Bu haqida o‘n to‘rt asrdan beri aytib kelinadi
Bugungi kunda dunyo bo‘ylab koronavirus tarqalishi munosabati bilan sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan virus tarqalishining oldini olish bo‘yicha turli ko‘rsatmalar kelmoqda. Eng ko‘p ta’kidlanayotgan choralardan biri “Aksirish chog‘ida og‘izni qo‘l yoki salfetka bilan to‘sish” ekani eslatilmoqda.
Buni qarangki, aksirish chog‘ida og‘izni qo‘l yoki biror narsa bilan to‘sish haqida sevikli Payg‘ambarimiz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ko‘rsatmalari kelgan bo‘lib, u zot sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari ushbu ko‘rsatmalariga amal qilib, bizga ibrat bo‘lganlar.
Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam agar aksa ursalar, og‘izlariga qo‘llarini yoki kiyimlarining bir uchini qo‘yardilar va ovozlarini pasaytirardilar yoki berkitardilar” Abu Dovud va Imom Termiziy rivoyati.
Ushbu hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning aksirganda bajaradigan odoblari zikr qilinmoqda. U zot sollallohu alayhi vasallam aksa ursalar qo‘llari yoki kiyimlarining bir uchi bilan og‘izlarini to‘sib, ovozlarini pasaytirar ekanlar.
Kishi aksirganda og‘zidan taom qoldiqlari, so‘lak va hokazo narsalar tashqariga otilishi, yaqinroqda turgan kishiga tegishi mumkin. Suhbatdoshingiz aksirib, qo‘li bilan og‘zini berkitmaganda, undan uchib chiqqan so‘lakning sizga tegishini tasavvur qilib ko‘ring. Qo‘lni qo‘yish yoki biror narsa bilan berkitish orqali o‘sha noqulay holatning oldi olinadi.
Agar aksirayotgan kishi biror kasallikka, jumladan, gripp, koronavirusga chalingan bo‘lsa, aksirish orqali turli zararli viruslar atrofga uchishi, suhbatdoshga yetib borishi, kasallik keng tarqalishiga bois bo‘lishi mumkin. Qo‘lni qo‘yish ana shu tarqalishning oldini oladi.
Inson bexosdan aksirganda ovozi balandlab ketadi. Bunday keskin va baland ovoz atrofdagilarni cho‘chitib yuborishi, keksalar, homilador ayollar va yosh bolalarning qattiq qo‘rqib ketishiga olib kelishi mumkin. Bordiyu o‘sha joyda kimdir uxlayotgan bo‘lsa, uning cho‘chib uyg‘onishi va boshqa holatlar kuzatilish mumkin. Ovozni pasaytirish orqali esa odamlar cho‘chib ketishining hamda aksiruvchining og‘iz bo‘shlig‘idagi ba’zi a’zolari shikastlanishining oldi olinadi.
Birgina nabaviy ko‘rsatmada shuncha foyda, odob bor. Salomatlikni saqlash, turli holatlar kelib chiqishining oldini olish uchun ushbu sunnatga amal qilishimiz lozim.
Olimlar, mutaxassislar, shifokorlar bugun insoniyatga kasalliklardan saqlanish chorasi sifatida e’lon qilayotgan ko‘rsatmalar bundan o‘n to‘rt asr oldin Islom dinida aytib qo‘yilgan va unga amal qilib kelinmoqda.
Alloh taolo barchamizni O‘zining hidoyatidan ayirmasin va xotimamizni chiroyli qilsin!
Nozimjon Hoshimjon tayyorladi
Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.
Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.
Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.
Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.
Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.
O‘zA