AQSHdagi vatandoshlarimiz
Hozir Amerikada uch yuz ming nafarga yaqin o‘zbek yashaydi. Dastlab, o‘tgan asrning 60–70-yillari o‘n mingga yaqin o‘zbek oilalari bu o‘lkada qo‘nim topishdi. Bir necha ming nafar o‘zbeklar 80-yillarda Turkiya va Afg‘oniston orqali o‘tishgan. O‘zbekiston mustaqilligidan keyin har yili salkam ikki ming fuqaro AQSH hukumati taqdim etayotgan «Yashil chipta» sohibiga aylanyapti.
Ingliz tilini yaxshi o‘zlashtirgan va o‘qishni davom ettirish uchun kelgan yoshlar yuqori malakali mutaxassis bo‘lib, Vatanga qaytib, tanlagan sohalarida ishni davom ettirish uchun aniq maqsad sari intilishyapti.
Bugun ular faqat ishchi emas, balki tadbirkor, o‘qituvchi, professor, advokat, uchuvchi va hatto huquqshunos bo‘lib davlat tashkilotlarida ishlashyapti. Davlat mutaxassislari kuzatuvlariga ko‘ra, Amerikada turmush kechirayotgan millatlar orasida o‘zbeklar o‘zining qonunga itoatliligi, mehnatsevarligi, insonparvarligi va mehmondo‘stligi bilan alohida ajralib turarkan.
Vatandoshlarimiz nafaqat AQSH jamiyatining bir qismi, balki o‘zbek milliy madaniyati, qadriyatlari va urf-odatlarining muhim bo‘g‘ini sifatida ham mazmunli hayot kechirishmoqda. Bunda, albatta, millatimiz, xalqimiz ravnaqi, madaniyatimiz targ‘ibotiga bag‘ishlab o‘tkazilayotgan turli tadbirlarning ahamiyati katta. Har yili O‘zbekistonning Amerikadagi elchixonasi yurtimiz mustaqilligi, Navro‘z va hayit bayramlariga bag‘ishlab vatandoshlarni tadbirga taklif qiladi va shodiyonalar keng nishonlanadi.
Yurtdoshlarimiz tashkil etgan «Turkiston-Amerika» uyushmasi va «O‘zbek Amerika» jamiyati u yerdagi o‘zbeklarni birlashtirib turadi. Vatandoshlarimiz Pensilvaniya, Filadelfiya, Texas, Chikago va yanada uzoq shtatlarda umrguzaronlik qilmasinlar, ularning holidan xabar olib turishadi. Jamiyat milliy qadriyatlarimizni saqlab qolish va yoshlarni Vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash maqsadida turli anjumanlar o‘tkazadi. Ularga osh, halim va sumalak kabi milliy taomlar tortiq qilinadi. Bundan tashqari, uyushma o‘n yildan beri muntazam Ramazon oyida O‘zbekistondan murattab qorilarni taklif qilyapti. Qorilarimiz u yerdagi jome masjidlarida xatmga o‘tib, ma’ruzalar qilishadi va ularning savollariga javob berishadi.
Amerikada bir guruh o‘zbekistonlik tashabbuskor yoshlar yetakchi mutaxassislar bilan hamkorlikda ingliz tilida «The Uzbek Times» jurnali va o‘zbek tilida «Vatandosh» gazetasini chop etishyapti. Jurnal va gazeta, avvalo, buyuk ajdodlarimiz hayoti va ijodi, o‘zbek milliy an’analari, vatandoshlarimiz yutuq va muammolari, turmush tarzi haqida ma’lumot beradi. Gazeta oyda, jurnal esa har faslda bir marta chop etiladi.
Amerikalik o‘zbeklarning ham orzusi kindik qoni to‘kilgan ona yurtga qaytishdir. Albatta, ko‘chada millatdoshini ko‘rib, Vatanni eslaganida, ona zaminning muqaddas tuprog‘i qay darajada o‘ziga tortishini faqat hijronda yashayotgan odamgina his etishi mumkin.
Azizxon HAKIMOV
tayyorladi.
Oftobda o‘tirmang!
Yer yuziga eng yaqin bo‘lgan yulduz — Quyosh barcha mavjudotlar, jumladan, insonlar uchun hayotiy muhim sayyoradir. Quyosh barcha organik molekulalar hosil bo‘lishida ishtirok etib, insonlar ham quyosh nurisiz yashay olmaydi.
Quyosh nuri triptofan aminokislotasining serotonin gormoniga aylanishida yordam beradi. U bizga quvonch va o‘zimizga ishonch tuyg‘usini beradi, kayfiyatimizni ko‘taradi. Serotonin kuchli antidepressant bo‘lib, miya, mushaklar va ichki organlar faoliyatini yaxshilaydi.
Quyosh nuri orqali turli kasalliklarga davo topish mumkin, jumladan, immuniteti pasaygan, uyqusizlik, gormonal kasalliklar va mavsumiy affektiv kasalliklarga chalingan odamlar uchun quyoshda toblanish foydali bo‘ladi.
Bundan tashqari, quyosh ultrabinafsha nurlarining yana bir muhim xususiyati mavjud: u teri hujayralarida D vitamini ishlab chiqarishda faol ishtirok etadi.
D vitamini organizmga kalsiyning so‘rilishi uchun zarur element hisoblanadi. U osteoporoz rivojlanishining oldini oladi, suyak to‘qimalarining tiklanishiga yordam beradi va bolalarda suyaklar deformatsiyasi va o‘sish bilan muammolarning oldini oladi.
Quyosh nuri depressiyadan qutqaradi, undan hosil bo‘ladigan D vitamini nafas olish va gormonal kasalliklarning oldini oladi va keksayganda demensiya va ateroskleroz rivojlanishidan himoya qiladi.
Ammo uzoq muddatga quyosh nurlari ostida qolish tanaga zarar yetkazadi.
Quyosh nurlari birinchi navbatda teri va ko‘zlarga ta’sir qiladi. Xususan, yoz faslidagi o‘ta issiq havo sharoitida terining quyosh nuriga sezgirligi oshadi va fotodermatit kasalligi yuzaga keladi.
Ortiqcha quyosh nuri immunitetni zaiflashtiradi va teri hujayralarida mutatsiyaga sabab bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida teri saratoni — melanoma, retinoblastomaga olib keladi.
Quyosh ostida uzoq qolish homilador ayollar uchun xavflidir. Chunki ortiqcha nurlanish homila rivojlanishi uchun muhim bo‘lgan B9 vitamini, ya’ni foliy kislotasi miqdorini kamaytiradi.
Oftob nurlarining salbiy ta’sirlaridan yana biri, tomirlarni kengaytirishi va oyoqlarda varikoz, yuzda esa ingichka tomirlarning yorilishidan kelib chiquvchi qizil dog‘lar paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishidir.
Quyosh nurlari keyinchalik terining barvaqt qarishini keltirib chikaradi. Chunki bu nurlar teridagi to‘qimalarni bo‘shashtiradi va u tezda qurishib-burisha boshlaydi.
Har yili quyoshning ultrabinafsha nurlari ta’siridan teri saratoni kasaliga uchrab minglab insonlar hayotdan ko‘z yummoqda.
Yosh bolalar uchun quyoshda yurish yanada xavflidir. Bolalik va yoshlik chog‘ida ko‘p quyoshda qorayganlarda yoshi o‘tgandan keyin teri saratoni kasaliga uchrash ehtimoli ortadi.
Ayniqsa, qorayishni “sog‘lik alomati” deb biluvchilar, bolalik chog‘idayoq keyingi yillarda teri saratoni bo‘lishiga kifoya qiladigan miqdorda quyoshning salbiy ta’sirini olishga ulgurgan bo‘ladilar. Yoz mavsumi tugashi bilan tana rangi ochilishiga qaramay, ultrabinafsha nurlari ta’siri ketmaydi.
Quyoshning zararlari haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatlarini 14 asr avval bunday ogohlantirganlar: “Oftobda o‘tirmang. Oftobda o‘tirish kishi tanasini buzib, kuritadi. Ya’ni, namligini tortib oladi, terisini buzadi. Terisi qurib, kiyimi ham eskiradi. U inson badanidagi yashiringan kasalliklarni yuzaga chiqaradi”.
Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “...Albatta, haroratning shiddati jahannamning qaynab chiqqan issig‘idandir”, deganlar.
Shuning uchun, jazirama issiq kunlarda oftob ostida ko‘p qolishdan saqlaning hamda ko‘proq “Allohumma, ajirniy minan-naar” (Allohim, meni do‘zaxdan saqlagin) deb duo qilishni unutmang!
Davron NURMUHAMMAD