Har lahzasi rahmat, barakot va mag‘firat nurlariga cho‘mgan muborak kunlardamiz. Ramazon — haqiqiy mo‘min-musulmon uchun o‘ttiz kunlik bayram. Yoshi katta birodarlarimiz hol-ahvol so‘rashayotib “Ulug‘ ayyomlaringiz muborak bo‘lsin!” deb qutlaydilar. Shu qutlovdan ham Ramazon oyining qadr-qiymati va mas’uliyatini anglash qiyin emas. Shukrki, yildan yilga ro‘zadorlar, ibodatga kirishayotganlar karvoni ortib bormoqda. Ayniqsa, ro‘za ibodatining tobora yosharib borayotgani, ro‘zadorlar safida yoshlar, hatto yosh bolalarning ko‘pligidan ko‘ngilu ko‘z quvnaydi. Shu o‘rinda haqli mulohaza o‘rtaga chiqadi: ro‘za ibodatiga kirishayotgan har bir mo‘min bu ibodatning mazmun-mohiyati va mas’uliyatini anglab yetayotirmi? Ro‘za xolis Alloh uchun, ruh va badan tarbiyasi, gunohlardan tiyilish va poklanish uchun farz qilingan ibodat ekanligini bilamizmi?
Ne’matlar shukrini anglatguvchi ibodat
Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi: “Ey, imon keltirganlar! Sizlardan oldingi (ummat)larga farz qilingani kabi sizlarga ham ro‘za tutish farz qilindi, shoyad (u sababli) taqvoli bo‘lsangiz”. (“Baqara” surasi, 183-oyat). Shuningdek: “Bas, sizlardan kim bu oyda (o‘z yashash joyida) hozir bo‘lsa, ro‘zasini tutsin”, oyati ham Ramazon ro‘zasining farzligiga dalildir.
Abu Imoma al-Bohiliy roziyallohu anhu aytadilar: Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni Hajjatul Vado’dagi xutbada shunday deganlarini eshitganman: “Allohga taqvo qiling, besh vaqt namozingizni o‘qing, bir oy ro‘zangizni tuting, mollaringizni zakotini bering, amirlaringizga itoat qiling, Rabbingizning jannatiga doxil bo‘lasizlar” (Termiziy rivoyati).
Demak, ro‘za ne’matga shukr keltirish uchun vasiladir. Chunki, ro‘za ne’matlarning ichida eng qadrlisi va zaruri bo‘lmish yeyish, ichish va jimo’ qilishdan nafsni tiyish bo‘lib, ma’lum vaqt o‘zini bu ne’matlardan tiygan kishi uning qadriga yeta boshlaydi. Zero, ne’matning qadri undan bebahra bo‘lgandagina bilinadi. Bu esa, kishini ne’matga shukr qilishiga sabab bo‘ladi. Ne’matga shukr qilish ham aqlan va ham shar’an farzdir.
Ruhiy va jismoniy poklanish
Ro‘za banda va Rabbining o‘rtasidagi xos ibodatdir. Alloh taolo ro‘zaga ajr berish yolg‘iz O‘ziga taalluqli ekanini aytdi, ya’ni: “Ro‘za Mening uchundir. Mukofotini o‘zim beraman”. Chunki ro‘za boshqa ibodatlar kabi inson ko‘zi tushadigan, barcha xabardor bo‘ladigan amal emas. Uni Allohdan boshqa hech kim ko‘ra olmaydi. Shu sabab Alloh taolo bu amalning mukofoti yolg‘iz o‘ziga taalluqli ekanining xabarini berdi.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Har bir narsaning zakoti bor, jasadning zakoti ro‘zadir”. Ma’lumki, zakotning ma’nosi tozalash demakdir. Demak, ro‘za tufayli kishi jasadini undagi ortiqcha va zararli moddalardan tozalasa, axloqini zararli odat va xulqlardan tozalab oladi. Chunki, a’zolarni gunoh ishlarni qilishdan tiyish ro‘zaning maqbul bo‘lishining asosiy shartlaridandir.
Kim ro‘zador?
– Ro‘zador, tana a’zolarini gunohdan tiygan kishi.
– Tilini yolg‘on, fahsh va soxta narsalardan saqlagan kishi.
– Qornini ovqat va ichimliklardan, farji (jinsiy a’zosi)ni jinsiy qovushishdan saqlagan kishi.
– Agar gapirsa, ro‘zasiga jarohat yetkazadigan so‘zni so‘zlamaydi.
– Agar biror ishni bajarsa, ro‘zasini buzadigan ishni bajarmaydi.
– So‘zlarining barchasi manfaatli va yaroqli bo‘ladi.
– Shuningdek, bajargan barcha ishidan shunday bir hid taralsinki, suhbatdoshi uning hididan bahramand bo‘lsin.
– Ro‘zador bilan kim birga o‘tirsa, uning suhbatidan manfaat olsin.
– O‘tirgan kishi soxta, yolg‘on, buzuqlik va zulmdan omonda bo‘lsin.
– Mana shu faqat ovqat va ichimlikni o‘zidangina tiyilinmagan haqiqiy ro‘zadir.
– Ro‘za a’zolarni gunohdan tiyilishidir.
– Qorin ovqat va ichimlikdan tiyilishidir.
– Ovqat va ichimlik ro‘zani ochib, buzgani kabi gunohlar ham uning savobidan mahrum qilib, mevasini aynitadi. Oqibatda ro‘za tutmaganlar qatoriga qo‘shib qo‘yadi.
Salomatlik uchun foydalari
Tibbiy-ilmiy izlanishlar natijasida ro‘zaning turli jismiy va ruhiy kasalliklardan himoya qilish, ularning oldini olishda foydasi borligi ma’lum bo‘ldi. Masalan;
- ro‘za insondagi kasalliklarga qarshi immunitetni kuchaytiradi;
- ro‘za tutgan odamda semizlikka qarshi monelik paydo bo‘ladi;
- ro‘za buyrakda toshlar yig‘ilishidan saqlaydi;
- ro‘za inson jismini va uni to‘qimalarida to‘planib qoladigan turli zaharli moddalarni tozalashga yordam beradi. Oziq-ovqat, dori-darmon va havo orqali inson jismiga ko‘plab zaharli moddalar kirib qoladi. Ana shu moddalar faqat ro‘za orqali chiqib ketadi.
Shuningdek;
- semizlikdan kelib chiqadigan qon tomirlarning torayishi, qon bosimining ortishi va yurak kasalliklarini davolashda;
- qon aylanishiga oid kasalliklarni davolashda;
- bo‘g‘inlarning surunkali shishini davolashda foydaliligi aniqlangan.
***
Shaharda ijarada yashaydigan singlisi oylik maoshining yarmidan ko‘pini ijara haqiga to‘lab, bolalariga tansiq yegulik yedirolmaydi. Aka otasining xotirasiga iftorlik qilib, dasturxonni noz-ne’matlar bilan to‘ldirdi. Yo‘l kiraga pul topolmay otasining xotirasi uchun qilingan ehsonga bora olmagani uchun singlisidan yozg‘irib, ranjidi...
***
“Falonchining o‘g‘illari har yozda onasini sanatoriyada davolanishga jo‘natar ekan. Menga o‘xshab oyoqlari og‘rirdi, “Bolalarim baraka topishsin, sanatoriyaga ketma- ket uch yil davolangandim, ko‘rmaganday bo‘lib ketdim” dedi. Qaniydi, men ham shu darddan xalos bo‘lsam-a...” deydi ona boyaqish o‘g‘lining og‘ziga umidvor termulib. O‘g‘ilning quloqlariga gap kirmaydi; iftorlik dasturxoni yozib, unga nomdor ahli ilmlarni da’vat qilish harakatida yuribdi...
***
Qo‘shnisi jo‘jabirdek jon. To‘rt bola, er-xotin kaftdekkina tomorqadan oladigan daromadu, uch-to‘rt qo‘y-qo‘zi, sigir-buzoq boqib tirikchilik qiladi. Ayol saraton xastaligi bilan og‘rigan. Dori-darmoni, kimyoviy muolajasi falon pul. Boyaqish bolalarini o‘ylab har doim ham davolanishga pul ajratolmaydi. Badavlat qo‘shni ro‘zador. Bir necha marta iftorliklar uyushtirdi. Savob izladi. Aslida unga mushtoq savob bir devor narida edi...
Luqma
Biz qanday ro‘zadormiz?
Imkon qadar ro‘zaning ma’naviy-moddiy foydalari haqida ma’lumotlar berishga harakat qildik. Endi o‘zimizni bir taftish qilsak, zamondosh. Biz qanday ro‘zadormiz? Niyatimiz va amalimiz bilan ibodatimizga futur yetkazib qo‘ymayapmizmi? Ro‘zani xolis Alloh uchun, Uning mukofotidan umid qilib tutyapmizmi? O‘rganib qolgan tilimiz g‘iybatga ketib ochu tashnalik bilan kunni o‘tkazmayapmizmi? Uyqusizlik, ochlik va chanqoqlik mashaqqati sababli qosh-qovog‘imizni o‘yib, badjahl, horg‘in holatda yurib ro‘zaga iddao qilmayapmizmi? Muborak Ramazon oyida tanish-bilishlar bilan uchrashib qolganda, ijtimoiy tarmoqlarda muloqotda bo‘lganimizda bir-birimizdan “Ro‘zalar bilan charchamayapsizmi?” deb hol so‘raymiz. Ramazonga, ro‘zaga malomat qilinayotgandek emasmikan bu mehribonchiligimiz? Iftorlik qilish iddaosi bilan bolalarimizning rizqidan qiymayapmizmi? Savobni uzoqdan izlab, shundoq yonginamizda turgan ikki dunyoimizni obod qilishga yetgulik savobdan bebahra qolmayapmizmi? Har kuni saharlikda “Xolis Alloh uchun Ramazon oyi ro‘zasini subhdan to kun botgungacha tutmoqni niyat qildim. Alloh Buyukdir!” deya tilda niyat qilib, amalimiz bilan uni inkor qilmayapmizmi? Ro‘za ibodatini urf, parhez va yana allaqanday “avtoritet”lar uchun tutishga o‘zimizni majburlamayapmizmi? Mulohaza qiling, zamondosh, ro‘zadan maqsad — taqvo. Ochu yalang‘ochlar, muhtoju miskinlar holini his etish bilan ne’matlarga shukrona aytish va iymon lazzati, ibodat halovatidan bahramandlik bilan Allohga yaqin bo‘lishdir ro‘zaning asl mohiyati. Biz uni qanday tushunyapmiz va nechog‘li ado eta olyapmiz?
Qalbi va Rabbining huzurida yuzi yorug‘larga Ramazon halovati bardavom bo‘lsin! Ro‘zaning iymoniy lazzati ikki dunyoda sizni tark etmasin!
Umida ADIZOVA
Ikkita bir-biriga o‘xshash oyat, lekin Alloh taolo ularni ikki xil xulosa bilan yakunlagan:
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ (34)
"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, inson zulmkor va noshukrdir" (Ibrohim surasi, 34-oyat).
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ (18)
"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, Alloh mag‘firatli va marhamatlidir" (Nahl surasi, 18-oyat).
Birinchi oyatda: Insonning Allohga munosabati bilan tugatilgan!
Ikkinchi oyatda: Allohning bandaga munosabati bilan tugatilgan!
Alloh taolo naqadar buyuk Zot! Inson esa naqadar ojiz va nodon mavjudot.
Homidjon domla ISHMATBЕKOV