Bugun, 27 mart kuni Samarqand viloyatida “Mahmud az-Zamaxshariy va uning al-Kashshof asari” mavzusidagi diniy soha xodimlarining ilmiy-amaliy seminari bo‘lib o‘tdi.
Tadbir Qur’oni karim oyatlari tilovati va xayrli duolar bilan boshlandi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari ilmiy-amaliy seminarni kirish so‘zi bilan ochib, shunday so‘zlarni aytdilar:
– muhtaram Prezidentimiz tashabbuslari bilan diniy-ma’rifiy va ilmiy-ijodiy sohalarda katta tarixiy voqealar yuz bermoqda. Jumladan, qo‘lyozma asarlarni o‘rganish va tadqiq etish ishlari izchillik bilan olib borilmoqda. Shu maqsadda, O‘zbekiston musulmonlari idorasi delegatsiyasi Misr, Turkiya va Tatariston kabi mamlakatlarda xizmat safarlarida bo‘lishdi. O‘zbekiston musulmonlari idorasi kitob fondida 3 ming jild qo‘lyozma, 17 ming jild toshbosma kitoblar mavjud. Eng noyob qo‘lyozmalardan biri – Mahmud az-Zamaxshariyning “al-Kashshof” asaridir. Ushbu asarni har tomonlama o‘rganish va ahamiyatini jamoatchilikka yetkazish maqsadida, ushbu ilmiy-amaliy sayyor seminar tashkil etildi.
Ilmiy-amaliy seminarda Diniy idora Kotibiyat bo‘limi mudiri Muhammad Ayubxon Homidov Mahmud az-Zamaxshariy ulug‘ mufassir, Islom ilmlarining deyarli barcha sohalarida chuqur ilmga ega bo‘lgan olim, arab tili grammatikasini ishlab chiqqan va ilm-fanning ko‘plab sohalarida shuhrat qozongan zabardast ulamo ekani to‘g‘risidagi ma’lumotlarni keltirdi.
– Mahmud az-Zamaxshariy tafsir, fiqh, qiroat, tilshunoslik, adabiyot, jo‘g‘rofiyaga oid oltmishga yaqin asar ta’lif etgan. Uning eng mashhur asari “al-Kashshof”kitobidir. Imom Zamaxshariy ijodlarining eng mo‘tabari “al-Kashshof” nomli tafsir hisoblanadi. Ushbu asarning to‘liq nomi “Al-Kashshof an haqoiqit-tanziyl fi vujuhit-ta’vil” deb nomlanadi, deya ushbu asarning mazmun-mohiyati haqida nutq qildi Fatvo bo‘limi mudiri Xomidjon Ishmatbekov.
Shuningdek, ilmiy-amaliy seminarda Surxondaryo viloyatidagi Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Ubaydulla Uvatov “Mahmud az-Zamaxshariyning ma’naviy meroslari”, Toshkent islom instituti o‘qituvchisi Abdulqodir Pardayev “Imom az-Zamaxshariyning “al-Kashshof” asarida e’tiqodiy masalalarning yoritilishi” mavzularida ma’ruzalar o‘qishdi.
Seminar yakunida mavzu yuzasidan fikr-mulohazalar bildirildi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Sayyid Sulaymon Nadaviy rahmatullohi alayhning ilm va fazllari mashhur bo‘layotgan va shuhrat qozonayotgan edi. U kishi o‘zlarining voqealarini quyidagicha so‘zlab beradilar: «Men «Siyratun-Nabiy sollallohu alayhi vasallam» kitobini olti jild qilib tamomladim. «Muhtaram Zotning siyratlaridagi biror jilva yoki ko‘rinish mening hayotimda ham bo‘lganmi yoki yo‘q? Agar bo‘lmagan bo‘lsa, u holda qanday bo‘ladi?» degan o‘y qayta-qayta qalbimda tinchlik bermas edi. Shu maqsad uchun Allohning biror valiysini qidirdim.
Thana Bhavandagi xonaqohda yashaydigan va Alloh taolo fayzlarini taratib qo‘ygan Mavlono Ashraf Ali Tahonaviy hazratlari haqida eshitgan edim. Shunday qilib, bir kuni Thana Bhavanga borishni niyat qildim va safarga chiqdim. Borib, hazrat bilan ko‘rishdim va bir necha kun u yerda turdim. Ortga qaytayotganimda hazrat Tahonaviy rahmatullohi alayhga: «Hazrat! Biror nasihat qiling», dedim. U zotning xayollariga o‘sha payt: «Shunday katta allomaga nima nasihat qilaman? Ilm va fazli butun dunyoga mashhur bo‘lsa», degan o‘y kelibdi. Keyin: «Ey Alloh! Qalbimga uning uchun ham foydali bo‘lgan va mening uchun ham foydali bo‘lgan narsani sol», deb duo qilibdi. Shundan keyin hazrat Tahonaviy rahmatullohi alayh Sayyid Sulaymon Nadaviy rahmatullohi alayhga xitob qilib: «Ey birodar! Bizning yo‘limizda boshidan oxirigacha o‘zingizni xokisor tutishingiz kerak», debdilar.
Sayyid Sulaymon Nadaviy rahmatullohi alayh aytadilar: «Hazrat Tahonaviy rahmatullohi alayh bu so‘zlarni aytayotganlarida qo‘llarini ko‘ksilariga olib borib, past tarafiga bir zarba berdilar, zarba xuddi mening qalbimga tushgandek bo‘ldi».
Hazratimiz Doktor Abdulhay rahmatullohi alayh aytadilar: «Bu voqeadan keyin Sayyid Sulaymon Nadaviy rahmatullohi alayh o‘zlarini shunday xokisor tutdilarki, uning misli topilishi qiyin edi. Bir kuni qarasam, xonaqohning tashqarisida hazrat Sayyid Sulaymon Nadaviy rahmatullohi alayh majlisga kelganlarning oyoq kiyimlarini tartiblayotgan ekanlar. Shunday tavoze’ va muhabbatni Alloh taolo u kishining qalbida paydo qildi va keyin yuksak darajalarga ko‘tarib qo‘ydi».
«Nasihatlar guldastasi» kitobidan