O`zbekiston musulmonlari idorasi

Ansoriy sahobalarning fazli

24.06.2018 13617 10 min.

«Ansorlar» deyilganda lug‘aviy jihatdan nusrat-yordam beruvchilar ma’nosi anglanadi.

Islomiy istilohda esa, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam boshliq dinu diyonat uchun o‘z vatanlarini, yaqinlarini va molu mulklarini tashlab, Madinai Munavvaraga ko‘chib kelgan muhojir musulmonlarga yordam bergan, ularga joy, imkon va boshqa barcha sharoitlar yaratib, yordam-nusrat bergan asli madinalik bo‘lgan mo‘min-musulmonlar tushuniladi.

Ansoriy musulmonlar dunyo tarixiga o‘zlarining mislsiz ulkan fidokorliklari bilan, iymon-islom yo‘lida o‘zlaridan ko‘ra muhojir birodarlarini ustun ko‘rishlari bilan mashhur bo‘lib kirganlar.

Ansorlar Madinada, ya’ni, birinchi islom jamoasi tashkil topgan diyorda muhojirlar kelmasidan oldin ham yashaganlar va islomga, iymonga ixlos qo‘ygan kishilar bo‘lganlar. Ularning ixlosu e’tiqodlari butun bo‘lgani uchun Makka mushriklaridan azob-uqubat chekayotgan o‘z dindoshlarini Yasribga (Madinaga) ko‘chishga chorlaganlar. Shu bilan birga, ansorlar o‘z shaharlariga ko‘chib kelgan muhojir birodarlariga doimo yaxshi muomalada bo‘lishgan. Alloh taolo ularni O‘z kitobida maqtab:

«Ular yurtlariga hijrat qilib kelganlarni sevarlar va ularga berilgan narsalarga qalblarida hasad qilmaslar. Garchi o‘zlarining hojatlari bo‘lsa ham, ularni o‘zlaridan ustun qo‘yarlar», degan (Hashr surasi 9-oyat).

Agar Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam «fay» (jangu jadalsiz qo‘lga kiritilgan o‘lja)dan muhojirlarga berib, ularga bermasalar ham, ansorlar zarracha gina qilmaganlar. Ular hasad nimaligini bilishmagan.

Ansorlar muhojir birodarlarini ustun qo‘yib, o‘zlariga juda kerak bo‘lib turgan narsalarini ham ularga berdilar. Masalan, uylarining yarmini, asbob-anjomlarini, mol-mulklarini va boshqa hamma kerakli narsalarini.

Hatto muhojirlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga:

«Ey Rasululloh, bularga o‘xshaganlarni hech ko‘rmaganmiz, oz bo‘lsa, bizga beradilar, ko‘p bo‘lsa, serob qiladilar. Yetarli maishatning kifoyasini qilishyapti, farog‘atga bizni sherik qilishyapti. Hatto ajrning hammasini bular egallab olmasalar», deya arz qilishgan.

Shunda Payg‘ambar alayhissalom:

«Yo‘g‘-e, ularga tashakkur aytib, haqlariga duo qilib tursangiz, unday bo‘lmaydi, inshaalloh», deganlar.

Ansoriylar haqida Imom Buxoriy rivoyat qilgan hadisda bunday deyiladi:

«Payg‘ambar alayhissalom ansorlarni chaqirib, ularga Bahraynni bermoqchi ekanlarini aytganlarida ansorlar muhojir birodarlarimizga ham xuddi shunga o‘xshash joyni bermasangiz, bizga buning keragi yo‘q, dedilar».

Alloh taolo, «hasadgo‘y emaslar», deb ansorlarni madh etyapti. Alloh birovga bergan ne’matga hasad qilmaslik ham ulkan fazilat ekanini bilib qo‘ymoq lozim. Ansorlar ana shunday ulkan fazilatga ega edilar.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bir o‘rinda mo‘minlik va munofiqlik alomatlarini bayon qilib: «Iymonning belgisi, ansorlarni yaxshi ko‘rmoqdir. Munofiqlikning belgisi esa, ansorlarni yomon ko‘rmoqdir», degan bo‘lsalar. Boshqa o‘rinda Allohning muhabbatiga sazovor bo‘lish va uning g‘azabidan qutilish yo‘lini o‘rgatib: «Ularni yaxshi ko‘rgan kishini Alloh yaxshi ko‘radi va ularni yomon ko‘rgan kishini Alloh yomon ko‘radi», deganlar. (Imom Buxoriy rivoyati).

Ansorlarning barchasi Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning qalblaridan alohida o‘rin egallagan baxtli zotlar edilar. Bu haqda Rasulimiz sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari Allohga qasam ichib: «Alloh haqqi, sizlar men uchun eng mahbub odamlardansiz!» deganlar. (Imom Buxoriy rivoyati).

Ansorlar naqadar buyuk shaxslar bo‘lishgan?! Hatto barcha payg‘ambarlarning sayyidi bo‘lgan zot Habibimiz sollallohu alayhi vasallam ansorlardan bo‘lishni orzu qilganlarini ochiq-oydin bayon qilib: «Agar ansoriylar bir vodiyga yoki tog‘ so‘qmog‘iga yursalar, albatta, men ham ansorlarning vodiysiga yurar edim. Agar hijrat bo‘lmaganida, albatta, ansorlardan bir kishi bo‘lar edim», dedilar». (Imom Buxoriy rivoyati).

Madinalik musulmonlarga bu sharafli nomni, ya’ni «ansor» nomini Allohning o‘zi qo‘ygan. Bu haqda Anas roziyallohu anhudan bir kishi « Ansor ismi haqida xabar ber-chi, uni o‘zingiz ataganmisiz yoki Alloh sizlarni ataganmi?», deb so‘raganda, Anas roziyallohu anhu: «Yo‘q! Alloh azza va jalla bizni shu nom bilan atagan», deb javob berganlar.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ansorlarni sabrli va iffatli insonlar ekanlariga guvohlik berib, ansoriy sahobalardan bo‘lgan Abu Talha roziyallohu anhuga: «Qavmingga salom ayt! Men ularni, albatta, iffatlilar va sabrlilar, deb bilurman», dedilar. (Imom Termiziy rivoyati).

Ansoriylarga hamma havas qilsa arziydigan fazilatlari juda ko‘p. shulardan biri, duosi shak-shubhasiz ijobat bo‘ladigan zot, ya’ni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ularning haqqiga duo qilib, «Ey Allohim, ansorlarni, ansorlarning bolalarini, ansorlarning bolalarining bolalarini va ansorlarning ayollarini mag‘firat qilgin», deganlar. (Imom Termiziy rivoyati).

Hunayn g‘azotida ansoriylarning qadr-qiymati yanada namoyon bo‘ldi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Hunayn jangi o‘ljasini taqsimlashda yangi musulmon bo‘lgan makkaliklarga alohida e’tibor qilib, ularni islomga qiziqtirish uchun ko‘p o‘lja berdilar, ansorlarga esa o‘ljani oz taqsimladilar. Buni ko‘rgan ba’zi ansorlarning qalbida xiralik paydo bo‘lganda, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ansorlarga bo‘lgan munosabatlarini bildirib: «Ey ansoriylar jamoasi! Odamlar qo‘y-u tuyani olib ketganda sizlar o‘z qarorgohingizga Rasulullohni olib ketishdan rozi bo‘lmaysizlarmi?! Allohga qasamki, siz olib qaytadigan narsa ular olib qaytadigan narsadan yaxshiroqdir! Muhammadning nafsi qo‘lida bo‘lgan Zot ila qasamki, agar hijrat bo‘lmaganida, albatta, ansoriylardan biri bo‘lgan bo‘lur edim», dedilar. (Ibn Hishom rivoyati).

Nabiy sollallohu alayhi vasallam ummatlariga o‘z vafotlaridan oldinroq ansorlarga e’tiborli bo‘lishni va xatolarini kechirishni vasiyat qilib: «Sizlarga ansorlarga e’tiborli bo‘lishni vasiyat qilurman. Albatta, ular mening siru omonat saqlagichlarimdir. Batahqiq, ular o‘z burchlarini ado etib bo‘lib, haqlarini kutib turibdirlar. Ularning yaxshiliklarini qabul qilinglar va yomonliklarini afv qilinglar», deganlar. (Imom Buxoriy rivoyati).

Nurmuhammedova Vasila

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Balo-ofatga uchragan odamni ko‘rganda qilinadigan duo

6.01.2025 298 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Umar ibn Xattob roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «Kim balo yetgan kishini ko‘rganida «Senga yetgan balodan meni saqlagan, yaratgan narsalarining ko‘pidan meni afzal qilgan Allohga hamdlar bo‘lsin!» desa, keyingi hayotida o‘sha balodan saqlanadi» (Imom Termiziy rivoyati).

Bu – nihoyatda foydali hadis. Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bu hadisni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan eshitib, ahamiyatini his qilib, uni o‘g‘li Abdulloh ibn Umarga, Abdulloh esa o‘z navbatida o‘g‘li Solimga o‘rgatgan. Biz ham bu muborak oiladan bizgacha yetib kelgan ushbu hadisni o‘zimizning farzandlarimizga, nevaralarimizga yetkazishimiz kerak.

Bu hadisda balo yetgan odamlarga e’tibor qilib, hadisda kelgan duoni qilishga ochiq-oydin chaqiriq bor. Mo‘min-musulmon odam balo-ofatga uchragan odamga qanday munosabatda bo‘lishi kerakligini, buning iymoniy, ruhiy va tarbiyaviy foydalarini, nafsni kibr, hasad, norozilik va g‘am-qayg‘u kabi tuyg‘ulardan xalos qilishni shu hadisdan o‘rganamiz.

Baloga yo‘liqqanlar kim?

Bu hadisi sharifda musibat yetgan, jismi kasal yoki zaif bo‘lgan, turli dardlarga chalingan kishilarni ko‘rganda ulardan ibrat olish, bunday musibatdan panoh so‘rash, o‘ziga bunday musibat berilmagani uchun shukrona qilishning eng oliy namunasi bor. Tamaki chekadigan, fosiqlik qiladigan, namozga bee’tibor bo‘ladigan, gunoh ishlarni qiladigan, dinida musibatga uchraganlar ham ana shular jumlasidan hisoblanadi. Bundan tashqari, oilaviy muammolarga uchraganlar, ota-onasiga oq bo‘lgan, aka-ukalari, opa-singillari bilan urishib, mahkamalargacha borib yurganlarni ham bunga misol qilib keltirish mumkin.

Bu duoni musibat yetgan kishilarga eshittirmasdan, ichida aytish musulmonning odobidir. Lekin oila a’zolarimiz eshitib, duoni o‘rganishlari uchun eshittirib aytsak bo‘ladi.

Shu yerda o‘rinli savol tug‘iladi: «Bu duoni aytgan kishiga qanday manfaat bor?».

Musibatga uchragan odamlarni ko‘rganingizda ularning haqqiga ham duo qilamiz. Ammo ayni paytda Alloh taolo ularga yetgan musibatdan sizni saqlaganini tushunib, beixtiyor «Senga yetgan balodan meni saqlagan, meni yaratgan narsalarining ko‘pidan afzal qilgan Allohga hamdlar bo‘lsin!» deb yuborasiz.

Bu nabaviy so‘zlar mo‘mina qizlarning ruhiyatiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Chunki bu so‘zlarni aytganingizda sizni siylagan, ko‘pgina musibatlardan saqlagan Allohning marhamatini yanada chuqurroq his qilasiz. Alloh taolo bu balodan sizni saqlabdi. Shuning o‘zi buyuk ne’mat emasmi? Shuni anglab yetsangiz, muammolaringiz qanchalik ko‘p bo‘lsa ham, hayotingizda qanchalik katta to‘siqlarga duch kelgan bo‘lsangiz ham, baxt-saodatning, rozilikning ta’mini his qilasiz. Bu duoni qilayotganda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning «keyingi hayotida ana shu balodan saqlanadi» degan va’dalariga to‘liq ishoning.

Ta’kidlab aytamanki, bu duoni qilayotganingizda musibat egasini aslo masxara qilmang! Shunda hayotingizning har bir lahzasi Allohning marhamati bilan limmo-lim ekanini ko‘rasiz.

Dinida, xulqida musibatga uchrab, gunoh qilib yurgan odam mana shu duolarni takrorlab yursa, o‘z-o‘zidan o‘sha gunohni yomon ko‘rib, bu kabi ishlardan tiyiladigan, qaytib bu ko‘yga tushmaslikni istaydigan bo‘lib qoladi. Ofatga uchragan odamni ko‘rganda uning haqqiga duo qiladigan, o‘ziga bu ofat yetmagani uchun shukr qiladigan bo‘lib qoladi.

Musibat qanchalik og‘ir bo‘lmasin, bu musibat mo‘minlar uchun marhamat hisoblanadi, chunki musibatga uchragan odam sabr qilsa, ko‘plab gunohlari kechirib yuboriladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Mo‘minu mo‘minaning jismiga, oilasiga, mol-mulkiga doimiy musibat yetaversa, bu banda Alloh taologa xatolardan poklangan holida yetishadi», deganlar.

Shu bilan birga, yuqoridagi hadisda birovga musibat yetganini ko‘rgan kishilar uchun eslatma bor. Oramizda musibat yetganlar bo‘lishi, sizu biz bilan birga yashashi – qalbimizdagi dardlar uchun shifodir. Masalan, bir odam kambag‘al, deylik. U boshqa bir odamning og‘ir kasal bo‘lib qolganini, lekin kambag‘al bo‘lgani uchun davolanishga pul topa olmayotganini ko‘rsa, o‘zi kambag‘al bo‘lsa ham, tani-joni sog‘-salomat bo‘lgani uchun Alloh taologa hamdlar aytadi. Yoki bir qizning hamma dugonalari erta-erta turmushga chiqib ketib, o‘ziga esa hamon sovchi kelmayotganidan mahzun bo‘lib yuribdi, deylik. O‘sha turmushga erta chiqqan dugonalaridan biri eridan ko‘p zulm ko‘rib, oilasi buzilib, bir necha oydan keyin uyiga qaytganini ko‘rsa, o‘zining boshiga shunday tashvish tushmagani uchun, «ajrashgan» degan nom orttirib olmagani uchun Allohga hamd aytadi. Ajrashganidan kuyinib yurgan boshqa bir ayol esa eridan ajrab, zino qilib yurganlarni ko‘rganida o‘zining bunday harom yo‘lga kirib ketmagani uchun shukr qiladi. Bunday voqealar – ko‘radigan ko‘zi, fikrlaydigan aqli, his qiladigan qalbi bor insonlar uchun eslatmalar, ibratlar zanjiridir.

Hayotda shundaylar borki, musibatga uchraganlarning oldidan o‘tadi, lekin parvo ham qilmaydi. Ular o‘zi bilan ovora, faqat o‘zi haqida qayg‘uradi, xolos. Yana ba’zilar bor, afsuski, musibatga uchraganlarni masxara qilishgacha boradi. Bir kun kelib, o‘zi ham uning o‘rnida bo‘lib qolishi mumkinligi xayoliga ham kelmaydi. Aqlli odam esa musibatzadalarga rahm-shafqat nazari bilan qaraydi, bunday musibat o‘zining boshiga tushmagani, Alloh taolo uni saqlagani uchun Robbiga hamd aytadi, Alloh uni boshqa ko‘plab maxluqlaridan ustun qilganini his qiladi.

Bir olim aytadi: «Boy-badavlat odamlarga qarab, o‘zimni mahrumdek, bechoradek his qilsam, kasalxonaga borib, u yerda boshiga turli musibat tushgan odamlarni, og‘ir bemorlarni ko‘raman-da, hayotimdan mamnun bo‘lib qaytaman. Shunday paytlarda otamning haqqiga rahmat-mag‘firat so‘rab, duolar qilaman, chunki menga bunday qilishni otam o‘rgatgan. Otam doim bunday der edi: «Qachon o‘zingni bechora his qilsang, dunyo matohlaridan biror narsaga ega bo‘lmaganing uchun mahzun bo‘lsang, Allohning senga bergan ne’matini his qilish uchun kasalxonaga borgin».

Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati