Mazhablarda o'ziga xoslik va fiqhiy qarashlarni turli bo'lishi Quroni karim oyatlari va Hadisi sharifdagi so'zlarni turli manolarga dalolat qilishidir.
Masalan:
Taloq qilingan ayol idda o'tirishi lozimligini hamma biladi. Ammo iddaning muddati haqida bir mazhab ulamolaridan so'rasangiz, uch marta hayz ko'rguncha desa, ikkinchi mazhab ulamolari, uch marta hayzdan poklik muddati o'tishi kerak, deyishadi. Masala bitta bo'lsa, nima uchun javob har xil? Yoki dalillar har xilmi? Dalilga kelsak, ikki tomon uchun ham Allohning: «Val mutallaqotu yatarabbasna bi anfusihunna salasata quru'» - «Taloq qilingan ayollar o'zlariga uch quru' kutadilar», degan oyati karimasidir. Javobning turlicha bo'lishi «quru'» so'zidan kelib chiqqan. Bu so'z arab tilida ikki ma'noni, ham hayz va ham hayzdan poklik ma'nolarini anglatadi. Demak, imomlarning ayrimlari o'sha so'zdan bir hayz ma'nosini olib, iddaning muddati taloqdan so'ng uch hayz ko'rguncha kutish desa, boshqalari poklik ma'nosini olib, iddaning muddati uch marta hayzdan poklik muddatining o'tishi deganlar. Albatta, ulamolar bu ma'nolarni o'zlaricha yoki gapim boshqanikiga o'xshab qolmasin, deb emas, balki qo'shimcha kuchlantiruvchi dalillar asosida olganlar.
Demak, shu va shunga o'xshash sabablar tufayli fiqh ulamolarimiz mazhablarida o'ziga xoslik va turli-tumanliklar kelib chiqqan. Ilm va ufq doirasi etarli kishilar buni oddiy bir holat, turli-tuman insonlar yashaydigan jamiyatda bo'lishi tabiiy va qolaversa, musulmon ummati uchun rahmat deb tushunilgan. Chunki, og'ir ahvolga tushib qolganda bir mujtahidning fatvosida javob topilmasa, ikkinchisinikidan topiladi va hakozo.
Lekin, ming afsuslar bo'lsinki, ba'zi ufq doirasi tor, mutaassiblar bu holatdan janjal va kelishmovchiliklar chiqarishgan va musulmonlarga katta zarar etkazishgan.
Abdurahmonov Muhammadjon
"Hidoya" o'rta maxsus islom bilim yurti mudarrisi
Bu haqda Qozog‘iston musulmonlari diniy idorasi raisi, Bosh muftiy Navruzbay hoji Tag‘anuli 2025 yilgi vazifalarga doir ma’ruzasida ma’lum qildi, deya xabar beradi muftyat.kz.
“Imomlarning bilim va malakasini oshirish – zamon talabidir. Bu yo‘nalishdagi ish doimiy nazoratda. Imomlarga chuqur diniy bilim berish maqsadida Ostona shahrida Xusamuddin as-Sig‘oniy nomidagi Islom institutini ochdik va unga xorijdan tajribali ustozlar hamda olimlarni taklif qildik.
Bu yil Allohning izni bilan institutning birinchi bitiruvchilariga diplomlar topshiramiz va ularni mas’uliyatli diniy lavozimlarga tayinlaymiz. Ushbu xayrli ishlar davomi sifatida Allohning irodasi bilan bu yil Turkiston shahrida “Xo‘ja Ahmad Yassaviy” nomidagi Islom institutini ochish taraddudidamiz. Uning asosiy maqsadi janubiy hududdagi imomlarning malakasini oshirishdan iborat bo‘ladi. Shuningdek, mazkur o‘quv muassasasi huzurida “Ijoza” berish markazi ham tashkil etiladi. Bu janubiy hudud imomlarining bilim darajasini oshirishga yangi turtki beradi», – dedi Bosh muftiy.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati