Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyun, 2025   |   15 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
19:59
Xufton
21:37
Bismillah
11 Iyun, 2025, 15 Zulhijja, 1446

Hayo taqvosining saidasi

09.09.2020   3109   8 min.
Hayo taqvosining saidasi

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning muborak vujudlari tuproqqa qo'yilganiga besh oy bo'lganida hazrati Fotimaning ko'zi yoridi.[1] Muhsin deb nom qo'yilgan bola ko'p yashamadi. Bu tug'ilish hazrati Fotima uchun juda qimmatga tushdi. Tug'ruq vaqtida ko'p qiynalgani, bolasi ham olamdan o'tgani onaning ahvolini og'irlashtirdi. Bir necha kun yotib dam olganiga qaramay yotog'idan tura olmadi. Sha'bon oyi oxirlarkan, hayoti ham poyoniga etib borayotganini his qildi. Zero, bu oiladan birinchi bo'lib otasining yoniga o'zi borishini bilardi.[2] Buni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o'zlaridan eshitgandi. Ammo qachon, qaysi kun, qaysi soatda, qayerdaligini bilmasdi.

Hazrati Fotimani o'lim qo'rqita olmadi. Chunki o'limdan so'nggi mangu hayotda jannat ayollarining saidasi, ularning ko'ngillari malikasi sifatida bitmas-tuganmas ne'matlarga ega bo'lishi mujdasi berilgandi.[3] Otasiga vafo qilmagan, o'zi ham umri davomida rohat ko'rmay yashagan bu olam unga ham vafo qilmasligi aniq edi. Sevikli opalari singari u ham yoshligiga, bolalariga to'ya olmasdan, ularni onasiz qoldirib ketayotgandi. Bezovtaligi bolalarining keyingi hollari nima kechishini o'ylaganidan edi, xolos.

Hastalik davom etayotgan kunlarning birida hazrati Abu Bakr ziyoratiga kelib, maqsadini hazrati Aliga aytdi. Hazrati Ali zavjasi yoniga kirib:

— Abu Bakr ko'rgani kelibdi, kirishga izn so'rayapti, kirsinmi? — deb so'radi.

— Bunga siz nima deysiz?

— Hastaning holini so'ragani kelgan kishiga “keling” deyman.

— Unday bo'lsa kiraversin...

Hazrati Abu Bakr salom berib ichkari kirdi. Ahvol so'radi, shifo tiladi. O'rtalarida bo'lib o'tgan ko'ngilsizlikdan hanuz mahzunligini aytdi. Biroz o'tirgach, izn so'rab qaytib ketdi.[4]

Hazrati Fotimaning hayoti sevikli otasi keltirgan dinning ahloqi va amali bilan bezangandi. Qalbi Qur'onga uyg'un edi. Oxirgi kunlarida otasi o'rgatganiday istig'forni ko'paytirdi. Ramazonning uchinchi kuni oqshom chog'ida shahodat kalimasini so'nggi bor aytgan dudoqlar qaytib ochilmadi. Ruhi farishtalar hamrohligida Rabbisi huzuriga ko'tarildi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tomonidan jannat yoshlarining sardorlari bo'lishi aytilgan[5] hazrati Hasan va Husayn, Zaynab va Ummu Gulsum onalari ortidan yig'lab qolarkan, hazrati Ali Asmo binti Umaysga xabar yubordi. Ular birgalikda hazrati Fotimani yuvib kafanladi.[6] So'ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sevikli qizi Fotimaning janozasi hazrati Ali (yo amakisi Abbos) tomonidan o'qilib, Baqiy qabristoniga olib borildi.[7]

Bugungi kunda qabriston eshigining ro'parasida joylashgan opalari qabrlarining o'ng tomonida, ulardan yigirma besh metrcha ichkarida joylashgan qabriga qorong'uda dafn etildi.[8]

Ibn Abdulbarr hazrati Fotimaning kechasi dafn etilishi o'z vasiyatiga ko'ra bo'lganini qayd etgan.[9] Chunki hazrati Fotima avvalroq Asmo binti Umays bilan gaplashganida ayollarning janozalarida jasadiga yopilgan yopinchiqdan vujudlarining ba'zi joylari bilinib qolayotganini aytib, o'zining tobuti bu holda ko'tarilishini istamasligini bildirgan. (E'tibor qiling: uning o'lim to'shagida yotib ham hayo qilgani dillarni titratadi, ko'zlarni yoshlantiradi. Bugun tanasini yashirinu oshkora ko'z-ko'z qiladigan ayrim ayollarni tavbaga chorlaydi...)Asmo esa bunga javoban Habash o'lkalarida tobutlar chetiga xurmo shoxlaridan yarim doira shaklida pana qilinishini, shunda mayit odamlarga ko'rinmasligini aytib, agar hazrati Fotima vafot etsa tobutini shunday urashini va'da beradi[10]. Ammo hazrati Fotimaning muborak vujudi kechasi ko'milgani uchun bunga ehtiyoj ham qolmagan edi.

O'shandan to bugungi kunga qadar Baqiy qabristoni eshigi ochilishi bilanoq hazrati Fotimaning qabrini ziyorat qiluvchilar juda ko'p bo'lishi kuzatiladi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ayollari, yonlaridan joy olgan boshqa qizlari Zaynab, Ruqiya, Ummu Gulsumning qabrlarini ziyorat qiluvchilardan ko'ra hazrati Fotimaning qabrini ziyorat qiluvchilar ko'proq bo'lishi balki vafot etayotib ham hayo taqvosida namuna bo'lgulik yuqoridagi so'zlari boisdir. Zero, Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Banda Alloh rozi bo'ladigan gapni arzimas sanab gapirsa-da, Alloh uni darajalarga ko'taradi...” deganlar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qadrli omonatini qabristondagi jannat bog'chasiga qo'ygan hazrati Ali ko'zyoshlarini tiya olmay ortiga qaytganida hali tong otishiga ancha bor edi.

Hazrati Fotimaning vafoti xabari Madinani yana bir bor motamga soldi. Ko'ngillar “oh, Fotima...” deya faryod qilib, ko'zlardan rahmat yoshlari oqdi. Biroq, bu foniy olamdan o'tganni ortga qaytarib bo'lmaydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning dilbandi tuproqqa qo'yilganda otasining vafotiga endigina olti oycha bo'lgandi. Hazrati Fotima yigirma etti yoshni to'ldirmagan, ortida qolgan to'rt farzandning eng kattasi bo'lmish hazrati Hasan etti yoshda edi.[11]

Bir kuni hazrati Ali Rasuli muhtaram sollallohu alayhi vasallamga:

— Qaysi birimiz sizga sevikliroqmiz? Menmi, Fotimami? — deb savol bergandi.

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:

Albatta Fotima sendan ko'ra sevikliroq. Sen esa undan qadrliroqsan[12], — deb javob berdilar.

Bu javobdan ikkalasi ham mamnun bo'lishgan edi.

 

A. Abdullayev tayyorladi

 

[1] Payg'ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) bilan qizlari Fotimaning vafotlari orasidagi vaqt aniq emas. Besh oydan sakkiz oygacha bo'lgani haqida aytiladi (Manbalar qo'yida keladi).

[2] Unga bu haqida Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam) o'zlari aytgandilar (Ibn Sa'd. 8/27; Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/375; Ibn asir. “Usdul G'abo”, 7/211).

[3] Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/375-376.

[4] Ibn Sa'd. 3/27.

[5] Imom Termiziy. “Manoqib”, 30 (5/656).

[6] Ibn Abdulbarr, 4/379; Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/214; Ibn Kasir. “al-Bidoya”, 6/333.

[7] Ibn Sa'd. 8/29.

[8] Ibn Sa'd. 3/29.

[9] Ibn Abdulbarr. 4/379.

[10] Ibn Abdulbarr. 4/378; Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/214.

[11] Hazrati Fotimaning yoshini aniq ayta olmaymiz. Ammo yigirma besh va o'ttiz yosh orasida bo'lgani rivoyatlarda keladi (Ibn Sa'd. 3/28; Ibn Abdulbarr. “al-Istoib”, 4/380).

[12] Ibn Asir. “Usdul G'abo”, 7/212.

Boshqa maqolalar

O‘zbekiston xalqiga Qurbon hayiti tabrigi

09.06.2025   5233   4 min.
O‘zbekiston xalqiga Qurbon hayiti tabrigi

Muhtaram vatandoshlar!

Siz, azizlarni, barcha mo‘min-musulmon yurtdoshlarimizni, butun xalqimizni ulug‘ va mo‘tabar ayyom – Qurbon hayiti bilan chin qalbimdan samimiy muborakbod etib, o‘zimning yuksak hurmatim va ezgu tilaklarimni bildirishdan g‘oyat mamnunman.

Jamiki islom ummati uchun qadrli bo‘lgan ushbu shukuhli bayram – Iyd al-Adhoni el-yurtimiz bilan birgalikda tinch va osoyishta muhitda kutib olayotganimiz uchun, avvalo, mehribon va qudratli Alloh taologa behisob shukronalar aytamiz.

Hech shubhasiz, keyingi yillarda Yangi O‘zbekistonda ijtimoiy, xalqchil davlat barpo etish, uning ma’naviy asoslarini mustahkamlash va ta’sirchanligini oshirishda muqaddas islom dini, uning asosiy bayramlaridan biri bo‘lgan Qurbon hayiti ham muhim rol o‘ynamoqda.

Ayniqsa, bu bayramning insonparvarlik, ahillik, saxovat va olijanoblik kabi fazilatlari yurtimizda “Inson qadri uchun, inson baxti uchun” degan ezgu g‘oya asosida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarga uyg‘un va hamohang bo‘lib, aholining ehtiyojmand qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash, keksalar, yoshlar va xotin-qizlar haqida alohida g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, kambag‘allikni qisqartirishga qaratilgan dasturlarimiz samarasini oshirishga xizmat qilayotganini alohida ta’kidlash o‘rinlidir.

Aziz do‘stlar!

Bugungi kunda mamlakatimizda turli millatlar va diniy konfessiyalar o‘rtasidagi hamjihatlikni mustahkamlash, vijdon erkinligini ta’minlash, diniy-ma’rifiy merosimizni asrab-avaylash, yosh avlodni milliy va umumbashariy qadriyatlar ruhida tarbiyalash bo‘yicha ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.

Bu haqda so‘z yuritganda, islom dinining ezgu tamoyillarini chuqur o‘rganish, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilayotganini ta’kidlash lozim. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi – Samarqand shahri 2025 yilda islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda, Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari qatoriga, shu yil Buxoro shahrida o‘z faoliyatini boshlaydigan Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi ham qo‘shildi.

Poytaxtimiz Toshkent shahrida bunyod etilayotgan Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz va xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin  timsoli sifatida Yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanadi, deb ishonaman.

Hurmatli yurtdoshlar!

Shu saodatli kunlarda 15 ming nafar vatandoshimiz muqaddas haj ziyoratini ado etmoqda. Ezgu duo va niyatlar ijobat bo‘ladigan mana shunday munavvar lahzalarda ularni ham Qurbon hayiti bilan samimiy qutlab, Yaratgandan yurtimizga sog‘-omon qaytib kelishlarini so‘raymiz.

Umid qilamizki, muhtaram hojilarimiz jamiyatimizda birdamlik, oila va mahallalarimizda mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, yoshlarimiz tarbiyasini kuchaytirish, ularni ilm-ma’rifatga, zamonaviy kasb-hunarlarni egallashga, Vatan himoyachisi bo‘lishga targ‘ib etish, muhtoj insonlarga ko‘mak berishda alohida ibrat va namuna ko‘rsatadilar.

Qalblarimiz quvonchga to‘lgan ushbu fayzli kunlarda xorijiy davlatlarda bo‘lib turgan vatandoshlarimizni ham bugungi ulug‘ ayyom bilan chin dildan qutlab, ularga sog‘lik-omonlik, baxt va omad tilaymiz.

Jahonning uzoq-yaqin o‘lkalaridagi musulmon ummatini ham qizg‘in tabriklab, ularning xalqlari va mamlakatlariga tinchlik, ravnaq va farovonlik tilab qolamiz.

Aziz va muhtaram vatandoshlar!

Hozirgi kunda dunyo naqadar murakkab va tahlikali bo‘lib borayotganini barchamiz ko‘rib turibmiz. Bunday keskin sharoitda yurtimizda tinchlik, o‘zaro hurmat va totuvlik muhitini saqlab, barcha soha va tarmoqlarda fidokorona mehnat qilib ko‘zlagan yuksak maqsadlarimizga yeta olamiz.

Albatta, o‘z tarixida ne-ne sinov va mashaqqatlardan munosib o‘tgan mard va olijanob xalqimiz bunga har tomonlama qodir.

Bu yo‘lda el-yurtimizga mansub mehr-oqibat, o‘zaro birlik va jipslik biz uchun beqiyos kuch-qudrat manbai bo‘lib xizmat qiladi, deb ishonaman.

Siz, azizlarni muqaddas Qurbon hayiti bilan yana bir bor chin dildan tabriklab, barchangizga tinchlik-xotirjamlik, sihat-salomatlik, xonadonlaringizga fayzu baraka tilayman.

Qutlug‘ ayyom barchamizga muborak bo‘lsin!

 

Shavkat Mirziyoyev,

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti