Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Oktabr, 2025   |   24 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:17
Quyosh
06:36
Peshin
12:14
Asr
15:58
Shom
17:45
Xufton
18:57
Bismillah
16 Oktabr, 2025, 24 Rabi`us soni, 1447

Qur’on ilmni maqtaydi

10.03.2018   13858   3 min.
Qur’on ilmni maqtaydi

Alloh taolo Qur’oni karimning bir nechta oyatlarida ilmni maqtab, ilm sohiblariga ulkan mukofotlarni va’da qilgan. Mufassir olimlar bu boradagi ma’lumotlarni jamlab quyidagi xulosalarni berganlar:

Birinxidan, Alloh taolo Odam alayhissalomga farishtalar bilmaydigan narsalarning ilmini o‘rgatish orqali uni yer yuziga xalifa etib sayladi. Aynan ilmning fazilati tufayli hozirga qadar yer yuzida farishtalar emas, balki insonlar yashab kelmoqda.

Ikkinchidan, Alloh taolo ilmni hikmat deb nomlab, hikmatni eng ulug‘ ish ekanini aytdi. Muqotil bu haqda shunday deydi: “Qur’onda kelgan hikmat so‘zi to‘rt xil ma’noda ishlatilgan: birinchisi, pand-nasihat; ikkinchisi, fahm-farosat va ilm; uchinchisi, payg‘ambarlik; to‘rtinchisi, Qur’on ma’nolaridir. Bularning bari ilmga bog‘liq”.

Uchinchidan, Alloh taolo: “Va sizlarga faqat ozgina ilm berilgan, xolos” deb marhamat qilgan. Buning ma’nosi shuki, ilm shunchalik cheksizki, uning insoniyatga berilgan bir qismining o‘ziyoq koinotdagi katta-katta kashfiyotlarni ochmoqda. Boshqa bir oyatda esa Alloh taolo: “Ayting, dunyo matosi ozdir”, deb butun borliqqa oz sifatini bermoqda. Endi, tafakkur qilaylik, Allohning nazdida oz va arzimas bo‘lgan dunyoning sir-sinoatini bilishgan ojizmiz-u, cheksiz-chegarasiz ilmga nima deb ta’rif berish mumkin!

To‘rtinchidan, Alloh taolo ilmlilarni ilmsizlardan ustun qo‘ydi: “Ayting, biladiganlar bilan bilmaydiganlar teng bo‘lurmi?!” Albatta, yo‘q, ular aslo barobar emaslar. Alloh taolo Qur’onda olti narsani olti narsadan ustun qo‘ygan: birinchisi, nopokni pokdan, ya’ni halolni haromdan; ikkinchisi, ko‘zi ojizdan ko‘zi ko‘radigan insonni; uchinchisi, nurni zulmatdan; to‘rtinchisi, jannatni jahannamdan; beshinchisi, soyani oftobdan; oltinchisi, olimni johildan. Agar yaxshilab o‘ylab ko‘rilsa, bularning bari ilmning jaholatdan ustunligi bilan bog‘liqligini ko‘rish mumkin.

Beshinchidan, Alloh taolo olimlarga itoat qilishga buyurdi: “Allohga itoat qilinglar va Rasulga hamda o‘zlaringizdan bo‘lgan ish boshlariga itoat qilinglar”. Oyatdagi “...ish boshlari”dan murod olimlardir.

Oltinchidan, Alloh taolo olimlarni ikkita oyatda O‘zidan keyingi ikkinchi o‘rinda zikr etdi. Birinchisi, “Allohga itoat qilinglar va Rasulga hamda o‘zlaringizdan bo‘lgan ish boshlariga itoat qilinglar” oyati bo‘lsa; ikkinchisi, “Allohdan boshqa iloh yo‘qligiga Alloh, farishtalar va ilmlilar guvohlik berdilar” oyatidir. So‘ng Alloh taolo olimlarning martabasini yanada ko‘tarib, boshqa ikkita oyatda ularni O‘zidan keyingi birinchi martabada zikr etdi. Ya’ni, bir oyatda: “Va uning ta’vilini Alloh va faqat puxta ilmlilargina biladi” deb xabar bergan bo‘lsa, yana bir boshqa oyatda: “Ayting, men bilan sizning orangizda Alloh va Kitob haqida ilmi borlar guvohlikka kifoya qilur”,  deb olimlarni birinchi martabaga qo‘ygan. Bundan-da oliyroq martaba, mansab bormi?!

Yettinchidan, olimlarni darajalarga ko‘tardi: “Alloh sizlardan imon keltirgan va ilm ato qilinganlarani darajalarga ko‘tarur”. Alloh taolo Qur’onda to‘rt toifani yuqori darajalarga ko‘targan: birinchisi, Badr jangida ishtirok etgan mo‘minlarni; ikkinchisi, mujohidlarni; uchinchisi, solihlarni va to‘rtinchisi, olimlarni. Badr ahlini boshqa mo‘minlardan yuqori darajaga qo‘ydi, mujohidlarning fazilatini uzrli sabab bilan janga bora olmagan mo‘minlarnikidan bir necha daraja yuqori sanadi, solihlarni esa yuqoridagilardan ham balandroq darajaga ko‘tardi va olimlarni mazkur uch toifadan ham afzal darajaga qo‘ydi. Demak, olimlar insonlar ichida eng afzalidir.

Sakkizinchidan, Alloh taolo olimlarni “Allohdan qo‘rquvchi bandalar” sifati bilan maqtagan: “Albatta, Allohdan bandalari orasida faqat olimlarigina  qo‘rqurlar”.                         

 

                                                             Abdulloh Mallaboyev

O‘MI Matubot xizmati

Qur'oni karim
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Majlisda bajariladigan sunnatlar

16.10.2025   45   4 min.
Majlisda bajariladigan sunnatlar

Bismillahir Rohmanir Rohiym

1. Ushbu duoni o‘qish:

رب اغفر لي وتب على إنك أنت التواب الرحيم

“Robbig‘firliy va tub alayya innaka anta at-tavvabur rohiym”

Abdulloh ibn Umar aytadi: «Biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning bir majlisda: “Robbim, meni kechirgin, tavbamni qabul qilgin. Albatta, Sen tavbalarni ko‘p qabul qilguvchi va rahmli zotsan” deganlarini yuz marta sanar edik» (Imom Buxoriy rivoyati).

 

2. Majlisni Allohning zikri bilan boshlash. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Qaysi bir qavm biror majlisga o‘tirsa-yu, unda Allohni eslamasa, mana shu majlisini qiyomat kunida xasrat va nadomat ekanini ko‘radi” (Imom Ahmad rivoyati).

 

3. Yaxshi hamsuhbatni tanlash. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kishi do‘stining dinida bo‘ladi. Har bir inson kimni do‘st tutayotganiga qarasin”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

 

4. Majlisga kirganda va ketayotganda salom berish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlardan birortangiz bir majlisga kelsa, salom bersin. Agar o‘tirishga fursat bo‘lsa, o‘tirsin. Qachon majlisdan tursa, salom bersin. Birinchi salom ikkinchisidan ko‘ra haliroq emas[1]”, dedilar (Imom Termiziy, Imom Abu Dovud rivoyati).

 

4. Qo‘l berib ko‘rishish. Rasululloh sollallhou alayhi vasallam: “Ikki musulmon uchrashib, bir-biri bilan qo‘l berib ko‘rishsa, Allohga hamd aytib, istig‘for aytsa, ularning gunohlari kechiriladi”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).

 

5. Majlisga kelib o‘tirganida ikki odamning o‘rtasiga ularning iznisiz o‘tirmaslik. Rasululloh sollallhou alayhi vasallam: “Ikki kishining orasiga ularning iznisiz o‘tirilmaydi”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).

 

6. O‘tirgan kishini o‘rnidan turg‘izmaslik. Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhu aytadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir kishini turg‘izib o‘rniga o‘tirishdan qaytardilar”.

 

7. Chap qo‘lni oraga qilib, yerga tayanib o‘tirmaslik. Umar ibn Sharik aytadi: “Chap qo‘limni orqaga qilib yerga tayanib o‘tirganimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam oldimdan o‘tib qoldilar va: “Ustiga g‘azab tushganlarni o‘tirishiday o‘tirmagin”, dedilar.

 

8. Majlisga kelganda bo‘sh joyga o‘tirish. Jobir ibn Sumra roziyallohu anhu aytadi: “Biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oldiga kirsak, majlisning oxiri qayerda bo‘lsa, o‘sha yerga o‘tirar edik”.

 

9. Majlisda uch kishi bo‘lsa, undagi ikki kishi uchinchi odam oldida pichir-pichir qilmaslik. Bunday holatda, uchinchi odam men haqimda gaplashishyapti degan gumonga boradi. Bunday qilish odobsizlik sanaladi.

 

10. Odamlarning gapini poylamaslik. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Kim bir qavm gaplashyotganida ularning gapiga quloq solib tursa, vaholangki, ular buni eshitishini xohlamayotgan edilar. Bunday odamning qulog‘iga qiyomat kunida qo‘rg‘oshin quyiladi”, (Imom Buxoriy rivoyati).

 

11. Majlisdan bir kishi biror hojati uchun o‘rnidan turib majlisdan chiqsa, qaytib kelgach, o‘sha joyga o‘tiradigan eng haqli odam uning o‘zidir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Birortangiz majlisdagi joyidan tursa, so‘ngra qaytib kelsa, shu joyga boshqalardan ko‘ra haqliroqdir”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).

 

12. Majlis omonatini saqlash. Majlisdagi gaplarni tashqariga olib chiqmaslik.

 

13. Majlisdan turishda ushbu zikrni aytish:

سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنَّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ

“Subhanakallohumma va bihamdika, ashhadu anla ilaha illa anta astag‘firuka va atubu ilayka”

“Allohim! Seni Senga hamd aytgan holimda poklab yod etaman. Guvohlik beramanki, Sendan o‘zga iloh yo‘q. Sendan kechirishingni so‘rayman va Senga tavba qilaman”.

Abu Barza roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ishni tugatib, majlisdan tursalar: “Subhanakallohumma va bihamdika, ashhadu anlaa ilaha illa anta astag‘firuka va atubu ilayka”, deb aytardilar (Imom Abu Dovud rivoyati).

Davron NURMUHAMMAD


[1] Ya’ni birinchi salom qanchalik muhim bo‘lsa, ikkinchisi ham shunchalik muhimdir.

Maqolalar