli sport seksiyalariga va musiqa to‘garaklariga jalb etishsa, erishilgan yutuqlari va egallayotgan tajribalariga qiziqishsa, ilm-hunar o‘rganishlarida hamnafas bo‘lishsa, yoshlarning yot g‘oyalar uchun vaqti ham, qiziqishi ham bo‘lmaydi.
Iloho o‘zlarimizni ham,
farzand-zurriyotlarimizni ham
Mehribon Parvardigorimiz O‘zi buyurgan,
Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan,
o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,
xalqimiz xursand bo‘ladigan,
ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!
JIDDIY E’TIBOR UCHUN JIDDIY MASALA:
Ne-ne umidlar bilan o‘stirayotgan farzandlarimiz
dinimiz qoidalari ruxsat bermagan,
milliy an’analarimiz va mahalliy urf-odatlarimiz qaytargan
hamda davlatimiz qonunlari qoralagan
yeb-ichish mahsulotlaridan O‘TA va O‘TA EHTIYOT bo‘lishlari
va ayniqsa hozirgi paytda
aynan shu tomonlardan "hujum" kilayotgan dushmanlarimizga
kuchli va sof e’tiqod bilan qarshi turaolishlari –
o‘z diniga, o‘z xalqiga, o‘z yurtiga hamda
o‘z muqaddas oilasiga sadoqatli ekanini
yaqqol belgisi bo‘ladi!
Ibrohim domla Inomov