Sayt test holatida ishlamoqda!
30 Iyun, 2025   |   5 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:08
Quyosh
04:53
Peshin
12:27
Asr
17:42
Shom
20:03
Xufton
21:45
Bismillah
30 Iyun, 2025, 5 Muharram, 1447

09.03.2018 y. Jannat-onalar oyog‘i ostida

02.03.2018   9452   9 min.
09.03.2018 y. Jannat-onalar oyog‘i ostida

 بسم الله الرحمن الرحيم

JANNAT- ONALAR OYOG‘I OSTIDA

Muhtaram jamoat! Onalarimizni boshga ko‘tarishga, ularga hamisha shafqatli, xokisor bo‘lishga, xizmatlarini qilishga buyurilganmiz. Farzandini to‘qqiz oy qornida avaylab ko‘tarib yurish, homiladorlikning qiynoq-azoblariga bardosh berish, tug‘ish chog‘ida bir o‘lib-bir tirilish, tuqqanidan so‘ng ikki-uch yilgacha bag‘ridan bo‘shatmay, qo‘lidan qo‘ymay ardoqlab parvarishlash, bolasi uchun bir tunni bir necha bo‘lakka bo‘lib oromdan kechish, hatto ulg‘ayib, uyli-joyli bo‘lib ketganida ham mehrini, shafqatini, marhamatini ayamaslik faqat onalargagina xos ilohiy fazilatdir. Alloh taolo ona zotini ulug‘lab, uning mehnatini qadrlash uchun odam farzandining e’tiborini unga qaratib,  Ahqof surasida shunday marhamat qiladi:

وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا

(سورة ﺍﻷحقاف/15آية)

ya’ni: “Biz insonni ota-onasiga yaxshilik qilishga buyurdik. Onasi uni (qornida) qiynalib ko‘tarib yurgan va uni qiynalib tuqqandir. Unga homiladorlik va uni (sutdan) ajratish (muddati) o‘ttiz oydir…”.

Ona zotini farzandiga o‘ta mehribonligi haqida Oisha roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda quyidagicha keladi:

 

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: جَاءَتْنِى مِسْكِينَةٌ تَحْمِلُ اِبْنْتَيْنِ لَهَا، فَأَطْعَمْتُهَا ثَلاَثَ تَمَرَاتٍ، فَأَعْطَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا تَمْرَةً وَرَفَعَتْ إِلَى فِيهَا تَمْرةً لتَأَكُلَهَا، فَاسْتَطْعَمَتْهَا اِبْنَتَاهَا، فَشَقَّتْ التَّمْرَةَ الَّتِي كَانَتْ تُريدُ أَنْ تَأْكُلَهَا بَيْنَهُمَا، فَأَعْجَبَنِىْ شَأْنُهَا، فَذَكَرْتُ الَّذِيْ صَنَعَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: "إنَّ اللَّهَ قَدْ أَوْجَبَ لَهَا بِهَا الْجنَّةَ، أَوْ أَعْتَقَهَا بِهَا مِنَ النَّارِ"

(رواه الإمام مسلم)

ya’ni: “Huzurimga bir miskina ayol ikki qizini ko‘tarib keldi. Shunda unga uchta xurmo berdim. U har bir qizga bittadan xurmo berdi. Bir dona xurmoni yemoqchi bo‘lib, og‘ziga tutdi. Ikki qiz uni ham berishini so‘rashdi. U o‘zi yemoqchi bo‘lgan xurmoni ikkiga bo‘lib, ikkoviga berdi. Uning holi meni ajablantirdi. Uning qilganini Rasululloh (s.a.v)ga aytdim. Shunda Rasululloh (s.a.v) Buning uchun Alloh unga jannatni vojib qildi yoki uni do‘zaxdan ozod qildi, dedilar” (Imom Muslim rivoyati).

Demak, farzandlarini dunyoga keltirish, keyin boqib katta qilishda bemisl matonat va fidoiylik ko‘rsatuvchi onalarimizning hurmatini joyiga qo‘yish, ular oldida hamisha o‘zini xoksor tutish, ularga yoqimli gaplarni so‘zlash, ularning haqqiga duolar qilib turish farzandning eng muhim burchlaridandir.

Muoviya ibn Johima (r.a.)dan rivoyat qilingan hadisda quyidagicha keladi:

 

عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ جَاهِمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّهُ جَاءَ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ أَرَدْتُ أَنْ أَغْزُوَ، وَقَدْ جِئْتُ أَسْتَشِيْرُكَ؟ فَقَالَ:"هَلْ لَكَ أُمٌّ"؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ:"فَالْزَمْهَا فَإِنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ رِجْلَيْهَا"

(رواه الإمام النسائي والإمام الحاكم)

 

ya’ni: Mu’oviya ibn Johima (r.a)dan rivoyat qilinadi, u zot Payg‘ambarimiz (s.a.v)ning huzurlariga kelib, ey Rasululloh, men g‘azotga bormoqchi edim, maslahatingizni olishlik uchun keldim, dedi. Payg‘ambarimiz (s.a.v): “Onangiz bormi?”, dedilar. U kishi: “Ha”, dedi. Shunda Payg‘ambarimiz (s.a.v): “Onangizni xizmatlarini g‘animat biling, chunki jannat uning oyog‘i ostidadir”, dedilar (Imom Nasaiy va Hokim rivoyati).

Hadisi sharifni sharhlagan ulamolarimiz shunday deydilar: “Sen jannatdagi nasibangga faqat onang orqaligina yetishasan. Shunday ekan, uning roziligini olishga harakat qilgin”.

Ibni Hajar Asqaloniy  (r.a) o‘zlarini “Al-isoba” nomli kitoblarida shunday deydilar: ”Onalarni hurmat va ehtirom qilish, ularga g‘amxo‘r va mehribon bo‘lish, ularni oldilaridagi farzandlik burchini ado qilish biz ummatlarga Payg‘ambarimiz (s.a.v.)dan merosdir. Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ning go‘daklik paytlarida onalari olamdan o‘tganliklari uchun Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga onaning xizmatini qilish nasib etmagan, biroq U zotni emizgan Halima onamiz Payg‘ambarimizni huzurlariga kelganlarida o‘rnilaridan turib, kiyib turgan ridolarini Halima onamizga to‘shab, ustiga o‘tqizar edilar”.

 

حِيْنَ سِيْقَ إِلَيْهِ السَّبْيُ مِنْ هَوَازِنَ كَانَتْ الشَيْمَاءُ بِنْتُ حَلِيْمَةَ فِيْهِمْ فَلَمَّا اِنْتَهَتْ إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ إِنِّي لَأُخْتُكَ مِنَ الرَّضَاعَةِ وَعَرَّفَتْهُ بِعَلاَمَةٍ عَرَّفَهَا صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَبَسَطَ لَهَا رِدَاءَهُ، وَدَمَعَتْ عَيْنَاهُ وَقَالَ لَهَا: هَهُنَا، فَأَجْلَسَهَا عَلَى رِدَائِهِ وَخَيَّرَهَا بَيْنَ أَنْ تُقِيْمَ مَعَهُ مُكْرَمَةً مُحَبَّبَةً أَوْ أَنْ تَرْجِعَ إِلَى قَوْمِهَا، فَأَسْلَمَتْ وَرَجَعَتْ إِلَى قَوْمِهَا، وَأَعْطَاهَا رَسُولُ اللهِ نَعَماً وَشَاةً وَثَلَاثَةَ أَعْبُدٍ وَجَارِيَةٍ

 (كتاب الإصابة لابن الحجر الاسقلاني)

Rasululloh (s.a.v)ning huzurlariga Havozin asirlari olib kelinganda, ularning orasida Payg‘ambarimizni emizgan Halima onamizning Shaymo ismli qizlari ham bor edi. Shunda Shaymo Payg‘ambar (s.a.v)ga U zotga tanish bo‘lgan bir belgi orqali o‘zini tanishtirib, “Ey Allohning Rasuli men sizni emikdosh singlingizman”, dedi. Shunda, beixtiyor Rasululloh (s.a.v)ning ko‘zlaridan sevinch yoshlari balqib chiqdi, ridolarini to‘shab: “Mana bu yerga o‘tiring”, dedilar va unga xohlasa U zotning huzurlarida izzat-ikrom ko‘rib yashash, xohlasa o‘z qavmiga qaytish ixtiyorini berdilar. Shaymo Payg‘ambarimiz (s.a.v)dan bunday hurmat va ehtiromni ko‘rib musulmon bo‘ldi va tashakkur aytib o‘z qavmiga qaytishini bildirdi. U zot alayhissalom unga bir nechta tuya va qo‘ylar hamda uchta qul va cho‘ri hadya qilib, kuzatdilar. Payg‘ambarimiz (s.a.v) emikdosh singillariga bunday izzat-ehtirom qilishlarini sababi onalari Halima onamizning hurmatlaridan edi (“Al-isoba” kitobi). 

Imom Bazzor rivoyat qilgan hadisda shunday deyiladi:

 

أَنَّ رَجُلًا كَانَ بِالطَّوَافِ حَامِلًا أُمَّهُ يَطُوفُ بِهَا فَسَأَلَ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ هَلْ أَدَّيْتُ حَقَّهَا؟ قَالَ: "لَا وَلَا بِزَفْرَةٍ وَاحِدَةٍ!"

(رواه الإمام  البزار)

ya’ni: Bir kishi onasini yelkasida ko‘tarib Baytullohni tavof qildirar edi. Tavofni tugatgach: “Onamning mendagi haqqini ado etdimmi?” deb so‘radi. Rasululloh (s.a.v): “Yo‘q, syen to‘lg‘oq azobidagi bir marta oh urishining haqqini ham ado etolmading”,  dedilar.

 

عَنْ ابْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَجُلاً أَتَى النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنِّي أَصَبْتُ ذَنْبًا عَظِيمًا فَهَلْ لِي تَوْبَةٌ؟ قَالَ: هَلْ لَكَ مِنْ أُمٍّ؟ قَالَ: لاَ، قَالَ: هَلْ لَكَ مِنْ خَالَةٍ؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: "فَبِرَّهَا"

(رواه الإمام  الترمذي)

 

ya’ni: Bir kishi qayg‘uga botib, Rasululloh (s.a.v) huzurlariga bordi va: “Ey Rasululloh! Men katta gunoh qilib qo‘ydim, mening tavbam qabul bo‘larmikin?" dedi. Rasululloh (s.a.v): "Onang bormi?" dedilar. U "Yo‘q", dedi. Rasululloh (s.a.v) "Xolangchi?", deb so‘radilar. "Ha," deb javob berdi. Rasululloh (s.a.v):  "Unday bo‘lsa, xolangga yaxshilik qil",  deb marhamat qildilar (Imom Termiziy rivoyati). 

Muhtaram jamoat! Mav’izamiz davomida farzandlarning ota-onalari oldidagi vazifalari haqida suhbatlashamiz.

Ota-onaning farzand zimmasida ko‘plab haqlari bo‘lib, ularning ba’zisi ota-onaning hayotlik vaqtlariga bog‘liq bo‘lsa, qolgani esa vafotlaridan keyingi davrga taalluqlidir.

Ota-onasi hayot bo‘lgan davrda farzand bajarishi lozim bo‘lgan ba’zi  amallar:

  • ota-onasiga itoat qilish, ya’ni: gunoh bo‘lmaydigan ishlarning barchasida ota-onaga labbay deb, buyurgan ishlarini malollanmasdan, go‘zal tarzda bajarish;
  • ota-onaga doimo yaxshilik va ehsonda bo‘lish, ya’ni: farzand o‘z sharoitidan kelib chiqib, ota-onasiga yegulik, kiyim-kechak va boshqa zaruriyatlarini ta’minlashi;
  • ota-onaga kamtarlik va kamsuqumlik bilan muomala qilish, ya’ni: oldilarida hurmat bilan o‘tirish, baland ovozda gapirmaslik, umuman “uf” kalimasini ularga nisbatan ishlatmaslik, ular huzurida behuda ko‘p gapirmaslik, odob bilan so‘zlarini tinglash, ismlari bilan chaqirmaslik, yurishda yoki bir joyga kirib chiqishda ruxsatlarisiz ulardan oldin harakat qilmaslik;
  • ota-onalarning ruxsatlarisiz safarga chiqmaslik, ya’ni: qanday safar bo‘lishidan qat’iy nazar, farzandlar doimo ota-onalarining roziliklari, duo va oq fotihalari bilan safarga chiqishlari lozim;

Ota-onasi vafotidan so‘ng farzand bajarishi lozim bo‘lgan ba’zi amallar:

  • ota-onaning haqqiga duo va istig‘forlarni doim aytish;
  • ota-onaning do‘stlari bilan aloqani uzmay, ularga yaxshilik qilish orqali hurmatlarini joyiga qo‘yish;
  • ota-onalarning vasiyyatlarini bajarish;
  • ota-ona sababli qarindosh bo‘lganlar bilan silai rahm qilish.

Alloh taolo hayot bo‘lgan ota-onalarimizning umrlarini uzoq qilsin, o‘tganlarini esa, O‘z rahmatiga g‘arq aylasin!

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar
Maqolalar

“Moturidiylik” islomshunoslik sohasidagi yetakchi ilmiy nashrlardan biri

29.06.2025   4568   1 min.
“Moturidiylik” islomshunoslik sohasidagi yetakchi ilmiy nashrlardan biri

Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi tomonidan imom-xatiblar, mudarrislar, oliy va o‘rta maxsus diniy ta’lim muassasalari o‘qituvchilari va tadqiqotchilari uchun “Moturidiylik” jurnalining maxsus sonini nashr qilish rejalashtirilmoqda. 

Maxsus sonni tayyorlashdan maqsad – diniy soha xodimlarining  islomshunoslik sohasidagi ilmiy tadqiqotlarini qo‘llab-quvvatlash.

“Moturidiylik” respublikaning islomshunoslik sohasidagi yetakchi ilmiy nashrlaridan biri bo‘lib, Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan ilmiy tadqiqotlarning asosiy ilmiy natijalarini chop etishga tavsiya etilgan. 

“Moturidiylik” jurnalida chop etilgan maqolalar respublika miqyosida mustaqil ilmiy tadqiqot sifatida tan olinadi va ilmiy ish olib borayotgan tadqiqotchilarga qo‘yilgan maqola talablarini bajarishda to‘liq e’tirof etiladi.

Maqola talablari

Maqolalar Word hujjati sifatida taqdim etiladi (.doc yoki .docx  formatida)
Maqolaning maksimal uzunligi 7-10 sahifadan oshmasligi kerak (barcha raqamlar, jadvallar, rasmlar, izohlar, iqtiboslar va havolalar bilan birga)
Matn 14 kattalikdagi Times New Roman shriftida, 1,5 intervalda yoziladi

Taqdim etiladigan maqola quyidagi qismlarni o‘z ichiga oladi:

Sarlavha, sarlavhadan keyin muallif(lar)ning ism(lar)i qo‘yiladi.
Annotatsiya 70–100 ta so‘zdan iborat 
Kalit so‘z  5–8 ta 
Kirish
Asosiy qism
Muhokama
Natijalar
Xulosa
Adabiyotlar/Iqtibos keltirilgan asarlar ro‘yxati

Maqolaga qo‘yilgan talablar borasida ushbu havola orqali batafsil bilib olishingiz mumkin!

Ushbu havola orqali maqolangizni yuboring! 
+998712443521
 info@maturidijournal.org 
www.maturidijournal.org