Zubayr ibn Avvom
Mashhur sahobalardan Zubayr ibn Avvom ibn Huvaylid Asadiy Qurayshiy roziyallohu anhuning nasabi Payg‘ambarimiz Sollallohu alayhi vasallam nasablari bilan Kilobda tutashadi. U Xadicha onamiz roziyallohu anhu singari Bani Asad urug‘idan. Payg‘ambarimiz Sollallohu alayhi vasallam ammalari Sofiya binti Abdulmuttalib roziyallohu anhoning o‘g‘li bo‘lgan.
Ibn Sa’d rahmatullohi alayh “Tobaqotul Kubro” asarida Sofiya binti Abdulmuttolib roziyallohu anho o‘g‘li Zubayrga qattiqqo‘llik bilan tarbiya berayotganini ko‘rib odamlar: “Axir uni juda qiynab yubording”, deganlarida: “Men uni pishisin, qat’iyatli bo‘lsin deyman”, deb aytganini keltirgan.
Yillar o‘tib, onaning orzusi ushaldi. Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhu baland bo‘yli, o‘ta chidamli bo‘lib voyaga yetdi. Unda vafodorlik, birso‘zlik, saxiylik kabi fazilatlar mujassam edi. Bir kuni Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) uning qo‘lidan tutib: “Har bir payg‘ambarning xos yordamchisi bo‘lgan, mening xos yordamchim Zubayr ibn Avvomdir” deb marhamat qildilar (Imom Hokim).
Zubayr roziyallohu anhu oldiniga faqirona hayot kechirdi. Ayoli Asmo roziyallohu anho uy ishlaridan tashqari chorva boqish, o‘tin terish kabilar bilan turmush o‘rtog‘iga yordamlashdi. Keyinroq Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhu tijorat bilan shug‘ullanib, boyib ketdi. Ammo saxiyligi tufayli uyida biror narsa turmagan. Katta mablag‘ tushsa, uyigacha yetib bormay, yo‘ldayoq odamlarga tarqatib yuborardi.
Oisha roziyallohu anho rivoyat qiladi: «Payg‘ambarimiz Sollallohu alayhi vasallam Zubayrning uyida chiroq yonib turganini ko‘rdilar va “Ey Oisha, Asmo farzandli bo‘lganga o‘xshaydi. Unga ism qo‘ymay turinglar. Men o‘zim qo‘yaman”, dedilar. U zot chaqaloqni Abdulloh deb atadilar va xurmo bilan tanglayini ko‘tardilar”» (Imom Termiziy).
Hazrat Umar roziyallohu anhu maslahat olgan olti sahoba, “ahli sho‘ro”ning biri Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhu bo‘lgan.
Usmon ibn Affon roziyallohu anhuning zamoniga kelib Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhu eng ko‘zga ko‘ringan arboblaridan biriga aylandi.
Zubayr ibn Avvom Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)dan bir lahza ham ajramadi. Doimo xizmatlarida bo‘lib, buyurilgan ishni sidqidildan ado etardi. U kishi Payg‘ambarimiz Sollallohu alayhi vasallamdan jami o‘ttiz sakkizta hadis rivoyat qildi. Hijriy o‘ttiz to‘rtinchi sanada (milodiy 656) Basrada vafot etdi.
Ko‘kaldosh o‘rta maxsus islom bilim yurti
4-kurs talabasi ma’rupov Oybek
Manbalar asosida tayyorladi
Oftobda o‘tirmang!
Yer yuziga eng yaqin bo‘lgan yulduz — Quyosh barcha mavjudotlar, jumladan, insonlar uchun hayotiy muhim sayyoradir. Quyosh barcha organik molekulalar hosil bo‘lishida ishtirok etib, insonlar ham quyosh nurisiz yashay olmaydi.
Quyosh nuri triptofan aminokislotasining serotonin gormoniga aylanishida yordam beradi. U bizga quvonch va o‘zimizga ishonch tuyg‘usini beradi, kayfiyatimizni ko‘taradi. Serotonin kuchli antidepressant bo‘lib, miya, mushaklar va ichki organlar faoliyatini yaxshilaydi.
Quyosh nuri orqali turli kasalliklarga davo topish mumkin, jumladan, immuniteti pasaygan, uyqusizlik, gormonal kasalliklar va mavsumiy affektiv kasalliklarga chalingan odamlar uchun quyoshda toblanish foydali bo‘ladi.
Bundan tashqari, quyosh ultrabinafsha nurlarining yana bir muhim xususiyati mavjud: u teri hujayralarida D vitamini ishlab chiqarishda faol ishtirok etadi.
D vitamini organizmga kalsiyning so‘rilishi uchun zarur element hisoblanadi. U osteoporoz rivojlanishining oldini oladi, suyak to‘qimalarining tiklanishiga yordam beradi va bolalarda suyaklar deformatsiyasi va o‘sish bilan muammolarning oldini oladi.
Quyosh nuri depressiyadan qutqaradi, undan hosil bo‘ladigan D vitamini nafas olish va gormonal kasalliklarning oldini oladi va keksayganda demensiya va ateroskleroz rivojlanishidan himoya qiladi.
Ammo uzoq muddatga quyosh nurlari ostida qolish tanaga zarar yetkazadi.
Quyosh nurlari birinchi navbatda teri va ko‘zlarga ta’sir qiladi. Xususan, yoz faslidagi o‘ta issiq havo sharoitida terining quyosh nuriga sezgirligi oshadi va fotodermatit kasalligi yuzaga keladi.
Ortiqcha quyosh nuri immunitetni zaiflashtiradi va teri hujayralarida mutatsiyaga sabab bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida teri saratoni — melanoma, retinoblastomaga olib keladi.
Quyosh ostida uzoq qolish homilador ayollar uchun xavflidir. Chunki ortiqcha nurlanish homila rivojlanishi uchun muhim bo‘lgan B9 vitamini, ya’ni foliy kislotasi miqdorini kamaytiradi.
Oftob nurlarining salbiy ta’sirlaridan yana biri, tomirlarni kengaytirishi va oyoqlarda varikoz, yuzda esa ingichka tomirlarning yorilishidan kelib chiquvchi qizil dog‘lar paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishidir.
Quyosh nurlari keyinchalik terining barvaqt qarishini keltirib chikaradi. Chunki bu nurlar teridagi to‘qimalarni bo‘shashtiradi va u tezda qurishib-burisha boshlaydi.
Har yili quyoshning ultrabinafsha nurlari ta’siridan teri saratoni kasaliga uchrab minglab insonlar hayotdan ko‘z yummoqda.
Yosh bolalar uchun quyoshda yurish yanada xavflidir. Bolalik va yoshlik chog‘ida ko‘p quyoshda qorayganlarda yoshi o‘tgandan keyin teri saratoni kasaliga uchrash ehtimoli ortadi.
Ayniqsa, qorayishni “sog‘lik alomati” deb biluvchilar, bolalik chog‘idayoq keyingi yillarda teri saratoni bo‘lishiga kifoya qiladigan miqdorda quyoshning salbiy ta’sirini olishga ulgurgan bo‘ladilar. Yoz mavsumi tugashi bilan tana rangi ochilishiga qaramay, ultrabinafsha nurlari ta’siri ketmaydi.
Quyoshning zararlari haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatlarini 14 asr avval bunday ogohlantirganlar: “Oftobda o‘tirmang. Oftobda o‘tirish kishi tanasini buzib, kuritadi. Ya’ni, namligini tortib oladi, terisini buzadi. Terisi qurib, kiyimi ham eskiradi. U inson badanidagi yashiringan kasalliklarni yuzaga chiqaradi”.
Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “...Albatta, haroratning shiddati jahannamning qaynab chiqqan issig‘idandir”, deganlar.
Shuning uchun, jazirama issiq kunlarda oftob ostida ko‘p qolishdan saqlaning hamda ko‘proq “Allohumma, ajirniy minan-naar” (Allohim, meni do‘zaxdan saqlagin) deb duo qilishni unutmang!
Davron NURMUHAMMAD