Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Iyun, 2025   |   19 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
15 Iyun, 2025, 19 Zulhijja, 1446

Til ro‘zasi

23.05.2018   48050   4 min.
Til ro‘zasi

Alloh taologa hamdu sanolar bo‘lsin. Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ga salavot va salomlar bo‘lsin.

Tilning ham o‘ziga xos ro‘zasi bor. Uni bilgan  inson lag‘vdan saqlanadi, uzoq bo‘ladi. Til ro‘zasi Ramazon oyida bo‘lgani singari boshqa oylarda ham bo‘lishi zarurdir. Tilga Ramazon oyida ta’lim-tarbiya berib, dunyo-oxiratga manfaatli, hayotga foydali narsalarni gapirishga o‘rgatiladi. O‘z o‘rnida so‘zlab, o‘z o‘rnida jim turish, vaqtida sukut saqlashga odatlantiriladi.

Tilninig zarari buyuk, xatari ulkandir. Til vahshiy yirtqichdek jarohatlaydi, ilondek zaharlaydi, olovdek yondiradi. Qilich bilan berilgan jarohat shifo topishi mumkin, tilning jarohatiga davo yo‘qdir. Ibn Abbos (roziyallohu anhu) o‘z tillariga: “Ey til, yaxshilikni so‘zlab, uni g‘animat bil. Yomon so‘zda sukut qil, salomat bo‘lasan”, degan ekanlar. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kim ikki jag‘i va ikki soni orasidagi narsaga kafil bo‘lsa, uni jannatga kirishiga men kafil bo‘laman”, dedilar. Alloh taolo g‘iybatdan, chaqimchilik, yolg‘on, uyatsiz so‘zlar, lag‘v va harom so‘zlardan tilini tiygan mo‘minga rahmatini yog‘dirsin.

Salafi solih ulamolar Qur’on va sunnat bilan odob berardilar. Ularning so‘zlari muloyim, nutqlari zikr, nazarlari ibrat, jim turishlari tafakkur edi. Inson Qahhor sifatli Rabga duch kelishdan qo‘rqsa, tilini zikr va shukrga ishlatib, behayo, uyatsiz, axloqsiz va lag‘v so‘zlardan tiyadi. Shuning uchun Ibn Mas’ud (roziyallohu anhu): “Yer yuzida saqlash zarur bo‘lgan narsa tildir”, degan. Taqvodor zotlar gapirmoqchi bo‘lsalar, so‘zlari ortidan keladigan mashaqqat va natijasini o‘ylab sukut saqlab turaverganlar. Boshqalarga ozor berish harom. Ozor berishning turli-tuman ko‘rinishlari bor. Shuning uchun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kimning tili va qo‘lidan musulmonlar salomat bo‘lsa, u komil mo‘mindir”, dedilar (Imom Muslim). Bu hadisdan inson kamolotga yetishi uchun til, qo‘l va barcha a’zolar bilan ozor berishdan saqlanishi lozimligi tushuniladi. Boshqa a’zolarga nisbatan til orqali g‘iybat, bo‘hton, yolg‘on, chaqimchilik, tilyog‘lamalik, masxara, so‘kish, behayo so‘zlar, sirni ochish kabi gunohlar va ozorlar ko‘p sodir bo‘ladi. Shuninig uchun hadisda til zikr qilingan. Ba’zida uning xataridan jim turish bilangina najot topish mumkin.

Tilning ro‘zasi yomon, zararli gaplardan tiyilishi, jim turishidir. Inson jim turish bilan halokatdan saqlanish bilan bir qatorda ajr-savoblarga ham ega bo‘ladi. Manbalarda jim tura olish insonga berilgan najot topish omilidir, deyiladi. Inson hayotida jim turish bilan dunyo va oxirat saodatiga erishishi mumkin. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Jim turish hikmatdir. Jim turuvchilar esa juda kamdir”, dedilar” (Imom Bayhaqiy). Boshqa bir hadisda: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Kim jim tursa, najot topadi”, dedilar” (Imom Termiziy).

Ulamolar aytadi: “Tinglash vaqtida jim turish fazilat, sinov kelganida jim turish sabrdir, deyilgan”. Bishr ibn Horis Hofiy aytadi: “So‘zlovchi jim turuvchidan ko‘ra taqvoli bo‘lolmaydi. O‘z o‘rnida so‘zlab, o‘z o‘rnida sukut qilgan olimgina undan afzal bo‘lishi mumkin”. Sahl ibn Abdulloh: “Alloh taoloni tanuvchilar ilmli bo‘lsalar ham jim turadilar va izn bilan gapiradilar. Shuning uchun ularda lag‘v bo‘lmaydi”, deydi. Donishmandlar: “Inson so‘zlashni o‘rganishiga ikki yil kifoya qilsa, jim turishni o‘rganishiga ellik yil kerak bo‘ladi”, deydi. 

Barcha sunnatlar qatorida o‘z o‘rnida sukut saqlay bilishga ham odatlanmog‘imiz lozim. Bunga erishishning oson yo‘li ro‘za tutishdir. Yeb-ichishdan saqlanish bilan bir qatorda ko‘zni nomahramdan, quloqni g‘iybatdan va barcha a’zolarni gunohdan tiyish, xususan, tilni bo‘hton, chaqimchilik, mazah qilish kabi ma’siyatlardan tiyish ro‘zaning savobini mukammal qiladi. Ushbu Ramazon oyi mazkur amallarni bajarib jim turishni o‘z odatimizga aylantirib olishimizga qulay fursatdir. Ey ro‘zadorlar, tillaringizni zikr bilan namlang. Unga taqvoni o‘rgating va gunohlardan poklang. Ey Rabbimiz, bizga to‘g‘ri so‘zlovchi til, salomat qalb va chiroyli xulq bergin! Ramazon oyida barchamizning maqsadlarimiz hosil bo‘lsin.     

       Bahriddin PARPIYEV

 

Ramazon-2018
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi – mutaxassislar

04.06.2025   10168   4 min.
Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar

 
 

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti. 

 

Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.

 

Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.


 

Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:

 

- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;

 

Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.

 

Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.

 

Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:

interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;

audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;

virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;

Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.

 

Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.

 

Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.

 

Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:


– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.

 

Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.

cisc.uz

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar
O'zbekiston yangiliklari