O`zbekiston musulmonlari idorasi

Kopiya Ro‘zaning tanamizga ta’sirini bilasizmi?

18.05.2019 445 5 min.

Musulmonlar Ramazonda sahardan shomgacha ro‘za tutishadi. Buning inson organizmiga ta’siri qanday?

So‘nggi yillarda Ramazon shimoliy yarimshar mintaqasida yoz oylariga to‘g‘ri kelmoqda (bu yil Ramazon Britaniyada 16 maydan boshlanishi kutilmoqda). Bu oylar davomida kunduzi uzoqroq, ob-havo esa issiqroq bo‘ladi.

Bu esa ba’zi mamlakatlar, masalan, Norvegiyada odamlar kelayotgan Ramazonda kuniga 20 soatga qadar ro‘za tutadilar, deganidir.

Ro‘za tutish sog‘liq uchun foydalimi? Quyida 30 kun ro‘za tutganingizda tanangizda qanday o‘zgarishlar yuz berishi haqida bilib olishingiz mumkin.Har yili Yer yuzidagi millionlab musulmonlar Ramazonning bir qismi sifatida 30 kun davomida kun chiqqandan to quyosh botgunga qadar ro‘za tutadilar.

Foto mualliflik huquqi Getty Images Image caption Ro‘za paytida organizmingiz quvvat uchun birinchi jigarda yig‘ilgan shakarni ishlatadi

Eng qiyin qism – ilk ikki kun

Tibbiyot nuqtayi-nazaridan so‘nggi ovqatdan sakkiz soat yoki shunga yaqinroq vaqt o‘tmagunga qadar tanangiz «ro‘zadorlik holati»ga kirmaydi. Bu vaqt atrofida ichaklar ovqatdagi oziq moddalarni so‘rib olish jarayonini yakunlayotgan bo‘ladi.

Oziq moddalar ichaklar orqali so‘rib olingandan so‘ng tanamiz jigar va mushaklarda to‘plangan glyukozadan quvvat olishga harakat qiladi.

Ro‘zaning so‘nggi qismlarida, glyukoza tugagandan so‘ng, tanada yig‘ilgan yog‘ quvvatning navbatdagi manbayi bo‘lib xizmat qiladi.

Foto mualliflik huquqi Getty Images Image caption Ramazonning ilk kunlari qiyinroq kechadi, ammo organizm ochlikka tezda ko‘nikadi

Tana yog‘ bilan oziqlana boshlaganda vazn va xolesterin miqdori kamayadi, qandli diabetga chalinish ehtimoli pasayadi

Ammo qonda shakar miqdorining tushib ketishi holsizlik va lanjlikka sabab bo‘ladi.

Ro‘za tutayotgan paytingiz bosh og‘rig‘i va aylanishi, ko‘ngil aynishini his qilishingiz, nafasingiz siqishi mumkin.

Bu vaqtda tanangizdagi ochlik hissi o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga chiqadi.

Suvsizlanishdan ehtiyot bo‘ling – 3-7 kun

Tanagiz ro‘za tutishga moslasha borgan sari yog‘lar cho‘kib, qondagi shakarga aylanadi. Ro‘za tutish davomida yo‘qotilgan suyuqlik miqdori iftorlik va og‘iz yopish orasida qayta to‘ldirilishi lozim. Aks holda terlash hisobiga tana suvsizlanib qoladi.

Iste’mol qilinayotgan taomlarda uglevod va yog‘lar kabi quvvat beruvchi moddalar yetarli darajada bo‘lishi zarur. Shuningdek, oziq moddalar, jumladan, oqsillar, tuzlar va suvning iste’mol qilinayotgan taomdagi miqdori o‘zaro muvozanatda bo‘lishi ham muhim.

Foto mualliflik huquqi Getty Images Image caption Ro‘za payti suv ichish muhim, ayniqsa, yoz oylarida

Ro‘za tutishga o‘rgana boshlaysiz – 8-15-kun

Uchinchi bosqichga kelib, tanangiz ro‘za tutishga to‘la o‘rganib qolgandan so‘ng kayfiyatingizda ham yaxshi o‘zgarishlar paydo bo‘la boshlaydi. Kembrijdagi Addenbruk kasalxonasining anesteziya va intensiv davolash bo‘limi konsultanti bo‘lib ishlovchi doktor Razin Ma’rufga ko‘ra, ro‘za tutishning boshqa afzalliklari ham mavjud.

"Odatiy turmush tarzida biz yuqori kaloriyali ovqatlar tanovvul qilamiz va bu hol tanamizning ba’zi vazifalarni, masalan, o‘zini-o‘zi qayta tiklash amaliyotini ado etishida halal beradi".

Foto mualliflik huquqi Getty Images Image caption Ko‘p kaloriya iste’mol qilish organizmning infeksiyaga qarshi kurashishini qiyinlashtiradi

"Ro‘za tutish davomida anchayin yengillashgan tana boshqa funksiyalarga o‘z e’tiborini qaratish imkoniga ega bo‘ladi. Shunday qilib, ro‘za tutish tananing o‘zini-o‘zi davolash xususiyatlari, shuningdek, infeksiyalarga qarshi kurashish qobiliyatiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi".

Ichni tozalash – 16-30 kun

Ramazonning so‘nggi qismida tanangiz ro‘za tutishga butunlay ko‘nikib bo‘ladi. Bu vaqtga kelib yo‘g‘on ichak, jigar, buyrak va terilarda tozalanish jarayoni boshlanib ketadi.

"Ro‘za tutish orqali o‘z-o‘zini tozalab olgan organlar o‘zining faoliyatini to‘liq tiklab oladi. Xotirangiz va diqqatni jamlash qobiliyatingiz yaxshilanib, o‘zingizni bardam seza boshlaysiz", -deydi doktor Ma’ruf.

Doktor Ma’rufga ko‘ra, davomli ochlik ozishning yaxshi yo‘li emas

"Tanangiz quvvat olishda oqsillarga qaram bo‘lib qolmasligi kerak. Bu manzara tana o‘ziga xos 'ochlik holati'ga kirganda va mushaklardan quvvatlana boshlaganda yuzaga keladi hamda bir necha kundan bir necha haftaga qadar davom etadi".

"Ramazon ro‘zasi faqat kun chiqqandan botganga qadar davom etgani sababli bizda tanamizni quvvatga boy ozuqalar va ichimliklar bilan to‘ldirib olishga yetarlicha imkon bo‘ladi. Bu mushaklarni qurib ketishdan saqlaydi. Bundan tashqari vazn tashlashga ham yordam beradi".

Shunday qilib, ro‘za tutish sog‘liq uchun foydalimi?

Doktor Ma’ruf ha, deydi. Ammo ba’zi narsalarni e’tiborga olib qo‘ymoq zarur.

"Biz tanovvul qilayotgan taomlarimizga e’tiborni oshirganimiz sababli ro‘za tutish sog‘liq uchun foydali. Biroq bir oylik ro‘za foydali bo‘lsada, uni davomiy tutish tavsiya etilmaydi".

"Davomiy ro‘za tutganda tanangiz yog‘ni yeb bo‘lib, quvvat olish uchun mushaklarga e’tibor qarata boshlaydi. Bu esa yaxshi emas".

Foto mualliflik huquqi Getty Images

Doktor Ma’ruf Ramazondan tashqari paytlarda qisqa ro‘za yoki 5:2 formatdagi parhez (haftada ikki kun ro‘za tutish, qolgan kunlari oson hazm bo‘ladigan taomlar yeyish) tutish oylarga cho‘ziladigan ro‘zaga yaxshi muqobil bo‘ladi, deydi.

"Ramazon ro‘zasida har kuni quvvatga boy ozuqa iste’mol qilishga e’tibor berish zarur. Shundagina tanangiz hayot uchun muhim bo‘lgan mushak to‘qimalarini yeb yubormaydi".

Axmen Havoja Bi-bi-si Jahon xizmati

Ramazon-2018

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Salla va do‘ppi

9.01.2025 3131 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Musulmonlar doimo ust-boshlariga pokiza va viqor beradigan kiyimlar kiyib keladi. Islom dini, ham tashqi, ham ichki poklikni shari’at talablariga muvofiq joriy qilgan. Alloh taolo go‘zaldir, go‘zallikni yaxshi ko‘radi. Salla ana shu tashqi ko‘rinishdagi go‘zallikning bir qismi bo‘lib, boshqa kiyimlarga qaraganda o‘ziga xos madaniyatni anglatadi. Salla musulmonlarning uzoq tarixga ega bosh kiyimi hisoblanadi. U boshga o‘raladigan mato bo‘lib, kishilar uni vaziyatga va jamiyatdagi urfga ko‘ra o‘rab yurishgan. Garchi uni o‘rashning bir necha usullari mavjud bo‘lsa ham, ma’lum shakli va rangi talab qilinmaydi.

Salla issiqdan, sovuqdan va chang to‘zondan himoyalanadigan bosh kiyimi bo‘lib, bu haqda mashhur tobe’iyn, «Nahv» fani asoschilaridan biri Abulasvad Duvaliy aytgan: “Salla jangda qalqon, issiqda soyabon, sovuqdan himoya, voizga viqor, turli tasodiflardan saqlovchi, inson qomatiga ziynatdur”. Qadimdan salla erkaklarning muruvvatini va qavm orasidagi obro‘-e’tiborini bildirgan.

Hatto hazrati Umar roziyallohu anhu, salla arablarning tojidur, deganlar. Salla kiyish borasida kelgan hadislar shari’at talab darajasida joriy qilishga yetadigan quvvatli emas, lekin Rasululloh alayhissalomning qavmlari odatiga ko‘ra salla o‘raganliklari siyratlari va kundalik holatlari borasida kelgan rivoyatlarda aytilgan bo‘lib, ulardan ba’zilarini keltirib o‘tamiz:

عن إبن عمر رضي الله عنهما مرفوعا: ” عليكم بالعمائم فإنها سيما الملائكة وأرخوها خلف ظهوركم”

Ibn Umar roziyallohu anhudan Nabiy alahissalomgacha yetib borgan sanad bilan rivoyat qilingan hadisda: “Sallalarni lozim tutinglar, zero bu farishtalarning siymosidur va uning peshini ortingizga tashlab olinglar”, deganlar.

عن ابن عباس رضي الله عنهما مرفوعا: اعتموا تزدادوا حلما

.Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilingan hadisda Nabiy alahissalom: “Salla kiyinglar, halimligingiz ziyoda bo‘ladi”, dedilar

عن ركانة قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: فرق بيننا وبين المشركين العمائم على القلانس

Salla o‘rash borasida O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi 833-cavolga javob bergan. Javobda shunday deyilgan:

“O‘tmishda ahli ilm va fazilatli kishilar va ko‘pchilik ma’rifatparvar ajdodlarimiz sallada yurishni odat qilganlar. Lekin shuni ham ta’kidlab o‘tishimiz kerakki, Rasuli akram alayhissalomning ushbu kiyinish odatlari shari’at buyrug‘i sifatida qabul qilinmagan. Biror bir olim salla kiymagan kishi gunohkor bo‘lishini aytmagan. Balki, Islom kelganida erkaklar sallada yurishlari urf-odatlardan biri bo‘lib, bu borada kofir ham musulmon ham barobar bo‘lgan. Bu haqda Iordaniya fatvo hay’ati ulamolari shunday deyishadi:

وأما لبس النبي صلى الله عليه وسلم العمامة وحمله العصا فهو فعل عادي وقع على عادة العرب ذلك الزمن، وليس فعلا تشريعيا يدل على الاستحباب ولا يتأسى به الناس.

“Payg‘ambarimiz alayhissalomning salla kiyishlari va hassa tutishlari odatiy fe’llaridan bo‘lib, o‘sha zamon arablarining urflariga binoan qilinar edi. Bu ishlar mustahablikka dalolat qiladigan va odamlar o‘rnak oladigan shar’iy hukmlardan emas”.

Bosh kiyimlaridan yana biri bu do‘ppidir. Har bir millatning o‘ziga xosligini bildirib turuvchi libosi bo‘lib, millatning madaniyati va ba’zi o‘rinlarda diniga ham dalolat qiladi. Shuning uchun ham har bir millat o‘zligini saqlab qolish uchun milliy kiyimlar, milliy urf-an’analar, bayramlarini saqlab qolishga harakat qiladi. Ayniqsa bosh kiyim boshqa liboslardan ko‘ra o‘ziga xos o‘rin tutadi, chunki inson tanasidagi a’zolar ichida bosh eng aziz a’zo hisoblanadi. Shu e’tibordan bosh kiyimni oyoq ostida qolib ketmasligiga alohida e’tibor qaratiladi.

Shar’iy kitoblarimizga ham do‘ppi masalasi kiritilgan bo‘lib, ulamolarimiz ba’zi oyatlar va hadislardagi ma’nolarning dalolatidan sababsiz bosh kiyim kiymay namoz o‘qish makruh deb aytganlar.

Alloh taolo A’rof surasi 26-oyatida: “Ey, Odam bolalari, batahqiq, sizlarga avratingizni to‘sadigan libos va ziynat libosini nozil qildik. Taqvo libosi, ana o‘sha yaxshidir. Ana o‘shalar Allohning oyat-belgilaridandir. Shoyadki eslasalar”.

Shayx Polonpuriy hazratlari oyatdagi taqvo libosi taqvodor kishi kiyadigan libosi deb tafsir qilgan.

A’rof surasining 31-oyatida: “Ey, Odam avlodi! Har bir masjid (namoz) oldidan ziynatlaringizni (kiyib) olingiz!”.

Mufassirlar ushbu oyatdagi ziynatdan murod – kishi uchun viqor bag‘ishlaydigan kiyimlar ekaniga ittifoq qilishgan.

Bosh kiyimsiz namoz o‘qish borasida O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi 109-cavolga javob bergan:

“Ko‘plab mo‘tabar ulamolar bundan bir necha asr muqaddam o‘z kitoblarida ushbu masalaga to‘xtalib, uning hukmini ochiq-oydin yozib ketganlar. Jumladan: Alloma Haskafiy o‘zining “Durrul muxtor” kitobida namozdagi makruh amallarni sanab, shunday degan:

وَصَلَاتُهُ حَاسِرًا رَأْسَهُ لِلتَّكَاسُلِ, وَلَا بَأْسَ بِهِ لِلتَّذَلُّلِ ، وَلَوْ سَقَطَتْ قَلَنْسُوَتُهُ فَإِعَادَتُهَا أَفْضَلُ إلَّا إذَا احْتَاجَتْ لِتَكْوِيرٍ أَوْ عَمَلٍ كَثِيرٍ

“Namozxon (bosh kiyim kiyishga) erinchoqlik qilib, yalangbosh holda namoz o‘qishi namozning makruhlaridandir. Agar o‘zini xokisor tutish uchun shunday qilsa, zarari yo‘q. Agar bosh kiyimi (namoz asnosida boshidan) tushib ketsa uni qaytarib olishi afzaldir. Lekin, uni o‘rashga yoki ko‘p harakat qilishga ehtiyoj bo‘lsa, bunday qilmaydi”.

Qolaversa, bosh kiyim bilan namoz o‘qish odob, namozga hurmat hisoblanadi. Shuning uchun namozni bosh kiyim bilan o‘qish afzal”.

Murtazoyev Arabxon,
Toshkent Islom instituti talabasi.