Shar’iy musofirning zimmasiga Jum’a farz bo‘lmasdan, boshqa kunlardagidek, Peshin namozini o‘qish farzdir. Shuning uchun musofir biror shaharda o‘n besh kun turishni niyat qilmagan bo‘lsa, Jum’a farz bo‘lmaydi. Lekin Jum’a namozida imomlik qilayotgan odamga iqtido qilsa, zimmasiga farz bo‘lgan Peshin namozi soqit bo‘ladi. Agar o‘n besh kundan ko‘p turishni niyat qilgan bo‘lsa, unga xuddi shaharliklarga farz bo‘lganidek, Jum’ani o‘qish farzdir.
Yuqorida «Musofirga Jum’a farz bo‘lmaydi. Lekin Jum’a namozini o‘qiyotgan imomga iqtido qilsa, zimmasiga farz bo‘lgan Peshin namozi soqit bo‘ladi», degan edik. Agar musofir Jum’a namozida imom bo‘lishi kerak bo‘lib qolsa, iqtidosi joiz bo‘lganidek, imomligi ham joizdir.
أَنَّ الْمُسَافِرَ لَمَّا الْتَزَمَ الْجُمُعَةَ صَارَتْ وَاجِبَةً عَلَيْهِ، وَلِذَا صَحَّتْ إمَامَتُهُ فِيهَا.
«Musofir jum’a (namozi)ni o‘qishni lozim tutsa, jum’a uni zimmasiga vojibga aylanadi va uni imomati sahih bo‘ladi» (Raddul muxtor).
Agar musofirlar Jum’a joiz bo‘lmagan joylarda «Jum’a qasr bilan barobar», deb o‘ylab, Jum’a o‘qishsa, qaytadan peshin namozini o‘qiydilar.
قُلْتُ أَرَأَيْتَ مُسَافِرًا صَلَّى بِقَوْمٍ مُسَافِرِيْنِ وَنَوَى الْجُمُعَةَ وَنَوَى الْقَوْمُ ذَلِكَ قَاَل لا تُجْزِيهِمْ وَعَلَيْهِمْ أَن يُصَلُّوا الظُّهْرَ قُلْتُ لم قال لأَنَّهُمْ لَمْ يَنْوُوا الظّهْرَ وَ إِنَّمَا نَوَوا الْجُمُعَةَ فَلا تُجْزِيهِمْ مِنَ الْجُمُعَة لأَنَّهُمْ مَعَ غَيْرِ إِمَامٍ فِي غَيْرِ مِصْرَ.
«Musofir musofir qavmga imom bo‘lib, jum’ani niyat qilsa, qavm ham o‘shani niyat qilsa, nima bo‘ladi» dedim. «Joiz bo‘lmaydi va peshin namozini o‘qishlari lozim bo‘ladi» dedi. «Nimga» dedim. «Chunki, peshinni niyat qilmay jum’ani niyat qildilar va shu bilan bir qatorda misrdan tashqarida va imom bilan birga emaslar» dedi» (Mabsut)
Biror sabab bilan Jum’a namoziga iqtido qilgan musofirning namozi fosid bo‘lsa, qayta qo‘shilishga ulgursa, «Jum’a» deb qo‘shiladi, ulgurmasa, peshin namozini qasr qilib o‘qiydi.
Shu holat muqim kishida voqe’ bo‘lsa, aytaylik, musofir tushgan joyida peshinni o‘qib, masjidga kelsa, jum’a o‘qilayotgan ekan, buning hukmi ikkitadir:
Namoz botil bo‘lgan holatlarda o‘sha namozni qayta o‘qish zarur bo‘lib, avvalgi namozi naflga aylanadi.
Musofir odam jum’a kuni peshinni masjidlarda jamoat jum’ani o‘qib bo‘lganidan keyin o‘qishi mustahab, oldin o‘qishi esa makruhi tanzihiydir.
إنْ أَدَّى الظُّهْرَ ثُمَّ سَعَى إلَى الْجُمُعَةِ فَأَدْرَكَهَا مَعَ الْإِمَامِ بَطَلَ ظُهْرُهُ سَوَاءٌ كَانَ مَعْذُورًا كَالْمُسَافِرِ وَالْمَرِيضِ وَالْعَبْدِ أَوْ غَيْرِهِ وَإِنْ لَمْ يُدْرِكْهَا فَإِنْ خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ وَالْإِمَامُ فَرَغَ مِنْهَا لَا يَبْطُلُ إجْمَاعًا وَإِنْ خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ وَالْإِمَامُ فِيهَا فَقَبْلَ أَنْ يَصِلَ إلَيْهِ فَرَغَ مِنْهَا بَطَلَ ظُهْرُهُ عِنْدَ أَبِي حَنِيفَةَ - رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى - خِلَافًا لَهُمَا وَإِنْ خَرَجَ لَا يُرِيدُ الْجُمُعَةَ لَا يَبْطُلُ إجْمَاعًا، كَذَا فِي الْكَافِي.وَإِنْ سَعَى إلَى الْجُمُعَةِ وَكَانَ سَعْيُهُ مُقَارِنًا لِفَرَاغِهِ لَا يَبْطُلُ هَكَذَا فِي التَّبْيِينِ
«Peshinni o‘qib, jum’aga otlansa va imom bilan u (jum’a)ni o‘qisa, musofir, kasal, qul va shu kabilar singari uzurli bo‘lsa ham (o‘qigan) peshin namozi botil bo‘ladi. Agar yetib kelmasa, ya’ni (hisoblab qarasa) uyidan chiqqanida imom jum’ani o‘qib bo‘lgan bo‘lsa, ijmoan (o‘qigan peshin namozi) botil bo‘lmaydi. Agar uydan chiqqanida imom un (jum’a namozi)da bo‘lsa va (imomga) yetib kelishidan oldin (imom) u (jum’a)ni tugatsa, ikkalalariga xilof o‘laroq Abu Hanifa rahmatulloh nazdilarida (o‘qigan) peshn (namoz)i botil bo‘ladi. Agar uydan jum’ani niyat qilmay chiqsa, ijmoan o‘qigan peshini botil bo‘lmaydi. «Kofiy»da shunday deyilgan. Jum’aga otlanayotgan vaqtda (imom jum’ani) tugatsa, o‘qigan peshini botil bo‘lmaydi. «Tabyiyn»da shunday deyilgan» (Mabsut).
Jum’a o‘qiladigan joylarda jum’a kuni peshinni jamoat bo‘lib o‘qish esa musofir uchun makruhi tahrimiydir.
(وَكُرِهَ) تَحْرِيْمًا (لِمَعْذُورٍ وَمَسْجُونٍ) وَمُسَافِرٍ (أَدَاءُ ظُهْرٍ بِجَمَاعَةٍ فِي مِصْرٍ) قَبْلَ الْجُمُعَةِ وَبَعْدَهَا.
«Musofir, mahkum va uzurli kishilar jum’adan oldin yoki keyin shaharda jamoat bilan peshin o‘qishlari makruhi tahrimiydir» (Raddul muxtor).
Manba: Fiqh.uz
O‘MI Matbuot xizmati
Islom dini odamlarning tafriqaga bo‘linishni qoralaydi. Mintaqamiz va yurtimiz musulmonlari Qur’on va hadisdagi aqidaviy va fiqhiy masalalarni tushunishda Ahli sunna val jamoaning moturidiy aqidasi va hanafiy mazhabidalar.
Ahli sunna val jamoa islom tarixining barcha davrlarida musulmonlarning katta qismini tashkil qilgan. Afsuski, hozirgi kundagi o‘zini Ahli sunna val jamoadanman deb da’vo qiladigan kimsalarning aytayotgan gaplari va tutayotgan yo‘llari sunnatga zid hisoblanadi. Alloh subhonahu va taolo ham Qur’oni karimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlarini mahkam ushlashni alohida buyurgan:
“Payg‘ambar sizga nimani bersa, o‘shani olinglar va nimadan qaytarsa, o‘shandan qaytinglar" (Hashr surasi, 7-oyat).
Demak, "Ahli sunna val jamoa"dan ajramaslik lozim ekan. "Kim jannatning qoq o‘rtasini iroda qilsa, jamoatni lozim tutsin" deyilgan.
Jamoatdan ajrab qolish oqibati ham sahih hadisi shariflarda o‘z aksini topgan. Jumladan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Kimki jamoatdan bir qarich ajralsa, o‘ladigan bo‘lsa, faqatgina johiliyat o‘limi ila vafot etadi!” (Imom Buxoriy, Muslim rivoyati).
Har bir firqa vakillari o‘zlarini ahli sunna val jamoa vakili deb biladi va o‘zlarining guruhlaridan boshqalarni bu yo‘ldan ayrilgan, deb biladi. Chunki, har qanday firqa va oqimning bir necha yuzlab, balki minglab va millionlab vakillari bo‘lishi mumkin va bu o‘ziga xos jamoatni yuzaga keltiradi, albatta.
Ahli sunna val jamoa aytganimizdek, musulmonlarning mutlaq ko‘pchiligi bo‘lganlar va sunnatga amal qilib kelgan musulmonlarning katta jamoasini tashkil qiladi.
Shunday ekan, Alloh taolo barchalarimizni, xususan yoshlarni tug‘ri yo‘lda sobit qadam qilsin.
Kosonsoy tuman bosh imom-xatibi Azizov Qodirxon
Manba: @Softalimotlar