Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Aprel, 2025   |   11 Shavvol, 1446

Toshkent shahri
Tong
04:31
Quyosh
05:53
Peshin
12:30
Asr
17:02
Shom
19:00
Xufton
20:16
Bismillah
09 Aprel, 2025, 11 Shavvol, 1446

Sha’ni ulug‘ ibodatlar

06.01.2018   7924   5 min.
Sha’ni ulug‘ ibodatlar

(Allohdan) sabr va namoz ila yordam so‘ranglar. Darhaqiqat, u (namoz) og‘irdir. Faqat xushu’ qiluvchilarga (og‘ir) emas” (Baqara, 45).

“Sabr” lug‘atda o‘zini tiyish, tutish ma’nolarini bildiradi.

Alloh taolo gunohlardan tiyilishni, sabr qilishni buyurdi. Chunki gunohlardan tiyilgan, sabr qilgan kishi toat-ibodatga ham sabr qilgan bo‘ladi. Bu xususda eng to‘g‘ri so‘z shudir, deydilar  Imom Qurtubiy (rahmatullohi alayh). Alloh taolo marhamat qiladi: “...Albatta, sabr qiluvchilarga mukofotlari behisob berilur” (Zumar, 10).

Imom Qurtubiy tafsirida keltirilishicha, oyati karimada ibodatlardan namoz zikr qilinishining boisi namoz sha’nining ulug‘ligiga ishoradir. Payg‘ambarimizni (alayhissalom) biror narsa tashvishga solsa, namozga suya­nardilar (ya’ni, namoz bilan xotirjam tortardilar) (Imom Ahmad rivoyati). Rivoyat qilinishicha, Abdulloh ibn Abbos (roziyallohu anhu) safarga ketayotganlarida ukasi Qusamning (boshqa bir rivoyatda – qizining) o‘limi haqida xabar keladi. Ibn Abbos darrov istirjo’ kalimasini (“Inna lillahi va inna ilayhi roji’un”) aytadi, so‘ng chetga o‘tib, namoz o‘qiydi, ortidan “(Allohdan) sabr va namoz ila yordam so‘rangizlar”, oyatini tilovat qiladi. Bundan ma’lum bo‘ladiki, oyatdagi “salot”dan murod shariatdagi namozdir. Ammo ba’zi mufassirlar “salot”ning lug‘atdagi ma’nosini nazarda tutishib, bu oyatda murod duo ekanini ham aytishgan.

Mujohid (rahimahulloh) esa oyatdagi “sabr”dan murod ro‘zadir, deganlar. Chunki ramazon sabr oyi deyiladi. Zero, ro‘za shahvatlardan to‘sadi va zuhdni orttiradi. Namoz esa yomon va buzuq ishlardan qaytaradi, kishi qalbiga xushu’ soladi.

Imom Faxriddin Roziy ham oyatdagi “sabr”dan murod ro‘za, deydilar. Chunki ro‘zador odam ochlik va chanqoqlikka sabrli bo‘ladi. Nafsini, me’dasini va farjini shahvatdan tiygan kimsadan dunyo g‘ami, dilxiraligi uzoqlashadi. Bunga namoz ham qo‘shilgach, qalb ma’rifatulloh nuri bilan munavvar bo‘ladi. Ro‘za namozdan oldin zikr qilinyapti. Chunki ro‘za kishidan noloyiq narsalarni ketkazadi. Namoz esa kishida kerakli narsalarni hosil qiladi.

Ozorlarga sabr qilish, toat-ibodatda bo‘lish bilan nafsning orzu-havaslari jilovlanadi, qaysarligi yo‘qoladi, bu payg‘ambarlar va solih zotlarning xulqlaridandir.

Sabr juda ulug‘ fazilat, uning oxiri hilmdir. Kishi sabrni o‘z fazilatiga aylantirishi bilan xulqi ham o‘z-o‘zidan halimlashib-muloyimlashib boradi.

Sha’biy (rahimahulloh) aytishicha, Hazrat Ali (karramallohu vajhahu): “Sabr imon uchun tanadagi bosh kabi zarurdir”, deganlar.

Darhaqiqat, u (namoz) og‘irdir. Mufassirlar oyatdagi “ho” (“u”) ko‘rsatgich olmoshidan murod namozmi yoki sabrmi, degan masalada turli fikrlar aytishgan. Ba’zilari “ho”dan murod namozdir, deyishgan. Zero, namoz o‘qish nafsga ro‘za tutishdan ko‘ra og‘irroq keladi. Chunki ro‘zada faqatgina nafsoniy shahvatlardan (kunduzi) tiyilish buyurilgan. Ya’ni, ro‘zadorga yeyish-ichish va jinsiy munosabat taqiqlangan, xolos. Gunoh bo‘lmagan mavzuda gaplashish, yurish-turish kabi xohishlardan ro‘zador qaytarilmagan. Namoz o‘qiyotgan kishiga esa, namoz amallaridan boshqa narsa qilish mumkin emas. Namozda barcha a’zolar butun orzu va shahvatlardan to‘siladi. Shunday bo‘lgach, namoz nafsga og‘ir tuyuladi.

Ayrim mufassirlar fikriga ko‘ra, oyatdagi “ho”dan murod ham namoz, ham sabrdir.

“Xoshi’un” so‘zi “tavozeli”, “kamtarin” kabi ma’nolarni bildiruvchi “xoshi’” so‘zining ko‘pligidir. Xushu’ nafsiy holatdir. A’zolardagi sokinlik va tavoze nafsda paydo bo‘ladi. Qatoda (rahimahulloh) aytadi: “Xushu’ qalbda bo‘ladi. Namozda qo‘rqish va nazarni o‘ngu so‘ldan to‘sish xushu’dir”.

Ibrohim Naxa’iy A’mashga (rahimahullohi alayhimo): “Bilgin, xushu’ qattiq, quruq narsalar yeyish, qalin va dag‘al kiyim­lar kiyish, boshini egib yurish emas. Xushu’ sharafli kishini ham, oddiy odamni ham haqda teng ko‘rishdir. Alloh senga buyurgan barcha farzlarda itoat qilishingdir”, degan.

Umar ibn Xattob (roziyallohu anhu) boshini quyi solib ketayotgan yosh yigitga: “Ey falonchi, boshingni ko‘tar, chunki xushu’ qalbdagidan boshqa narsa emas”, deganlar.

Ali ibn Abu Tolib (roziyallohu anhu) aytadi: “Xushu’ qalbda, musulmonlarga yumshoq muomala qilish, namozda o‘ngu so‘lga qaramaslikdir”.

Imom Faxriddin Roziy aytadi: “Oyatdan murod shu – namoz xushu’ qilmagan kimsalarga juda og‘ir keladi. Chunki namoz o‘qiganida biror savobga, uni tark qilganida esa, qandaydir jazoga loyiq bo‘lishiga ishonmagani uchun unga bu ish mashaqqat bo‘lib tuyuladi. Ammo qalbi xushu’ga to‘la itoatlilarga esa, namoz o‘qishning foydalari ko‘p ekani, o‘qimaslik katta zarar ekaniga mustahkam ishonchlari bois bu ibodat hech og‘ir kelmaydi. Zero, u namoz o‘qish bilan katta ajr-savob, ulug‘ ne’matlarga ega bo‘lishiga ishonadi”.

 

Imom Qurtubiy va Imom Faxriddin­ Roziy tafsirlari asosida

No‘mon Abdulmajid

tayyorladi.

Qur'oni karim
Boshqa maqolalar
Maqolalar

100 ta sirli ibora

08.04.2025   4172   5 min.
100 ta sirli ibora

100 ta SIR-ASRORLI IBORA

yoxud

ODAMLAR BILAN

MULOQOT (oila, uy, ishxona, jamoat joylari) DAGI

100 ta “SЕHRLI SO‘Z”ni

ULUG‘  USTOZ  ULAMOLARIMIZ  bayon  qilib  berganlar:

 

         (1-qism)

KALOMULLOHNING OYATI KARIMALARIDA

XUDOIM TAOLO MARHAMAT QILADI:

 

  1. “...Odamlarga shirinso‘z bo‘ling!” (Baqara surasi 2/83 oyat).

 

  1. “Allohning rahmati sababli Siz, ey, Muhammad, sahobalarga muloyimlik qildingiz. Agar dag‘al va toshbag‘ir bo‘lganingizda, albatta, ular atrofingizdan tarqalib ketgan bo‘lur edilar. Bas, ularni afv eting, gunohlari uchun kechirim so‘rang va ular bilan kengashib ish qiling!” (Oli Imron surasi 3/159 oyat).

 

  1. “Ey, Muso! Siz o‘zingiz va birodaringiz Horun Mening oyatlarimni odamlarga olib boringiz va Meni zikr qilishda sustlik qilmangiz! Ikkingiz Fir’avnning oldiga boringiz, chunki u «Men – xudoman», deb haddidan oshdi. Bas, unga yumshoq so‘z aytingiz! Shoyad, u eslatma olsa yoki halok qilishimdan qo‘rqsa (Toho surasi 20/42-44 oyatlar).

 

 

JANOBI PAYG‘AMBARIMIZ

RASULULLOH SALLALLOHU ALAYHI VASALLAM

MЕHR-MURUVVAT TARIQASIDA MARHAMAT QILADILAR:

 

  • «Yarimta xurmo bilan bo‘lsa ham o‘zingizni do‘zaxdan saqlang! Agar kimki buni topolmasa – shirin so‘z bilan!»;
  • «Haq bo‘la turib, janjalni tark etgan kishiga Jannat yonidagi bir uyga kafilman! Hazildan bo‘lsa ham, yolg‘onni tark etgan kishiga Jannat o‘rtasidagi bir uyga kafilman! Go‘zal xulqli kishiga Jannatning eng yuqorisidagi bir uyga kafilman!» (Imom Abu Dovud rivoyatlari);
  • «Mo‘minlarning imoni eng mukammali – xulqi go‘zal bo‘lganlaridir» (Imom Termiziy rivoyatlari);
  • «Yer yuzidagilarga rahm qiling, osmondagi Zot sizga rahm qilgusidir»;
  • «Albatta, odamlarga go‘zal xulqdan afzalroq narsa berilmagan» (Imom Tabaroniy rivoyatlari);
  • «Bir kishiga tabassum bilan yaxshi so‘z aytish – sadaqadir» (Imom Buxoriy rivoyatlari);
  • «Qo‘shnilaringiz sizni “yaxshi odam” deyishayotgan bo‘lsa, demak, siz – yaxshisiz. Agar ular sizni “yomon odam” deyishayotgan bo‘lsa, demak, siz – yomon odamsiz»;
  • «Sadaqaning afzali – kelisholmay qolganlarning o‘rtasini isloh qilishdir» (Imom Abu Dovud rivoyatlari);   
  • «Biror kishi bor aybingizni aytib, sizni haqoratlasa, siz uni unda bor aybi bilan ham haqoratlamang. Shunda buning savobi sizga, gunohi unga bo‘lur»;
  • «Kim Allohga va Oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa, yaxshi gap aytsin yoki jim tursin!» (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyatlari);
  • «Kim agar birovning aybini aytib, odamlarga oshkor qilsa, to o‘zi ham shu aybni qilmasdan dunyodan ketmaydi»;
  • «Kimiki biror mo‘min kishining aybi yoki gunohini bilib turib, uni fosh etmay yashirsa, go‘yo tirigicha ko‘milgan go‘dakni tiriltirganchalik savobga ega bo‘lur» (Imom Bayhaqiy rivoyatlari);
  • «Kimki bir musulmonning aybini yashirsa, Alloh dunyo-yu oxiratda uning aybini yashiradi»;
  • «Har bir qilinadigan yaxshilikka sadaqa savobi berilur»;
  • «Qaysi kishi o‘zganing aybini ko‘rib, uni yashirsa, xuddi tiriklay ko‘milgan qizni qabridan qutqargan kabi bo‘ladi» (Imom Abu Dovud rivoyatlari);
  • «Kimki bir chumchuqni bekordan-bekor o‘ldirsa, Qiyomat kunida u chumchuq Arsh oldiga kelib, baland ovoz bilan: “Parvardigorim, bu bandadan so‘ragin, nima uchun meni behuda o‘ldirdi ekan?” – deydi»;
  • «Zolim bilan birga yurgan odam jinoyat sodir qilibdi»;
  • «Birodaringiz zolim bo‘lsa ham, mazlum bo‘lsa ham unga yordam bering!» (zulm ildiziga bolta urish – ham zolimga, ham mazlumga yordamdir);
  • «Maslahatni aql egalaridan so‘ranglar – to‘g‘ri yo‘l topasizlar. Ularning aytganidan chiqmang – pushaymon bo‘lasizlar»;
  • «Kim bir musulmonning gunohini yashirsa, Alloh uning gunohini dunyoda ham, oxiratda ham yashiradi»;
  • «Kimniki Alloh Taolo do‘st tutsa, unga odamlarning hojatlari tushadigan qilib qo‘yadi»;
  • «Siz yaxshilikni unga munosib bo‘lganga ham, bo‘lmaganga ham qilavering. Agar siz ezgulikka loyiq odamni topsangiz, demak, u ezgulik ahlidir, agar unday odamni topmasangiz, demak, siz o‘zingiz ezgulik ahlidansiz»;
  • «Kimki biror gunoh ish qilishni niyat qilsa-yu, so‘ngra niyatidan qaytsa, unga bir yaxshilik savobi yozilajak»;
  • «Butun umr ezgulikni tilanglar!»;
  • «Odamlarning yaxshisi – kishilarga manfaati ko‘p tekkanidir»;
  • «Biror banda dunyoda bir bandaning aybini yashirsa, Alloh taolo Qiyomat kuni uning ayblarini yashiradi» (Imom Muslim rivoyatlari);
  • «Allohning ne’matlari bilan yaxshi qo‘shnichilik qilinglar, zero u biror oiladan ketib qolsa, qaytib kelmasligi mumkin»
  • «Kimki yaxshilik ko‘chatini qadasa, orzu qilgan hosilini yig‘ib oladi va kimki yomonlik urug‘ini sepsa, afsus-nadomat mevasini terib oladi»;
  • «Kim musulmon birodarining aybini yashirsa, Alloh uning aybini Qiyomat kuni yashiradi. Kim musulmon birodarining aybini oshkor qilsa, Alloh uning aybini oshkor qiladi, hatto uni o‘z uyida ham sharmanda qiladi» (Imom Ibn Moja rivoyatlari);
  • «Ummatimning rahmdillaridan va shafqatlilaridan fazilat istanglar! Chunki sizlar ularning qanotlari ostida yashaysizlar»;
  • «Sizlardan birortangiz o‘zi uchun yaxshi ko‘rgan narsani birodari uchun ham ravo ko‘rmaguncha, mo‘min bo‘la olmaydi» (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari).

                    

(1 – qism tugadi. Davomi bor...).

Ibrohimjon domla Inomov

 

Ibratli hikoyalar