Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Iyul, 2025   |   28 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:32
Quyosh
05:10
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:53
Xufton
21:23
Bismillah
23 Iyul, 2025, 28 Muharram, 1447

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning nasihatlari

19.11.2018   13656   7 min.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning nasihatlari

“Badgumon bo‘lmanglar, badgumonlik eng yolg‘on so‘zdir, tirnoq ostidan kir qidirmanglar, bir-biringizga hasad qilmanglar, bir-biringizdan arazlamanglar va nafratlanmanglar, aka-uka tutinib, Allohning (solih) bandalari bo‘linglar”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).

  *    *     *

“Yo‘l bo‘yida o‘tirishdan saqlaninglar. Agar o‘tirsangiz, uning haqqini ado etinglar”, dedilar. Sahobalar: “Yo Rasululloh, yo‘lning haqqi nima?”, deyishdi Rasululloh: “Ko‘zni nomahramlarga qaratishdan tiyish, o‘tuvchilarga aziyat bermaslik, salomga alik olish, yaxshilikka buyurib, yomonliklardan , dedilar (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).

    *    *     *

“Ikki zaifning – ayol kishining va yetimning molidan uzoq bo‘lishingizni vasiyat qilaman”, dedilar (Imom ibn Moja rivoyati).

    *    *     *

“Allohga taqvo qiling, besh vaqt namozlaringizni o‘qing, Ramazon oyi ro‘zasini tuting, mollaringiz zakotini nafsingiz shod bo‘lgan holda bering, boshliqlaringiz buyrug‘iga itoat qiling, shunda Robbingiz jannatiga kirasizlar” (Imom Hokim rivoyati).

   *    *     *

“Mazlumning duosidan qo‘rqinglar. Chunki u bilan Alloh o‘rtasida to‘siq-parda bo‘lmaydi” (Imom Termiziy rivoyati).

   *    *     *

“Haromdan taqvo qil, odamlarning eng obidi bo‘lasan. Alloh senga taqsimlab qo‘ygan rizqdan rozi bo‘l, odamlarning eng badavlati bo‘lasan. Qo‘shningga yaxshilik qil, mo‘min bo‘lasan. O‘z nafsingga yaxshi ko‘rgan narsangni odamlar uchun ham yaxshi ko‘r, musulmon bo‘lasan. Kulgini ko‘paytirma, chunki ko‘p kulgi qalbni o‘ldiradi” (Imom Ahmad rivoyati).

    *    *     *

“Kibrdan chetlaninglar, chunki banda takabburlikda bardavom bo‘lsa, Alloh taolo farishtalariga: «Bandamni gerdayib yuruvchilar sirasidan qilib yozinglar», deb aytadi” (Ibn Adiy rivoyati).

“O‘zingizga yaxshi ko‘rgan narsani boshqalar uchun ham yaxshi ko‘ring” (Imom Buxoriy rivoyati).

  *    *     *

“Odamlar haqida yomon gumon qilishdan saqlaninglar” (Imom Ahmad, Imom Bayhaqiy rivoyati).

  *    *     * 

“Ummatim ustida qo‘rqadigan narsamning eng qo‘rqinchlisi qorni kattalashib, uyquda bardavom bo‘lib, dangasa bo‘lib, keyin imoni zaiflashib qolishidir” (Imom Doraqutniy rivoyati).

  *    *     *

Alloh senga farz qilgan narsalarni ado etgin, insonlarning eng ibodatlisi bo‘lasan. Alloh harom qilgan narsalardan o‘zingni chetda tut, insonlarning eng taqvolisi bo‘lasan. Alloh taqsimlab qo‘ygan rizqqa rozi bo‘l, insonlarning eng badavlati bo‘lasan” (Ibn Adiy rivoyati).

  *    *     * 

Farzandlaringizni uch xislatga chorlab odob beringlar: payg‘ambarlaringizni yaxshi ko‘rish, u zot xonadon ahllarini yaxshi ko‘rish va Qur’on qiroat qilish. Chunki Qur’on homillari (ya’ni, yod olib doim o‘qib yurganlar) soya yo‘q kunda Allohning soyasi ostida payg‘ambar va sof kishilar bilan birga bo‘lishadi” (Imom Daylamiy rivoyati).

  *    *     *

Ijobat qilinishiga ishongan holda Allohga duo qilinglar. Bilingki, Alloh taolo qalbi g‘ofil, beparvo kishilarning duosini qabul etmaydi” (Imom Termiziy rivoyati).

  *    *     *

Agar biror ish qilishni xohlasang, oqibatini tadabbur qil. Agar yaxshi bo‘lsa, uni bajar. Agar yomon bo‘lsa, undan to‘xta” (Ibn Muborak rivoyati).

  *    *     *

Agar sizlardan biringiz taom tanovul qiladigan bo‘lsa, o‘ng qo‘li bilan ovqatlansin. Biror ichimlik ichadigan bo‘lsa, o‘ng qo‘li bilan ichsin. Biror narsa oladigan bo‘lsa, o‘ng qo‘li bilan olsin. Biror narsa beradigan bo‘lsa ham, o‘ng qo‘li bilan bersin” (Imom Hasan ibn Sufyon rivoyati).

  *    *     * 

Agar sizlardan birortangiz odamlarga imomlik qiladigan bo‘lsa, yengil o‘qisin. Chunki ularning ichida kichiklar, keksalar, zaiflar, kasallar va hojatmandlar bordir. Agar o‘zi o‘qiydigan bo‘lsa, xohlaganicha uzun qilaversin” (Imom Termiziy rivoyati).

  *    *     * 

«Agar sizlardan biringiz ovqat tanovul qiladigan bo‘lsa, Alloh ismini zikr qilsin. Agar Alloh ismini ovqat avvalida zikr qilishni unutsa, “Bismillahi ’ala avvalihi va oxirihi”, deb aytsin» (Imom Termiziy rivoyati).

  *    *     *

Agar sizlardan biringiz iftorlik qiladigan bo‘lsa, xurmoda ochsin, chunki u barakadir. Agar xurmo topa olmasa, suvda ochsin, chunki suv poklovchidir” (Imom Ahmad rivoyati).

  *    *     * 

Agar sizlardan biringiz safarga chiqadigan bo‘lsa, birodarlaridan duo talab qilsin. Chunki Alloh taolo ularning duolari sababidan baraka ato etuvchidir” (Imom Ibn Asokir rivoyati).

  *    *     * 

Biror kishi boshqa bir kishini o‘tirgan o‘rnidan turg‘izib, o‘zi o‘tirib olmasin. Lekin joy beringlar va kengayinglar” (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).

  *    *     *

“Sizlar qiyomat kuni ismlaringiz va otalaringiz ismi bilan chaqirilasizlar, shuning uchun ismlaringiz chiroyli bo‘lsin” (Imom Ahmad, Imom Abu Dovud rivoyati).

  *    *     * 

“Kim duosining mustajob bo‘lishini va g‘am-tashvishdan qutulishni istasa, yordamga muhtojlarga yordam bersin” (Imom Ahmad rivoyati).

  *    *     * 

“Kishi do‘stining dinidadir. Sizlardan biringiz kim bilan do‘st bo‘layotganiga qarasin” (Imom Abu Dovud rivoyati).

  *    *     * 

“Undoq dedi va bundoq dedi deb gapirib yurishni, ko‘p savol berishni va molni behudaga sarf qilishni tark qil” (Imom Tabaroniy rivoyati).

  *    *     * 

“Osonlashtiringlar, qiyinlashtirib yubormanglar xursandlik xabarini beringlar, nafratlantirib qo‘ymanglar” (Imom Buxoriy rivoyati).

  *    *     * 

“Qayerda bo‘lsang ham, Allohga taqvo qil. Yomon amalingga yaxshisini ergashtir. Shunda yaxshisi yomonini o‘chirib yuboradi. Odamlar bilan yaxshi xulq ila muomalada bo‘l” (Imom Tabaroniy rivoyati).

 

 

Davron NURMUHAMMAD

Boshqa maqolalar
Yangiliklar

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

21.07.2025   3071   7 min.
O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

Bugun O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muzeyi “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” bo‘ylab joylashtiriladigan miniatyuralarning tayyorlanish jarayoni bilan tanishish uchun olimlar, mutaxassislar ishtirokida ommaviy axborot vositalari vakillariga press tur tashkil etildi. 


    Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” uzunligi qariyb 52 metr, bo‘yi bir metrli ganchkor bezak bilan hisoblaganda 5 metrni tashkil etadi.


    Devor bo‘ylab jami 10 dan ortiq miniatyura o‘rin oladi. Devoriy suratning hajmini hisobga olgan holda miniatyuralarni 50 ga yaqin rassomlar ikki oydan buyon tinim bilmay mehnat qilmoqda.


    San’atshunoslik fanlari bo‘yicha falsafa doktori, rassom Behzod Hojimetovning ma’lum qilishicha, devor uchun Hirot Buxoro, Samarqand va qisman hind miniatyura maktablari asosida ishlangan miniatyuralar saralab olingan. 

    “50 ga yaqin miniatyuralar orasida Sheroz, Isfahon, Tabriz miniatyura maktablari uslubida ishlanganlari ham bor edi, ammo o‘zimizning allomalar, tarixiy voqeliklar aks etgan rasmlar tanlab olindi. Bundan tashqari ov, jang kabi manzaralardan voz kechildi. Sababi devoriy suratlar konsepsiyasi birinchi o‘rinda sivilizatsiyalar, shaxslar hamda kashfiyotlar mavzularini o‘z ichiga oladi. Miniatyuralar ham shu mavzulardan chetlab o‘tilmagan holda saralangan. 10 dan ortiq miniatyura chizish ishlarining 80 foizini bajarib bo‘ldik. Muzey devorining balandligi 8 metrni tashkil qilib, uning 3 metrdan yuqori qismiga aynan ushbu miniatyuralar devori joylashtirishi ko‘zda tutilgan. Miniatyuralar hajmini inobatga oladigan bo‘lsak, uni Ginness rekordlar kitobiga ham kiritishimiz mumkin. Kompozitsiyalarimiz yuqori sifatli matoga, sifatli bo‘yoqlar bilan chizildi hamda Italiyadan keltirilgan tilla suvi bilan ishlov berildi. Endilikda ustaxonada ishlangan barcha ishlarni O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining qurilishi yakuniga yetgan binosiga olib borib, maxsus yelimlar bilan devorga joylashtirish ishlari qolgan. Miniatyuralarni tanlashda ekspozitsiyada joylashtirilgan faksimellar, eksponatlar va qo‘lyozmalarni takrorlamaslikka e’tibor qaratildi. Shuningdek, bosh g‘oya sifatida kashfiyotlar va sivilizatsiyalar mavzusiga e’tibor berildi.
 
   Miniatyuralarning ayrimlari bizgacha to‘liq yetib kelmagan, ularni devor hajmiga moslashtirib, o‘z uslubidan chiqmagan holda kompozitsiyani to‘liq tikladik. Shuningdek, har bir miniatyuralar orasiga o‘sha davrda ishlatilgan naqshlar bilan hoshiyalar chizildi. Ushbu naqshlarni ikki xil – Buxoro hamda Hirot maktabi uslubida chizdik. Naqshlardan aynan bittasi ilmiy kengash a’zolari tomonidan tanlanib, barcha miniatyuralar orasiga joylashtiriladi” – dedi rassom Behzod Hojimetov. 

    
    Qayd etilishicha, devordagi miniatyuralardan Amir Temurning Movarounnahr hukmdori deb e’lon qilinishi va uning ilm-fan, madaniyat va me’morchilik rivojiga qo‘shgan hissasiga alohida e’tibor qaratiladi. Bu tarixiy jarayonni ifodalashda Sharafiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asarining Londonda, Britaniya kutubxonasida saqlanayotgan nusxasidagi miniatyuralardan foydalanilgan. Devor markazida Amir Temurning toj kiyish marosimi aks etgan “Balx qurultoyi” miniatyurasi joylashtirgan. Asosiy e’tibor Amir Temurning ma’rifatparvar hukmdor sifatidagi siymosini ko‘rsatib berishga qaratiladi. Jumladan, ushbu yirik tasviriy san’at asarida Amir Temur davrida qurilgan imoratlar tasvirlanadi. Shu bilan birga Samarqandda Behzod tomonidan aks ettirilgan Bibixonim masjidining qurilish jarayoni ham alohida ko‘rsatiladi. Mirzo Ulug‘bek va uning jahon ilm-faniga qo‘shgan hissasiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Ulug‘bekning hayotligida chizilgan ikkita miniatyura – ulardan biri Nizomiy “Xamsa”sidan olingan miniatyura, ikkinchisi As-Sufiyning “Kitabi sivaril-kavakib as-sabita” kitobidagi Sefey yulduz turkumi suratidir. Mirzo Ulug‘bekning asl qiyofasini tiklashda bu suratlar katta o‘rin tutadi. Shu bois rangtasvir asarida ushbu miniatyuralarni ham aks ettirish nazarda tutiladi. 


    Xurosondagi Temuriylar davri Renessansida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiyning hissasi alohida ko‘rsatiladi. Bunda qadimiy miniatyuralar orqali Hirot manzaralari, Navoiy, Husayn Boyqaro, ularning davrasida turgan Abdurahmon Jomiy, Kamoliddin Behzod, Xondamir singari Hirot madaniy muhiti namoyandalari ko‘rsatib beriladi. Shuningdek, Husayn Boyqaroning ilm va madaniyat homiysi sifatidagi rolini ham ko‘rsatib berish maqsad qilingan. Bunda ham turli qo‘lyozmalarda aks etgan ana shunday miniatyuralardan foydalaniladi. 


    Mazkur ekspozitsiyada Bobur va Boburiylar merosiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Boburga bag‘ishlangan qismda uning tarixiy qo‘lyozmalardagi miniatyuralaridan keng foydalaniladi. Ayniqsa, Amir Temurning Bobur va va uning avlodlari qurshovida yaratilgan miniatyurasi alohida o‘rin tutadi. 

 

    Shuningdek, Markaziy Osiyoda Temuriylardan so‘ng davlatni uzoq vaqt idora qilgan Shayboniylar va Ashtarxoniylar davridagi ilm-fan, ta’lim va madaniy hayot o‘sha davrda chizilgan tarixiy suratlarda o‘z aksini topadi.


    O‘tkazilgan taqdimotda bir qator tarixchi va san’atshunos olimlar, ishchi guruh a’zolari hamda rassomlar ishtirok etib, “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yuzasidan o‘z fikr va mulohazalarini bildirib o‘tdi. Ayrim ko‘zga tashlangan kamchiliklarni tuzatish bo‘yicha takliflar berildi.  


   O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy kotibi Rustam Jabborov ham miniatyuralar devorini shakllantirishda rassomlar bilan birgalikda fikr almashib, o‘zining tavsiyalarini bergan.

   “Markazning muzey ekspozitsiyasi ichki kontentini boyitish, markaz devorlarini o‘z davriga xos miniatyura hamda suratlar bilan bezatish yuzasidan qizg‘in jarayon davom etmoqda.  Markazning kengaytirilgan yig‘ilishlari muhokamasida olimlar va mutaxassislar tomonidan aynan “Ikkinchi Renessans davri” bo‘limini miniatyuralardan iborat kompozitsiya bilan boyitish taklifi berilgan edi. Ikkinchi Renessans davri Amir Temur taxtga o‘tirgan paytdan boshlanishini inobatga oladigan bo‘lsak, ushbu devorda aynan shu mavzuga mos miniatyura ham joylashtiriladi. 1450 yilga oid Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asaridagi miniatyura bugungi kunda Britaniya kutubxonasida saqlanadi. Endilikda biz ushbu miniatyurani O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyasida ko‘rishimiz mumkin bo‘ladi. 35 yoshli navqiron Amir Temur beklar, sarkardalar, saroy amaldorlari hamda ustozlari qurshovida tasvirlangan surat qo‘sh sahifada chizilgan. Uni rassomlarimiz devor hajmiga moslashtirgan holda yaxlit kompozitsiya sifatida tiklagan. Ushbu miniatyuralarning har birining asosi mavjud. O‘ylashimcha, Markazga tashrif buyuradigan tomoshabin "Ikkinchi Renessans davri" zalida aynan o‘sha paytdagi muhitni his qiladi. Sababi ayni shu davrda miniatyura san’ati taraqqiy etgan. O‘sha davrning eng buyuk rassomlaridan Kamoliddin Behzod, Mahmud Muzahhib singari musavvirlar ijod qilishgan. Devor uchun tanlangan miniatyuralar ham aynan shu musavvirlar hamda ularning shogirdlari tomonidan ishlangan. Bu miniatyuralarda o‘sha paytdagi davlatchilik, xalq hayoti, ijtimoiy himoya, ayollar, yoshlar kabi masalalar aks ettirilgan”, – deydi Rustam Jabborov.


    O‘zbekistondagi islom sivilizatsiyasi markazi muzeyida Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” tashrif buyuruvchilar ko‘z o‘ngida tarixni jonlantirsa, ajabmas. 


Islom sivilizatsiyasi markazi Axborot xizmati

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda
O'zbekiston yangiliklari