Alloh taologa hamdu sanolar bo‘lsin. Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ga salavot va salomlar bo‘lsin.
Tilning ham o‘ziga xos ro‘zasi bor. Uni bilgan inson lag‘vdan saqlanadi, uzoq bo‘ladi. Til ro‘zasi Ramazon oyida bo‘lgani singari boshqa oylarda ham bo‘lishi zarurdir. Tilga Ramazon oyida ta’lim-tarbiya berib, dunyo-oxiratga manfaatli, hayotga foydali narsalarni gapirishga o‘rgatiladi. O‘z o‘rnida so‘zlab, o‘z o‘rnida jim turish, vaqtida sukut saqlashga odatlantiriladi.
Tilninig zarari buyuk, xatari ulkandir. Til vahshiy yirtqichdek jarohatlaydi, ilondek zaharlaydi, olovdek yondiradi. Qilich bilan berilgan jarohat shifo topishi mumkin, tilning jarohatiga davo yo‘qdir. Ibn Abbos (roziyallohu anhu) o‘z tillariga: “Ey til, yaxshilikni so‘zlab, uni g‘animat bil. Yomon so‘zda sukut qil, salomat bo‘lasan”, degan ekanlar. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kim ikki jag‘i va ikki soni orasidagi narsaga kafil bo‘lsa, uni jannatga kirishiga men kafil bo‘laman”, dedilar. Alloh taolo g‘iybatdan, chaqimchilik, yolg‘on, uyatsiz so‘zlar, lag‘v va harom so‘zlardan tilini tiygan mo‘minga rahmatini yog‘dirsin.
Salafi solih ulamolar Qur’on va sunnat bilan odob berardilar. Ularning so‘zlari muloyim, nutqlari zikr, nazarlari ibrat, jim turishlari tafakkur edi. Inson Qahhor sifatli Rabga duch kelishdan qo‘rqsa, tilini zikr va shukrga ishlatib, behayo, uyatsiz, axloqsiz va lag‘v so‘zlardan tiyadi. Shuning uchun Ibn Mas’ud (roziyallohu anhu): “Yer yuzida saqlash zarur bo‘lgan narsa tildir”, degan. Taqvodor zotlar gapirmoqchi bo‘lsalar, so‘zlari ortidan keladigan mashaqqat va natijasini o‘ylab sukut saqlab turaverganlar. Boshqalarga ozor berish harom. Ozor berishning turli-tuman ko‘rinishlari bor. Shuning uchun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kimning tili va qo‘lidan musulmonlar salomat bo‘lsa, u komil mo‘mindir”, dedilar (Imom Muslim). Bu hadisdan inson kamolotga yetishi uchun til, qo‘l va barcha a’zolar bilan ozor berishdan saqlanishi lozimligi tushuniladi. Boshqa a’zolarga nisbatan til orqali g‘iybat, bo‘hton, yolg‘on, chaqimchilik, tilyog‘lamalik, masxara, so‘kish, behayo so‘zlar, sirni ochish kabi gunohlar va ozorlar ko‘p sodir bo‘ladi. Shuninig uchun hadisda til zikr qilingan. Ba’zida uning xataridan jim turish bilangina najot topish mumkin.
Tilning ro‘zasi yomon, zararli gaplardan tiyilishi, jim turishidir. Inson jim turish bilan halokatdan saqlanish bilan bir qatorda ajr-savoblarga ham ega bo‘ladi. Manbalarda jim tura olish insonga berilgan najot topish omilidir, deyiladi. Inson hayotida jim turish bilan dunyo va oxirat saodatiga erishishi mumkin. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Jim turish hikmatdir. Jim turuvchilar esa juda kamdir”, dedilar” (Imom Bayhaqiy). Boshqa bir hadisda: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Kim jim tursa, najot topadi”, dedilar” (Imom Termiziy).
Ulamolar aytadi: “Tinglash vaqtida jim turish fazilat, sinov kelganida jim turish sabrdir, deyilgan”. Bishr ibn Horis Hofiy aytadi: “So‘zlovchi jim turuvchidan ko‘ra taqvoli bo‘lolmaydi. O‘z o‘rnida so‘zlab, o‘z o‘rnida sukut qilgan olimgina undan afzal bo‘lishi mumkin”. Sahl ibn Abdulloh: “Alloh taoloni tanuvchilar ilmli bo‘lsalar ham jim turadilar va izn bilan gapiradilar. Shuning uchun ularda lag‘v bo‘lmaydi”, deydi. Donishmandlar: “Inson so‘zlashni o‘rganishiga ikki yil kifoya qilsa, jim turishni o‘rganishiga ellik yil kerak bo‘ladi”, deydi.
Barcha sunnatlar qatorida o‘z o‘rnida sukut saqlay bilishga ham odatlanmog‘imiz lozim. Bunga erishishning oson yo‘li ro‘za tutishdir. Yeb-ichishdan saqlanish bilan bir qatorda ko‘zni nomahramdan, quloqni g‘iybatdan va barcha a’zolarni gunohdan tiyish, xususan, tilni bo‘hton, chaqimchilik, mazah qilish kabi ma’siyatlardan tiyish ro‘zaning savobini mukammal qiladi. Ushbu Ramazon oyi mazkur amallarni bajarib jim turishni o‘z odatimizga aylantirib olishimizga qulay fursatdir. Ey ro‘zadorlar, tillaringizni zikr bilan namlang. Unga taqvoni o‘rgating va gunohlardan poklang. Ey Rabbimiz, bizga to‘g‘ri so‘zlovchi til, salomat qalb va chiroyli xulq bergin! Ramazon oyida barchamizning maqsadlarimiz hosil bo‘lsin.
Bahriddin PARPIYEV
Imom Moturidiĭ xalqaro ilmiĭ-tadqiqot markazi tomonidan imom-xatiblar, mudarrislar, oliĭ va ŭrta maxsus diniĭ ta’lim muassasalari ŭqituvchilari va tadqiqotchilari uchun “Moturidiylik” jurnalining maxsus sonini nashr qilish rejalashtirilmoqda. Maxsus sonni taĭërlashdan maqsad – diniĭ soha xodimlarining ilmiĭ salohiyati va malakasini yanada oshirish, islomshunoslik sohasidagi ilmiĭ tadqiqotlarini qŭllab-quvvatlashga qaratilgan.
“Moturidiylik” respublikaning islomshunoslik sohasidagi yetakchi ilmiĭ nashrlaridan biri bŭlib, Oliĭ attestatsiya komissiyasi tomonidan ilmiĭ tadqiqotlarning asosiĭ ilmiĭ natijalarini chop etishga tavsiya etilgan. Ya’ni, “Moturidiylik” jurnalida chop etilgan maqolalar respublika miqësida mustaqil ilmiĭ tadqiqot sifatida tan olinadi va ilmiĭ ish olib borayëtgan tadqiqotchilarga qŭĭilgan maqola talablarini bajarishda tŭliq e’tirof etiladi.
JURNALNING MAXSUS SONIGA MAQOLALAR QUYIDAGI YO‘NALISHLAR BO‘YICHA QABUL QILINADI:
- Imom Moturidiy va yurtimizdan yetishib chiqqan allomalarning hayoti va merosi.
- Jaholatga qarshi ma’rifat, yot oqimlarning soxta da’volariga qarshi ilmiy raddiyalar, jamiyatda diniy bag‘rikenglik, millatlararo totuvlikni mustahkamlash masalalari.
- Dinshunoslik, islomshunoslik, Islom huquqi, Islom tarixi, Islom falsafasi, manbashunoslikka oid ilmiy tadqiqotlar natijalari.
- Madaniyat, madaniyatshunoslik va madaniyat tarixi.
Jurnalga taqdim qilinayëtgan material ushbu ĭŭnalish bilan cheklanib qolmaĭ, diniĭ, ma’naviĭ-ma’rifiĭ, ilmiĭ va adabiĭ merosimizning bugungi hayëtimizda egallagan ŭrni va ahamiyatini kŭrsatishga qaratilgan bŭlishi ham e’tiborga olinadi.
Tahririyat manzili: 100011, Toshkent shahri, Shaĭxontoxur tumani, A.Qodiriĭ kŭchasi, 11-uĭ, Imom Moturidiĭ xalqaro ilmiĭ-tadqiqot markazi.
Murojaat uchun: t.me/zarifjon0203